Logi í leiðtogaumræðum við upphaf vorþings

Ræða Loga Einarssonar, formanns Samfylkingarinnar í leiðtogaumræðum við upphaf vorþings, 22. janúar 2018

Mannkynið lifir á dramatískum tímum og Íslendingar bera sína ábyrgð á farsælli þróun jarðarinnar. Með nútíma tækni- og samskiptum hefur mannkynið aldrei verið nær því að vera eins og ein fjölskylda, þar sem öll bera ábyrgð hvert á öðru.  Pólitískur veruleiki hinu megin á hnettinum kemur okkur við og líf fólksins sem býr þar líka.

Í rúm sjötíu ár höfum við lifað í skugga kjarnorkusprengjunnar og gríðarleg orka farið í að viðhalda ógnarjafnvægi í heiminum.  Við lok kalda stríðsins önduðum við rólega í nokkur ár en blikur eru skyndilega aftur á lofti.   Þá höfum við gengið svo freklega á gæði jarðar að í óefni stefnir og höfum lítinn tíma til að snúa þróuninni við.

Það væri kaldhæðnislegt og afskaplega sorglegt  ef sú dýrategund sem býr yfir algjörum yfirburðum í lífríkinu, gerði jörðina óbyggilega, í stað þess að nýta þekkingu sína til að gera hana blómlegri.

Hugmyndakerfi sem keyrð hafa verið áfram af valdabaráttu, tortryggni og græðgi hafa stutt ósjálfbæra nýtingu, miskunnarlausa samkeppni, og um margt óheilbrigð viðhorf.

Þetta hefur leitt til þess að einstakir heimshlutar hafa orðið undir, lönd hafa farið halloka, stórir þjóðfélagshópar átt í vök að verjast og helmingur mannkyns, konur, beittar kerfisbundinni mismunun.

Styrjaldir, loftlagsógnin, kvennakúgun og kynþáttahatur eru hins vegar sjúkdómsmseinkenni, ekki sjálfur sjúkdómurinn. –  Hann heitir misskipting og gegn henni þarf að ráðast.

Það er tilgangslítið að berjast sífellt gegn birtingarmyndinni ef ekkert er gert til þess að ráðast að orsökunum. Álíka árangursríkt og reikna með því, að það að klóra sér, lækni hlaupabólu. Ísland verður auðvitað ekki afgerandi í baráttu fyrir betri heimi en við getum og ættum að sýna gott fordæmi.

Við eigum alltaf að taka afstöðu með friðsamlegum lausnum, ef þess er nokkur kostur.

Við þurfum að standa enn betur að þróunaraðstoð en nú er gert og virða samþykkta þingsályktunartillögu um hana frá árinu 2011.

Við þurfum að axla ríkari ábyrgð í málefnum flóttamanna,

Og við eigum að ganga á undan með góðu fordæmi í loftlags- og jafnréttismálum.

En nærtækast og árangursríkast er þó að vinna stóra sigra á heimavelli og ráðast gegn sjúkdómnum sjálfum. Það gerum við með því að auka jöfnuð og útrýma fátækt.

 

Mannkynið stendur frammi fyrir gríðarlegri tæknibyltingu sem mun gjörbreyta þjóðfélaginu. Innan fárra áratuga verður þátttaka mannsins í samfélaginu með allt öðrum hætti en við höfum þekkt hingað til.

Með nýrri tækni skapast mikil tækifæri til að komast á réttan kjöl.  Framleiðni getur aukist gríðarlega, einnig möguleikar á vistvænni framleiðslu, sem nauðsynleg viðbrögð við loftslagsógninni, en síðast en  ekki síst getur hún nýst til að jafna stöðu milli ríkari og fátækari hluta heimsins.

Þessum breytingum fylgja þó líka ógnir, ef ekki er rétt haldið á spilunum. Ekki þarf mikið hugmyndaflug til að sjá þá möguleika sem þessi tækni skapar í gerð nýrra vopna. Valdið og auðurinn getur færst á enn færri hendur, ójöfnuður aukist enn frekar og ýtt undir ófrið.

Því fagna ég boðaðri þverpólitískri vinnu um þessi mál, í samræmi við framlagða þingsályktun Samfylkingarinnar frá tveimur síðustu þingum og hugmyndum fleiri þingflokka.  Þar þarf ekki síst að endurhugsa skattkerfið og tryggja að ágóðinn af tæknivæðingunni verði ekki allur eftir hjá fyrirtækjunum.

 

Vissulega standa Íslendingar víða framarlega í samanburði við aðrar þjóðir. Jafnrétti er mikið, hér ríkir friður og við búum yfir auðlindum sem gætu gert okkur kleift að byggja mjög umhverfisvænt samfélag. Þá er fátækt víða minni.

Það er þó engin afsökun fyrir að láta staðar numið. Raunar ættum við að vera í meiri færum en ella.  Ísland er ríkt land og á einstöku hagsvaxtaskeiði gætum við gert betur en nokkru sinni áður.  Því eru áherslur nýrrar ríkisstjórnarinnar, þegar kemur að þeim sem lakast hafa kjörin, mikil vonbrigði.

Í umræðu um stefnuræðu forsætisráðherra sagði hæstvirtur heilbrigðisráðherra að til þess að mynda ríkisstjórn með þeim flokki sem Vinstri græn hafi gagnrýnt mest, hafi þurft skýran pólitískan vilja, þrek og kjark. Þau hafi haft það, þorað að taka frumkvæðið og gripið tækifærið.

Orðrétt sagði hún með leyfi forseta: „Við erum að bjarga heilbrigðiskerfinu, menntakerfinu og samgöngunum frá langvinnri vanrækslu og ásælni peningaaflanna í landinu. Það er búið að rétta efnahagslífið við eftir hrunið. Eftir standa innviðirnir, margir hverjir vanræktir til langs tíma. Viðfangsefnin eru alls staðar. Þess vegna erum við hér.“

Um leið og Samfylkingin fagnar hverri krónu sem sett er í styrkingu almannaþjónustunnar, teljum við enn of lítið gert og erum tilbúin að berjast með stjórninni, af meiri metnaði á því sviði, sé það gert með skynsamlegum hætti.

Við gagnrýnum hins vegar það hættuspil að fjármagna slík útgjöld með því að klípa af rekstrarafgangi ríkissjóðs en afla ekki tekna fyrir þeim. Slíkt getur auðveldlega leitt til hærri vaxta og aukinnar verðbólgu. Þessum áhyggjum deila bæði fjármálaráð og Peningastefnunefnd S.Í.

Og við hörmum að skattkerfið og önnur tekjujöfnunartæki séu ekki nýtt til þess að bæta stöðu viðkvæmustu hópanna; aldraðra, öryrkja, ungs fólks og tekjulágra, svo dæmi séu tekin.

Þá eru gefnir skattar lækkaðir um 21 milljarða frá fjárlagafrumvarpi síðustu ríkisstjórnar, sem hefði vel mátt nýta í baráttu gegn fátækt og skorti.  Loks verður fróðlegt að fylgjast með hvort ríkisstjórnin hyggist minnka arð þjóðarinnar af sameiginlegum auðlindum með lækkun veiðigjalds.

Miðstjórn ASÍ fullyrðir í ályktun að skattastefna núverandi stjórnvalda muni auka misskiptingu og varla er það gott vega nesti inni erfiða kjarasamninga á næstunni.

Er þetta virkilega hinn skýri pólitíski vilji Vinstri grænna, nú þegar „búið er að rétta efnahagslífið við eftir hrunið“, eins og hæstvirtur heilbrigðisráðherra orðaði það.

 

Herra forseti, til þess að hafa raunveruleg tækifæri til þess að dafna, þroska og nýta hæfileika sína þarf fólk að búa við viðunandi kjör.

Það geta ekki þau 6.000 börn sem búa við skort, ungt fólk sem hrekst um á ótryggum, gróða væddum leigumarkaði eða öldruð hjón sem njóta eingöngu tekna frá almannatryggingum. Þau fá hvort um sig tæplega 250.000 kr. á mánuði eftir skatt. –  Heldur ekki  aldraður einstaklingur sem fær 243.000,-krónur eða öryrki sem nær ekki einu sinni þeirri upphæð.

Þetta fólk getur ekki nýtt sér það fjölmarga sem Ísland hefur upp á að bjóða og telst nú til sjálfsagðra mannréttinda í dag. Þó það hafi kannski naumlega til hnífs og skeiðar, býr það við félagslega fátækt og vaxandi hópur þarf t.d. að neita sér um að leita til læknis.

Ríkisstjórnin hefur reyndar gefið í skyn að það eigi að ræða félagslegar umbætur í tengslum við kjarasamninga. En nauðsynlegt grunnkerfi á aldrei að vera skiptimynd í kjarasamningum og vinstriflokkur ætti að hafa meiri metnað en það:  Við eigum einfaldlega ekki að braska með fæði, klæði, húsnæði eða öryggi fólks.

Eins mikilvægt og það er að leitast við að ná breiðri sátt ólíkra sjónarmiða, eins og hæstvirtur forsætisráðherra hefur lýst þessu stjórnarsamstarfi, getur félagshyggjuflokkur tæplega sætt sig við málamiðlun sem leiðir til óbreyttrar þróunar í átt að aukinni misskiptingu.

 

Herra forseti.  Ríkisstjórnin birti í stjórnarsáttmálanum, metnaðarfullar tillögur í  loftlagsmálum en skortur á fjármögnun, í fjárlögum, veldur vonbrigðum.  Þá er áhyggjuefni að  ekkert er minnst á hlutverk hins byggða umhverfis í þessari baráttu; þrátt fyrir að þar sé kannski mest að sækja í málaflokknum.  Þar mun þétting byggðar og borgarlína höfuðborgarsvæðisins leika gríðarlega stórt hlutverk.  Í ljósi málflutnings fjögurra af fimm frambjóðenda, í leiðtogaprófkjöri Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík, skiptir máli að heyra í þingmönnum flokksins, um stefnu hans og ríkisstjórnarinnar, varðandi þessa þætti.

 

Herra forseti, að lokum. Talsmönnum ríkisstjórnarinnar, var við myndun hennar tíðrætt um að hlutverk hennar væri að efla traust og auka pólitískan stöðugleika.

Traust er lykilþáttur í því að Alþingi og stjórnvöld geti risið undir skyldum sínum. Traust er þó hvorki hægt að kaupa eða krefjast. Það verður fólk að ávinna sér. Og eins mikilvægt og það er að forsætisráðherra skipi nefnd, sem útbúi vegvísa, er vísasta leiðin, að stjórnvöld og kjörnir fulltrúar hagi sé með þeim hætti, að það byggist upp.  –  Þá væri samþykkt nýrrar stjórnarskrár risaskref.

En ef einhver heldur að traust aukist með dómsmálaráðherra, sem hefur verið dæmd í Hæstarétti, fyrir afskipti sín að dómsvaldinu eða flokki sem hefur ekki náð að klára þrjú síðustu kjörtímabil sín í ríkisstjórn, fer hinn sami villu vegar.

Ríkisstjórnin hefur nú lifað sína stuttu hveitibrauðsdaga. Samfylkingin er fús til samstarfs en þá verða ríkisstjórnarflokkarnir að koma af fullri alvöru með okkur í að lengja fæðingarorlof, lækka greiðsluþáttöku sjúklinga, byggja mun fleiri leiguíbúðir og gera betur í baráttunni gegn ójöfnuði og fátækt.