Veljum framsækni fram yfir íhald- ræða Loga

Ræða Loga Einarssonar formanns Samfylkingarinnar í umræðum um stefnuræðu forsætisráðherra á Alþingi þann 12. september 2018.  

Herra forseti, það eru blikur á lofti. Ýmislegt bendir til að við séum á leið aftur niður í dal eftir að hafa verið á tindi hagsveiflu í langan tíma. Komandi mánuðir eru afgerandi.

Stjórnvöld undanfarinna ára hafa ekki nýtt fordæmalítið svigrúm til að jafna kjörin nægilega og auka félagslegan stöðugleika.

Það þarf ekki sterka raunveruleikatengingu til að sjá að góðærið hefur ekki náð til allra. Stór hópur fólks upplifir það í besta falli gegnum meðaltöl, glanstímarit eða fréttir af launahækkunum tekjuhárra, m.a. okkar.

Undanfarið hefur stjórnmálafólk, ólíklegustu flokka, sagt að stjórnvöld eigi ekki að blanda sér of í kjarasamninga – það sé hlutverk launþega og atvinnurekenda.

Stjórn ríkis er hins vegar ekki eins og hver annar sjoppurekstur og hlutverk stjórnvalda er að skapa öllum landsmönnum viðunandi aðstæður og öryggi.

Þess vegna þurfa stjórnvöld að koma með afgerandi hætti að lausn samningana framundan.

Ég gagnrýni hins vegar seinaganginn og vara við þeirri aðferð að nota sífellt slík útspil sem skiptimynd á síðustu stundu – félagshyggjustjórn hefði kynnt slík áform strax í stjórnarsáttmála

Stjórnvöld síðustu ára hafa hins vegar fremur unnið þannig að það þyngi samningsgerð – þau hafa hrifsað ávinning af launahækkunum, með frystingu persónuafsláttar og lækkun barna- og vaxtabóta, ekki bætt kjör aldraðra og öryrkja nægilega.

Forsætisráðherra sagði í ræðunni að stigin væru mikilvæg skref sem færa skattbyrði af tekjulægstu hópunum og tryggðu að þau tekju- og eignamestu leggðu meira af mörkum. Skrefin eru hins vegar alltof lítil.

Síðustu fimm ár hefur Samfylkingin lagt fram tillögur við afgreiðslu fjárlaga sem snúast um þetta –hækkun barnabóta, hækkun vaxtabóta en tekjuöflun á móti með t.d. auðlindagjöldum – en þær hafa allar verið felldar samhljóða af stjórnarmeirihlutum – líka þessari ríkisstjórn.

Það er vissulega framför að ríkisstjórnin taki í einhverjum atriðum undir með Samfylkingunni í nýjum fjárlögum en þetta eru þó bara hænufet sem óvíst er að skili nokkru vegna óstöðugs gjaldmiðils.

Það leiðir hugann að því hversu skynsamlegt það er, þegar öllu er á botninn hvolft, að halda fram gagnsemi og jafnvel nauðsyn breiðrar ríkisstjórnar, flokka, sem eru í grundvallaratriðum ósammála um bæði leið og jafnvel markmið.

Nú verður auðvitað hver að svara fyrir sig en ég trúi ekki á leiðangur sem gengur út á of mikla eftirgjöf frá grundvallargildum, við kjöraðstæður, til að breyta samfélaginu í þágu jöfnuðar og réttlætis.

Það er nefnilega einungis gleðin yfir áfanganum – samvistir fjölskyldunnar, sem skapar ljúfar minningar um undarlega samsetningu á matardiski í fermingarveislu.

Roastbeef, graflax, lamb, rauðkál, rækjuhlaup með brúnni sósu, saman á disk, er ekki í áhugavert í sjálfu sér.

Stjórnmál verða að fara að snúast um framtíðarsýn; hvers konar samfélag er skynsamlegt og siðlegt og hvaða leið er rétt að því marki.

Ég veit að þar greinir okkur á. en þó það sé alveg ljóst að hrogn og súkkulaði eru hvort tveggja uppistaða í rétti – er ólíklegt að hráefnin henti í sömu uppskrift.

Stjórnmál eiga ekkert að vera huggulegur selskapsklúbbur, þar sem augljóst er að allir eigi eða geti unnið saman í ríkisstjórn, þó við getum sýnt hverju öðru kurteisi og sameinast um einstök góð mál,

Við getum t.d. stutt við mótun frekari loftlagsaðgerða en ekki sætt okkur við of lítið fé til sjúkrahúsþjónustu, metnaðarleysi í menntamálum eða ömulegt úrræðaleysi í húsnæðismálum. Og aldrei óréttlatt skattkerfi, þar sem ekkert er tekið á vaxandi eignaójöfnuði.

Það þarf að stíga mikið róttækari skref í átt að jöfnuði til að hægt sé að hefja lífskjarasókn fyrir alla. Búa launafólki, öldruðum og öryrkjum fjárhagslegt öryggi og félagslegt svigrúm. Gera velferðar- og heilbrigðisþjónustu ódýrari.

Herra forseti. Ungt fólk hefur t.d. ekki notið uppgangs síðustu ára. Það hefur verið skilið eftir þrátt fyrir að vera lykillinn að farsælli framtíð okkar. Við þurfum stórsókn í húsnæðismálum sem tryggir þeim og tekjulágu fólki hagkvæmar íbúðir til kaups og leigu á viðráðanlegum kjörum. Hækka barna- og húsnæðisbætur meir og draga úr skerðingum. Lengja fæðingarorlof eins og alltof lengi hefur verið lofað. Umfram allt verðum við að fjárfesta í menntun. Það er afgerandi á tímum mikilla tækniframfara og breytinga á aldursamsetningu þjóðarinnar.- Annars drögumst við aftur úr öðrum þjóðum Góðir skólar eru undirstaða öflugs atvinnulífs, þar sem hugvit og nýsköpun verða helsta útflutningsvaran. Ungt fólk getur valið allan heiminn að vettvangi og þau þurfa viðunandi skilyrði til þess að þau hafi yfir höfuð áhuga eða efni á að búa á Íslandi.

Við verðum að hætta að festast í viðbrögðum og bútasaumi. Hafa kjark og framsýni til þess að skapa framtíð sóknarfæra og stöðugleika. Við getum valið frjálslyndi eða stjórnlyndi – framsækni eða íhald – og við sjáum öll hvar núverandi ríkisstjórn liggur á þeim ási. Þessvegna verður að gera grundvallarbreytingar, þar sem almannahagsmunir ráða – ekki þröngir sérhagsmunir. Breyta gjaldtöku af sameiginlegum náttúruauðlindum, þannig að meiri arður renni til almennings. Endurskoða landbúnaðarkerfið. auka samkeppni og nýsköpun, með hag neytenda í fyrirrúmi. Efna loforð um nýja stjórnarskrá – eins og þjóðin hefur samþykkt í atkvæðagreiðslu. Og ekki síst! Nú þegar fyrisjánlegt er að krónan komi almenningi í vandræði eina ferðina enn – er nauðsynlegt að vinna að upptöku evru með inngöngu í Evrópusambandið.

Herra forseti. Við höfum mikla hagsmuni af alþjóðlegu samstarfi og getum ekki leyft þjóðernispopúlískum röddum að stefna EES samningnum í uppnám. – Enginn samningur hefur fært okkur meiri velsæld og tækifæri. En við höfum líka samningsbundnar og siðferðilegar skyldur. Við eigum að taka fullan þátt í baráttu gegn loftslagsáhrifum – leggja meira að mörkum til þróunarsamvinnu, og axla ábyrgð á vanda fólks á flótta. Loks þarf að tryggja betur réttindi og koma sómasamlega fram við innflytjendur og erlent verkafólk, sem á stóran þátt í efnahagsuppgangi landsins síðustu ára.

Herra forseti. Ísland er auðugt land og vandalaust að teikna meðaltöl sem sem sýna almenna velsæld. Munum samt að í skugga meðaltala leynast börn sem búa við skort, ungt fólk í fíknivanda, fjölskyldur á hrakhólum – fátækt fólk. Þó stjórnvöld komi auðvitað aldrei í veg fyrir að fólk verði dapurt, sorgmætt, veikist eða deyi getum við tryggt að öll börn fái að rækta hæfileika sína og styrkleika, óháð efnahag foreldra. – Það er hagur allra.

Mikill jöfnuður er lykilinn að hamingjusömu, framsæknu og kraftmiklu samfélagi. Kæra þjóð Lífið hefur uppá margt að bjóða og fólk þarf líka að andlega næringu. Þess vegna eigum við að styðja alla til þátttöku í íþróttum, menningu og listum. Árangur okkar þar skiptir miklu fyrir sjálfsmynd lítillar þjóðar og ánægjulegt að fagna góðum árangri síðustu misseri.

En í heimi fullum af öfgum; þar sem alið er á hatri tortryggni og hræðslu verða það fyrst og fremst umburðarlyndi, samhjálp og víðsýni sem ákvarða hvort við erum lítil þjóð eða stór.