Helga Vala Helgadóttir í eldhúsdagsumræðum Alþingis

Eldhúsdagsumræður Alþingis fóru fram 29. maí. Helga Vala Helgadóttir tók til máls í þriðju umferð.

Herra forseti

Með leyfi forseta flyt ég ykkur eitt af ljóðum Óskars Árna Óskarssonar, eins af okkar allra bestu skáldum, sem fjallar um það þegar páfinn í róm kom til Reykjavíkur.

Þegar páfinn í Róm kom til Reykjavíkur bauðst borgarbúum

að kyssa fætur hans að gömlum kaþólskum sið. Nokkur biðröð myndaðist á Landakotstúninu þar sem páfi sat í viðhafnarstól í

hvíta silkikyrtlinum sínum og rauðu skónum. Þegar röðin kom að lítilli stúlku sem átti heima á Sólvallagötunni, en langafi hennar var á sínum tíma þekktur hákarlaformaður, gerði hún sér lítið fyrir og beit í stórutána á páfanum. Síðan hefur páfinn í Róm ekki komið til Reykjavíkur.

Hvers vegna datt mér þetta ljóð í hug? Jú, vegna þess að ég sá að hæstvirtur fjármálaráðherra var, ásamt öðrum fjármálaráðherrum Evrópuríkja að ræða við páfann í Róm um loftslagsmál.

Okkur hefur, til þessa dags, þótt mikilvægt að tekið sé mark á okkur í samskiptum við aðrar þjóðir. Við viljum vera virt viðlits, vera tekin alvarlega og álitin sjálfstæð fullvalda þjóð. Við berum með okkur ríkt þjóðarstolt og virðumst sjaldnast stoltari en þegar eftir okkur er tekið á erlendri grundu. Þá fögnum sem eitt og stöndum saman í gleði og hamingju.

En það er nú svo að til þess að eiga heimtingu á að vera tekin alvarlega þurfum við að skoða hvernig við komum fram við aðra, hvaða augum við lítum þá sem við gerum samninga við og göngum til samstarfs með. Getum við vænst virðingar ef okkur er ómögulegt að sýna öðrum hið sama?

Mikið hefur verið rætt um fullveldið að undanförnu og að að því steðji ógn. En hvað er þetta fullveldi? Hugtakið kemur úr þjóðarétti og felst hið ytra fullveldi einmitt í rétti ríkja til að taka á sig alþjóðlegar skuldbindingar. Það höfum við gert áratugum saman, allt frá því Ísland varð fullvalda.

Við höfum skuldbundið okkur að þjóðarétti, sem fullvalda ríki af fúsum og frjálsum vilja til að lúta ýmsum reglum. Það gerðum við t.a.m. árið 1953 þegar við gerðumst aðilar að mannréttindasáttmála Evrópu. Við vorum ekki með því að afsala okkur fullveldi heldur þvert á móti sýna umheiminum, að við værum fullvalda þjóð sem teldum hagsmunum okkar betur borgið meðal annarra þjóða í samvinnu um aukin mannréttindi. Skemmst er að minnast máls Jóns Kristjánssonar sem leiddi til aðskilnaðar framkvæmdavalds og dómsvalds, máls Þorgeirs Þorgeirssonar sem styrkti tjáningarfrelsið, dóma sem opnaði augu stjórnvalda fyrir mikilvægi millidómstigs sem og fjölda annarra mála sem veitt hafa borgurum landsins nauðsynlegan rétt. Sama má segja um EES samstarfið sem án nokkurs vafa hefur aukið hér hagsæld og væri nú ekki úr vegi að leyfa þjóðinni að meta nú af alvöru hvað fælist í fullri aðild að því þjóðarbandalagi sem Evrópusambandið er.

En þegar við erum í viðlíka samstarfi, þá getum við einfaldlega ekki leyft okkur að virða gagnaðila einskis þegar okkur hentar. Hvers virði er slík samvinna ef samstarfsaðilinn byrjar að atyrða mann um leið og hann snýr sér við? Hvaða skilaboð eru það til íslensks almennings að við mætum prúðbúin á fundi um allan heim, heimsækjum erlend fyrirmenni, bjóðum þeim til fundar við okkur hér á landi, en þegar kemur að skuldbindingum íslenska ríkisins innanlands sem erlendis þá hefjist hér fúkyrðaflaumur og vandlætingar um það hvað þetta sé allt ömurlegt og ekki til neins gagns? Hvaða trúverðugleiki er í slíku samstarfi og hvaða sjálfsvirðing? Til hvers að mæta til alþjóðasamstarfs ef við stöndum ekki með því? Er það dæmi um fullvalda ríki sem gengur til samstarfs af fúsum og frjálsum vilja?

Samninga skal halda, um það er ekki deilt. Vilji maður ekki halda samstarfi áfram er það ekki leiðin að brjóta sáttmála og virða samninga að vettugi heldur ber stjórnvöldum, til að halda virðingu ríkisins hvort tveggja heimavið sem og á alþjóðavettvangi, að slíta samvinnu ellegar standa með henni og taka þátt. Við þurfum ekki að óttast ef við af heilindum tökum þátt í samstarfinu.

„Þetta er heimurinn, heimurinn hann er hér, Sumarhús, jörðin mín, það er heimurinn“ sagði Bjartur í Sumarhúsum, maðurinn sem taldi sig vera sjálfstæðasta manninn í landinu. Viljum við vera Bjartur?