Nýjasta skýrsla milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (IPCC) inniheldur óhugnanlegustu fregnir nefndarinnar hingað til en þær hafa verið gefnar út á 7 ára fresti. Helstu tíðindi skýrslunnar staðfesta það sem vísinda – og fræðifólk hefur varað við um árabil; að athafnir mannanna eru meginástæða fyrir margvíslegum og afdrifaríkum loftslagsbreytingum og nánast fullkomin fylgni er á milli losunar og hlýnunar loftlags.

Enn eitt sumarið höfum við séð miklar öfgar í veðurfari. Erlendis hafa hitabylgjur geisað í Evrópu, Ameríku, Afríku og Ástralíu með ofsalegum hitum, þurrkum og ofankomu sem slá öll met. Afleiðingarnar er mikið tjón á húsum, vegum, brúm og öðrum innviðum en skógareldarnir hafa líka verið  mannskæðir bæði Vestanhafs og í Evrópu og mannskæð flóð í Evrópu og Asíu. Enda hafa undanfarin sex ár verið þau hlýjustu frá upphafi mælinga.

En samkvæmt skýrslu milliríkjanefndarinnar er þetta bara forsmekkurinn af því sem koma skal. Öfgar í veðurfari á borð við hitabylgjur, þurrkar og ofsaregn með tilheyrandi hamförum hafa aukist og munu halda áfram að aukast ef ekki tekst að halda hlýnun jarðar undir settu marki um 1,5 gráður umfram meðalhita fyrir iðnbyltingu. Hlýnunin er nú 1,25 gráður og mun ef ekki er tekið í handbremsuna fara yfir 1,5 gráður á næstu tveimur áratugum. Það brýtur yfirlýst markmið Parísarsamkomulagsins og verður líklega yfir 2 gráður fyrir lok aldarinnar. Það mun hafa í för með sér enn frekari öfgar í veðri með tilheyrandi eyðileggingu og mannskaða. 

Hér á landi förum við ekki varhluta af loftslagsbreytingum þó sumir vilji halda því fram. Bráðnum jökla er á áður óþekktum hraða, enda kemur fram í skýrslu IPCC að meðalrýrnun jökla síðustu 30 ára samsvari því að bæði Hofsjökull og Langjökull hverfi á hverju ári í heiminum. Á hverju ári.  Á Íslandi eru hitamet slegin hvað eftir annað, breytingar á lífríki sjávar og lands eru vel merkjanlegar og jarðsig verða sem eiga rætur að rekja til gríðarlegrar mikillar ofankomu á stuttum tíma eins og urðu á Seyðisfirði í vor. 

Viðbrögð á Íslandi ekki í samræmi við viðbrögð erlendis

Ef ástandið er ekki neyðarástand, þá veit ég ekki hvað getur talist til þess.  Þó hefur forsvarsfólks ríkisstjórnar VG, Sjálfstæðisflokksins og Framsóknar neitað að lýsa yfir neyðarástandi í loftslagsmálum. Þó leiðtogar heims, umhverfisverndarsamtök og ótal sérfræðingar í loftslagsmálum krefjist mun róttækari og kraftmeiri aðgerða til að sporna við loftslagsbreytingum, hefur alls ekki verið stemmning fyrir því hjá núverandi ríkisstjórn.  Viðbrögð æðstu ráðamanna Þýskalands við mannskæðum flóðum voru öll á eina lund; loftslagsbreytingar væru greinilega ein af aðalástæðunum fyrir mannskaðaflóðunum.

Þetta sögðu Þýskalandsforseti, innanríkisráðherra Þýskalands og Angela Merkel, Þýskalandskanslari, sem hefur lagt mikla áherslu á að í viðbrögðum við flóðunum þar, þurfi að bregðast miklu hraðar og sterkar við loftslagsbreytingum en áður. Í sama streng taka ráðamenn í Kaliforníu og í Kanada vegna ógnarhita þar í sumar. Ef við beinum sjónum okkar til Íslands hefur lítið sem ekkert farið fyrir loftslagsmálunum í sumar í máli forystufólks ríkisstjórnarinnar sem virðist vera að þrotum komin eftir eftirgjöf í Miðhálendisþjóðgarðsmálinu og borin von er að þessi ríkisstjórn sameinist í því að boða róttækari, skýrari og afdráttarlausari aðgerðir í loftlagsmálum. Enda ekki hægt að ætlast til að ríkisstjórn sem nær ekki saman um 2 metra í sóttvörnum nái saman um loftlagsmál. Þar skortir pólitíska framsýni og samheldni. 

Það er alveg ljóst að við þurfum að bregðast við þessum upplýsingum í IPCC skýrslunni með mun róttækari og afgerandi hætti en hefur verið gert. Samfylkingin vill gera það. Og hefur gert það sem leiðandi stjórnmálaafl í Reykjavíkurborg og víðar um land þar sem hún situr við stjórnvölinn. Græna planið í Reykjavík er afar metnaðarfullt merki um þennan vilja og aðgerðir. Hamfarahlýnun af mannavöldum kallar nefnilega á stórtækari aðgerðir strax og nýja hugsun á öllum sviðum samfélagsins.

Markmið Samfylkingarinnar um efnahagslega endurreisn eftir COVID-19 faraldurinn helst þétt í hendur við stefnu okkar um græna umbyltingu í íslensku atvinnulífi. Samfylkingin vill að stefnt verði að minnst 60 prósenta samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda fyrir árið 2030, svo áætlanir okkar standist samanburð við loftslagsmarkmið annarra norrænna ríkja, og að Ísland stefni á að verða kolefnislaust frá og með árinu 2040. Þessi markmið verði fest í lög án tafar og lagðar fram tíma- og tölusettar aðgerðaáætlanir með áfangamarkmiðum í samræmi við Parísarsamkomulagið. Við viljum að öll sveitarfélög geri sér metnaðarfulla áætlun um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda sem er að minnsta kosti með sömu markmið og ríkið. Brýnt er að viðhaft verði fullt gagnsæi í samvinnu stjórnvalda við ESB-ríkin og staðið við fyrirheit og tímasetningar því Samfylkingin vill að Íslendingar standi að fullu við tímasettar alþjóðlegar skuldbindingar sínar í loftslagsmálum. Ekki má einblína á þá losun sem er á beinni ábyrgð stjórnvalda samkvæmt þeim skuldbindingum, heldur verður einnig að greina raunverulega heildarlosun, þar sem landnotkun og stóriðja eru tekin með í reikninginn, og setja metnaðarfull markmið um samdrátt.

Styrkja þarf stjórnsýslu loftslagsmála og Loftslagsráð á að gegna sjálfstæðu aðhalds- og eftirlitshlutverki gagnvart stjórnvöldum. Við viljum banna bruna og flutning á svartolíu á Norðurslóðum og Ísland á ​að vinna að þessu markmiði á vettvangi IMO, Norðurskautsráðsins, á vettvangi norrænnar samvinnu og í samvinnu við önnur Evrópuríki. Banna skal með lögum borun eftir jarðefnaeldsneyti á íslensku yfirráðasvæði.  Við verðum að gera byltingu í almenningssamgöngum því raf-, metan- eða vetnisbílavæðing dugar skammt ef ná á markmiðum Parísarsáttmálans.

Brýnt er að framkvæmdum vegna Borgarlínu á höfuðborgarsvæðinu og uppbyggingu stofnleiða fyrir hjólreiðar verði flýtt eins og kostur er.  Við viljum líka að það verði einfalt og aðgengilegt að ferðast um Ísland án þess að eiga eða leigja einkabíl. Koma þarf upp heildstæðu og umhverfisvænu neti almenningssamgangna sem er knúið vistvænum innlendum orkugjöfum. Móta þarf metnaðarfulla stefnu um rafvæðingu innanlandsflugs og annarra styttri flugferða. Samfylkingin vill beita skattalegum hvötum til að draga úr kolefnisspori sjávarútvegsins og tryggja að öll ný skip gangi fyrir endurnýjanlegri orku að fullu eða að hluta. Hættan sem sjávarútvegi okkar stafar af loftslagsbreytingum er mikil, ekki síst vegna súrnun sjávar, og við viljum beita okkur fyrir stórauknum rannsóknum á því sviði

Samfylkingin vill styðja við þróun loftslagslausna og græns hátækniiðnaðar og auka vægi loftslagsvænnar atvinnuuppbyggingar á Íslandi. Þetta verður meðal annars gert með stofnun græns fjárfestingarsjóðs í eigu hins opinbera í samstarfi við einkafjárfesta og sveitarfélög og tekur mið af aðgerðaáætlun stjórnvalda í loftslagsmálum og af vísinda- og tæknistefnu Íslands í allri sinni starfsemi og ýtir undir góða stjórnarhætti í félögum sem hann fjárfestir í. 

Til þess að ná árangri í loftslagsmálum þarf að ráðast í markvissar aðgerðir til að hraða orkuskiptum í samgöngum og iðnaði, á sjó, landi og í innanlandsflugi. Við viljum líka styðja við uppbyggingu rafhleðslu-, metan- og vetnisstöðva um allt land svo raunhæft verði að hætta nýskráningu bensín- og dísilfólksbíla frá og með árinu 2025. Samhliða þessu þarf að styrkja flutnings- og dreifikerfi rafmagns svo að orkan í kerfinu sé betur nýtt og standi undir auknu álagi vegna orkuskiptanna.

Bregðumst við núna áður en of seint 

Allt þetta og miklu meira til í loftslags – og umhverfismálum viljum við gera ef Samfylkingin kemst til valda eftir næstu kosningar. Það þarf bráðnauðsynlega að grípa til róttækra aðgerða til að draga verulega úr losun gróðurhúsalofttegunda. Góðu fréttirnar eru þær, að það er ekki of seint að bregðast við þótt tíminn sé að renna okkur úr greipum. Með róttækum aðgerðum til að stöðva losun koldíoxíðs og annarra gróðurhúsalofttegunda má enn koma í veg fyrir að hlýnunin verði meiri en þær 1,5 gráður sem að er stefnt í Parísarsamkomulaginu.

Það er hægt EF samfélagslegur og pólitískur vilji er fyrir hendi. Athafnir okkar mannanna eru meginorsök margvíslegra breytinga á loftslagi eins og segir í kynningu Háskóla Íslands og Veðurstofunnar á IPCC skýrslunni. Það er því skylda okkar mannanna og ábyrgð að bregðast við þessum ógnvænlegu tíðindum. Við  getum það ef við viljum. 

Greinin birtist fyrst í Kjarnanum 10. ágúst. 

Rósa Björk er þingkona og skipar 2. sæti í Reykjavík suður. Hér skrifar hún um loftslagsbreytingar og nýja skýrslu milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna.

Fjöldi barna á biðlistum Þroska- og hegðunarstöðvar, Greiningar- og ráðgjafarstöðvar ríkisins og Barna- og unglingageðdeildar (BUGL) hefur margfaldast síðastliðin ár. Um er að ræða grunngeðheilbrigðisþjónustu og bráðageðheilbrigðisþjónustu, þjónustu við börn sem eru alvarlega veik. Núverandi ríkisstjórn hefur brugðist þessum börnum og fjölskyldum þeirra.

Ef grunngeðheilbrigðisþjónusta er ekki tryggð þá eykst vandinn, börnin verða alvarlega veik og þurfa þá eðli málsins samkvæmt á brýnni, meiri og mörg hver á langvarandi þjónustu að halda. Börn sem ekki njóta þjónustu strax eiga meiri hættu á að lenda í vanvirkni sem getur fylgt þeim inn í unglingsárin, jafnvel fullorðinsárin og getur leitt til örorku. Það er því gríðarlega mikilvægt að heilbrigðiskerfið grípi þau sem fyrst og veiti viðeigandi þjónustu. Samkvæmt 24. grein Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna segir að viðurkenna eigi „… rétt barns til að njóta besta heilsufars sem hægt er að tryggja, og aðstöðu til læknismeðferðar og endurhæfingar. Aðildarríki skuli kappkosta að tryggja að ekkert barn fari á mis við rétt sinn til að njóta slíkrar heilbrigðisþjónustu.“ Sú er því miður ekki raunin á Íslandi í dag.

Foreldrar og forsjáraðilar fara heldur ekki varhluta af ástandinu. Ef geðheilbrigðisþjónusta við börn er ekki tryggð á fyrri stigum eykst andlegt álag á foreldra og forsjáraðila á meðan beðið er eftir þjónustu. Langvarandi andlegt álag getur einnig valdið líkamlegum einkennum sem svo getur þróast í alvarlegan heilsubrest. Í sumum tilvikum dregur svo úr virkni einstaklingsins að hann getur jafnvel ekki sinnt starfi á vinnumarkaði og í erfiðustu tilvikunum er þekkt að sumir foreldrar hljóta örorku í kjölfar slíks álags.

Samkvæmt skýrslu Ríkisendurskoðunar frá árinu 2015 voru rúmlega 390 börn á biðlista Þroska- og hegðunarstöðvar, 120 börn á biðlista göngudeildar Barna- og unglingageðdeildar Landspítala (BUGL) og 208 börn á biðlista hjá Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins. Í skýrslunni stendur: „Að mati Ríkisendurskoðunar er sá langi biðtími sem einkennt hefur geðheilbrigðisþjónustu barna og unglinga óviðunandi. Auk þess að ganga gegn lögbundnum skyldum ríkisins stefnir þessi bið bæði langtímahagsmunum þess og velferð einstaklinga í tvísýnu.“

Árið er 2021 og biðlistinn hefur bara lengst þrátt fyrir alvarlegar athugasemdir Ríkisendurskoðunar. Núna í júlí eru um 750 börn á biðlista hjá Þroska- og hegðunarstöð, í mars var 131 barn á biðlista hjá BUGL, í janúar voru 343 börn á biðlista hjá Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins og allt að tveggja ára bið eftir þjónustu.

Samkvæmt þeim upplýsingum sem ég hef fengið í samtölum við fagfólk þá má gera ráð fyrir að biðlistar hjá bæði BUGL og Greiningar- og ráðgjafarstöðinni telji nú fleiri börn um miðsumar en þau voru á fyrsta ársfjórðungi þessa árs.

Því ætti öllum að vera ljóst að núverandi ríkisstjórn er hvorki að fara eftir lögum í landinu, Barnasáttmálanum, né hefur hún brugðist við alvarlegum athugasemdum Ríkisendurskoðunar frá árinu 2015.

Það er rándýrt fyrir samfélagið að hafa börn á biðlistum. Það kostar okkur fjárhagslega, tilfinningalega, félagslega, samfélagslega, það kostar okkur lífsgæði og vinnuafl. Ríkið ber höfuðábyrgð á heilbrigðisþjónustu við börn. Biðlistastjórn barnanna þarf burt. Ég vil forgangsraða fjárfestingartækifærunum og tryggja fjárfestingu í börnunum.

Ellen Calmon er borgarfulltrúi og formaður Samfylkingarfélagsins í Reykjavík. 

Ríkisstjórnin teflir velferð barna í tvísýnu

Réttarríkið skapar grundvöll samfélagsins. Að allir séu jafnir fyrir lögum, að enginn sé dæmdur til refsingar án sönnunar á broti og ekki síst rétturinn til réttlátrar málsmeðferðar.

Undanfarnar vikur hafa margir lærðir og leikir fjallað um þennan grundvallarrétt sem ekki má skerða. Það er mikilvægt að við gefum ekki afslátt á þessum rétti því ekki viljum við að saklaust fólk sitji bakvið lás og slá eða að sá sem misgert er við fái ekki notið verndar.

Já, það er í síðarnefnda tilvikinu sem skórinn kreppir.

Í rannsókn sem gerð var á afdrifum kynferðisbrotamála í réttarvörslukerfinu kom í ljós að einungis lítill hluti kynferðisbrota hér á landi er kærður. Jafnframt kom í ljós að örlítill hluti þeirra mála sem kærð eru ná inn til dómstóla og svo er aðeins sakfellt í 13% mála. Dómarar landsins fá því einungis lítinn hluta mála inn á sitt borð og má segja að með því sé verið að takmarka möguleika dómara á að sjá allar útgáfur af hegðun sakborninga fyrir og eftir kynferðisbrot og ekki síður hegðun brotaþola.

Af störfum mínum sem réttargæslumaður brotaþola get ég fullyrt að það leikur sér enginn að því að leita til neyðarmóttöku fyrir þolendur kynferðisbrota og/eða kæra kynferðisbrot. Það er ekkert gamanmál að mæta að nóttu eða degi, þurfa síendurtekið að greina í smáatriðum frá hvað átti sér stað fyrir hjúkrunarfræðingi, lækni og lögreglu, fara í nákvæma læknisskoðun, í vettvangsskoðun, mæta á lögreglustöðina, mæta aftur til að bregðast við orðum sakbornings eftir skýrslutöku, bíða milli vonar og ótta um hvað mun eiga sér stað, óttast það að mæta sakborningi eða vinum sakbornings og fjölskyldu, óttast almenningsálitið, sami vinahópur, sami skóli, sami vinnustaður. Það að fólki sé í alvöru að detta það í hug að þolendur kynferðisofbeldis leiki sér að því að ganga þann veg að upplýsa um að brotið hafi verið á þeim er með hreinum ólíkindum. Niðurstaða í þeim örfáu málum sem komast á leiðarenda næst einu til þremur árum eftir atburð. Þessi staðreynd gerir það að verkum að færri kæra brot en þyrftu. Segja má að þessi langi biðtími eftir réttlæti, sem stjórnvöld bjóða brotaþolum upp á, sé sérstakt brot.

Hvar stendur réttarríkið þegar kemur að brotaþolum?

Það er rétt að enginn skal dæmdur til refsingar án þess að sekt sé sönnuð en að láta eins og allir þessir brotaþolar fari með fleipur vegna þess að sakborningur hefur ekki verið sakfelldur þegar brot kemur fram í dagsljósið leiðir til þeirra ályktunar að réttarríkið verndi ekki brotaþola. Hinn sjálfkrafa efi um sannleiksgildi frásagnar verður ofan á. Við viljum ekki dómstól götunnar, en við ættum þá að rísa upp og ræða þá eilífðar bið eftir réttlæti sem brotaþolar mega sæta. Þeim biðlista verður að útrýma.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 21.júlí 2021.

Helga Vala er lögfræðingur og alþingismaður Samfylkingarinnar er oddviti Samfylkingarinnar í Reykjavíkurkjördæmi norður. 

Sú fjölgun smita sem orðið hefur síðustu daga er högg fyrir þjóðina sem hefur loksins notið ferðalaga og langþráðra samvista við vini og fjölskyldu í sumar og hlakkað til betra lífs eftir að hafa lagt mikið á sig og sýnt gríðarlegan samtakamátt og styrk.

Vissulega er hægt að gagnrýna ýmsar ákvarðanir ríkisstjórnarinnar, svo sem að fara of geyst í afléttingar á landamærum og að hætta að skima bólusetta ferðamenn. Aðalatriðið nú er samt að taka engu sem gefnu í þessari erfiðu viðureign, og reyna að læra af mistökum stjórnvalda. Samfylkingin hefur staðið við bakið á sóttvarnaryfirvöldum og þríeykinu í gegnum faraldurinn og það munum við gera áfram. Við viljum einnig sýna framlínufólki aukinn stuðning.

Veruleiki okkar næstu misserin mun mótast af umgengni við veiruna. Þá verðum við að sameinast um þá þætti samfélagsins sem eru okkur dýrmætastir og verja þá af alefli. Við megum ekki hætta að berjast fyrir farsælli framtíð til langs tíma í þessu erfiða stundarstríði.

Næstu tvær vikur munu leiða í ljós hversu vel núgildandi takmarkanir duga til að hemja útbreiðslu smita og hversu margir koma til með að veikjast alvarlega þrátt fyrir bólusetningar. Næstu ákvarðanir hljóta að byggja á yfirveguðu og raunsæju mati á stöðunni.

Við getum ekki látið framlínustarfsfólkið eitt um að stytta sumarleyfin sín til að takast á við afleiðingar aukinna smita. Í baráttunni við þetta nýja afbrigði þarf skýr markmið og aðgerðir. Því þótt óvissa ríki um veiruna er hægt að ráðast strax í ýmis verkefni.

Í fyrsta lagi verðum við að styrkja heilbrigðiskerfið til að það geti tekist á við óvænt áföll eins og það sem við upplifum nú. Það verður ekki lengur beðið með að bregðast við ítrekuðu ákalli heilbrigðisstarfsfólks um það. Það er líka skýrt að ef sá niðurskurður sem ríkisstjórnin boðar í fjármálaáætlun sinni til næstu fimm ára þótti óraunsær þegar stjórnarmeirihlutinn samþykkti hana í vor, þá er hann augljóst glapræði nú. Þvert á móti þarf að styrkja mun betur ýmsa þætti heilbrigðisþjónustunnar. Þá er nauðsynlegt að tryggja starfsfólki umbun fyrir þær fórnir sem það færir í faraldrinum, t.d. með sérstökum álagsgreiðslum til þeirra sem nú eru kölluð heim úr sumarfríi til að tryggja öryggi okkar.

Í öðru lagi verðum við að gera allt sem hægt er til að tryggja að skólastarf geti hafist með sem minnstu raski nú í ágúst. Mannleg samskipti og félagsleg færni eru grundvallaratriði í þroska barna og ungmenna. Menntun verður að vera í forgangi auk þess sem áframhaldandi takmarkanir á félagslífi í landinu geta haft slæmar afleiðingar fyrir félagsþroska og andlega heilsu ungmenna. Hagsmunir barna og ungmenna verða að vega mjög þungt við val á aðgerðum í baráttunni við veiruna. Liður í því getur verið að setja kennara og aðra þá sem sinna kennslu, tómstunda- eða félagsstarfi barna, í forgang þegar kemur að því að velja hópa í viðbótarskammt af bóluefni í ágúst.

Í þriðja lagi verður að tryggja lífsafkomu fólks sem verður fyrir áfalli vegna veirunnar. Atvinnuleysi er hér enn með því hæsta í Evrópu, og ef við og löndin í kringum okkur horfum fram á áframhaldandi útbreiðslu veirunnar er ljóst að grípa þarf til frekari aðgerða til hjálpar atvinnuleitendum. Það þarf að lengja tímabil atvinnuleysisbóta og hækka lágmarksgreiðslur, í hið minnsta tímabundið. Samfylkingin hefur einnig lagt til að hækka persónuafslátt til þeirra sem hefja störf að nýju eftir atvinnuleysi.

Í fjórða lagi verður að vakta vel starfsemi fjölbreyttra fyrirtækja um allt land, og grípa til stuðningsaðgerða fyrir þau sem þess þurfa, sér í lagi lítil fyrirtæki og einyrkja. Markmiðið er betra atvinnulíf eftir faraldurinn. Þótt ferðaþjónustan muni áfram leika lykilhlutverk í íslensku hagkerfi gerum við okkur flest grein fyrir fyrir nauðsyn þess að fjölga stoðum undir atvinnulífið, m.a. til að dreifa áhættunni þegar áföll ríða yfir. Nærtækast og skynsamlegast er að virkja hugvitið og örva þekkingariðnað og nýsköpun.

Í fimmta lagi er þessi mikla útbreiðsla Delta-afbrigðisins okkur mikilvæg áminning um að glíman við veiruna verður ekki unnin fyrr en jarðarbúar hafa upp til hópa verið bólusettir og við höfum náð tökum á faraldrinum um alla veröld. Stjórnmálaflokkarnir hafa gjörólíka sýn á þátttöku í alþjóðlegu samstarfi en jafnaðarmenn hafa alltaf lagt ríka áherslu á það. Mikilvægt er að íslensk stjórnvöld beiti sér fyrir því af öllu afli á alþjóðavettvangi að fátækari ríkjum heims verði tryggt bóluefni hratt og örugglega.

Betri greiningu, meiri upplýsingar, skýrari aðgerðir

Við í Samfylkingunni teljum nauðsynlegt að þjóðin fái sem skýrasta mynd af því hvernig bregðast skuli við stöðunni. Þess vegna mun þingmaður Samfylkingarinnar og formaður Velferðarnefndar Alþingis óska eftir því að nefndin komi saman á fund strax eftir helgi og kalla eftir upplýsingum frá færustu sérfræðingum og framlínufólki. Við teljum auk þess að aðrar nefndir þingsins sem fjalla um efnahags- og atvinnumál þurfi að koma saman til að ræða viðbrögð og aðgerðir.

Fjölgun smita er bakslag. Þá er freistandi að vilja bara hætta baráttunni eða gefast sundurlyndisfjandanum á vald. En þótt við höfum svo sannarlega orðið fyrir vonbrigðum megum við ekki láta hugfallast. Næg eru verkefnin. Við erum rík þjóð og vel menntuð og kunnum vel að takast saman og skipulega á við krefjandi verkefni eins og dæmin sanna. Við erum þrátt fyrir allt í mun ákjósanlegri stöðu en mörg önnur lönd. Við skulum því berjast áfram við faraldurinn af krafti en hafa kjark til að miða aðgerðirnar við það sem er okkur þrátt fyrir allt dýrmætast.

Það mun á endanum skila okkur farsælli framtíð.

Greinin birtist fyrst á visi.is 28. júlí 2021

Logi Einarsson, þingmaður og formaður Samfylkingarinnar, er oddviti í Norðausturkjördæmi

Með ein­faldri laga­breytingu hefði verið hægt að leið­rétta mis­vægi at­kvæða á milli kjör­dæma fyrir al­þingis­kosningarnar í haust, þannig að þing­manna­fjöldi endur­spegli betur fylgi stjórn­mála­flokka. Guð­mundur Andri Thors­son flutti á­samt Birni Leví Gunnars­syni Pírata og Þor­björgu Sig­ríði Gunn­laugs­dóttur Við­reisn um það breytingar­­til­lögu við af­greiðslu frum­varps um kosninga­lög í októ­ber 2020. Meiri­hluti Vinstri grænna, Sjálf­stæðis- og Fram­sóknar­flokks kaus að fella til­löguna með liðs­styrk Mið­flokksins.

Ó­jafnt vægi at­kvæða er byggt inn í ís­lenska kosninga­kerfið þótt þróunin hafi góðu heilli verið í rétta átt. Það er mis­vægi á milli kjör­dæma og síðast­liðinn ára­tug einnig á milli flokka. Árið 1999 voru fjórum sinnum fleiri at­kvæði á bak við hvern þing­mann í Reykja­nes­kjör­dæmi en í Vest­fjarða­kjör­dæmi. Nú er munurinn á milli Suð­vestur­kjör­dæmis og Norð­vestur­kjör­dæmis „bara“ tveir á móti einum.

„Það er aug­ljóst að kerfið ræður ekki við það að jafna eftir flokkum þannig að flokkarnir fái þing­menn í sam­ræmi við fylgi sitt í landinu. Það hefur reyndar verið ljóst í mörg ár að þetta getur gerst. Þetta gerðist í rauninni í kosningunum 2013, 2016 og 2017,“ segir Ólafur Þ. Harðar­son, prófessor í stjórn­mála­fræði, í við­tali við RÚV. Hann bendir á að ýmist hafi Fram­sóknar­flokkurinn eða Sjálf­stæðis­flokkurinn fengið einu þing­sæti fleira en at­kvæða­hlut­fallið sagði til um.

Stefna Sam­fylkingarinnar er og hefur alltaf verið að vægi at­kvæði eigi að vera jafnt. Ein­faldasta leiðin til að leysa það er að gera landið að einu kjör­dæmi. Mér er ljóst að mörgum þætti það of stór biti að kyngja að fækka úr sex kjör­dæmum í eitt en jafn ljóst er að kjós­endur og stjórn­mála­­flokkar geta ekki búið við þetta mis­rétti til fram­tíðar. Í til­lögum stjórn­laga­ráðs er kveðið á um jafnt vægi at­kvæða en einnig aðra kjör­dæma­skipan en nú er. Ef til vill er tími kominn til að endur­skoða kjör­dæma­skipan frá grunni.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 4. ágúst 2021.

Þórunn Sveinbjarnardóttir er oddviti Samfylkingarinnar í Suðvesturkjördæmi.

Jafnt aðgengi að heilbrigðisþjónustu óháð efnahag eða búsetu er og verður forgangsmál Samfylkingarinnar.

Samfylkingin vill halda uppi sterkri almennri heilbrigðisþjónustu á Íslandi til þess að uppfylla kröfur okkar og hugsjónir um félagslegt réttlæti. Jafnt aðgengi að heilbrigðisþjónustu óháð efnahag eða búsetu er og verður forgangsmál Samfylkingarinnar.

Fullfjármögnum heilbrigðisþjónustu og styttum biðlista

Heilbrigðiskerfið er einn veigamesti einstaki þátturinn í sterkri almennri velferðarþjónustu. Grundvallaratriðið er jafnt aðgengi fyrir alla, óháð efnahag og búsetu, sem felur í sér að gjaldtöku sé ávallt haldið í lágmarki. 

Enginn á Íslandi á nokkurn tíman að þurfa að neita sér um nauðsynlega heilbrigðisþjónustu. Samfylkingin vill byggja upp sterkara heilbrigðiskerfi fyrir allan almenning, óháð búsetu og efnahag. Til þess þurfum við að rjúfa kyrrstöðu síðustu ára og hafa kjark til stórra breytinga.

Vandi heilbrigðiskerfisins er viðamikill og verður hvorki leystur með harðlínustefnu um rekstrarform né meiri peningum einum saman. Það er ákall eftir að gera miklu betur og það ætlum við að gera.

Samfylkingin hefur skýra heildarsýn á þróun heilbrigðisþjónustunnar og kjark til að leiða nauðsynlegar breytingar. Það þarf vissulega að auka fjármagn til muna til heilbrigðisreksturs víða, en það þarf líka að bæta forgangsröðun í kerfinu svo að krónurnar og starfskraftarnir nýtist sem allra best.

Skerpa þarfa verkaskiptingu í heilbrigðiskerfinu og hlutverkum hinna ýmsu eininga kerfisins. Mótum skýra stefnu þar sem tekin er afstaða til þess hvaða starfsemi er best komin hvar og hvaða þjónustu er best að kaupa að utan.

Það er sama sagan víða í heilbrigðiskerfinu: Kerfisbreytinga er þörf til að snúa við versnandi þróun, til dæmis í heilbrigðisþjónustu utan höfuðborgarsvæðisins, til að vinna niður allt of langa biðlista og leysa viðvarandi vanda hjúkrunarheimila. Þá þarf þjóðarátak í geðheilbrigðismálum sem hafa verið vanrækt alltof lengi. 

Sjúklingar eiga ekki að þurfa að taka upp veskið

Samfylkingin vill halda gjaldtöku fyrir almenna heilbrigðisþjónustu í lágmarki til að tryggja jafnt aðgengi allra óháð efnahag. Brýnt er að lækka hámarksgreiðslur. Greiðsluþátttaka sjúklinga er nokkuð meiri á Íslandi en í öðrum norrænum ríkjum og það sama á við um lyfjakostnað. Koma þarf á laggirnar einu greiðsluþátttökukerfi fyrir almenna heilbrigðisþjónustu, lyf, hjálpartæki og annan sambærilegan kostnað. 

Þjóðarátak í geðheilbrigðisþjónustu - ókeypis fyrir börn

Geðheilsu barna og unglinga á Íslandi er að hraka með vaxandi einkennum kvíða og þunglyndis. Það er ólíðandi. Við viljum að niðurgreiðsla sálfræðiþjónustu verði fjármögnuð ­– og byrjað á því að gera sálfræðiþjónustu barna og unglinga upp að 25 ára aldri gjaldfrjálsa. Útrýmum biðlistum á BUGL og tryggjum börnum með alvarlegar þroskaskerðingar greiningu, ráðgjöf og önnur úrræði sem bæta lífsgæði þeirra. Eflum geðheilbrigðisþjónustu um allt land með því að fjölga geðlæknum í föstum stöðum á landsbyggðunum. Þá viljum við tryggja að íbúar á hjúkrunarheimilum njóti fullnægjandi geðþjónustu og þverfaglegrar meðferðar.

Samfylkingin vill að kjölfesta og meginþungi heilbrigðisþjónustunnar sé í opinberum rekstri.

Þegar einkaaðilar fara með rekstur smærri eininga í heilbrigðiskerfinu er algjör nauðsyn að hið opinbera axli ábyrgð á almannahagsmunum með því að vera upplýstur og gagnrýninn kaupandi þjónustunnar. Koma þarf á virku gæðaeftirliti með einkarekinni heilbrigðisþjónustu.

Komum skikki á leghálsskimanir strax og suðlum að aukinni þekkingu heilbrigðisstarfsfólks og atvinnurekenda um sértæka sjúkdóma kvenna og bætta þjónustu vegna þeirra. Aukum fræðslu um afleiðingar og einkenni ofbeldis í heilbrigðiskerfinu öllu og tryggjum viðeigandi viðbrögð.

Ljúkum uppbyggingu nýs Landspítala á tilsettum tíma og tryggjum viðunandi fjármögnun þannig að spítalinn geti sinnt hlutverki sínu sem háskólasjúkrahús og í þágu landsmanna allra. Geðdeildir Landspítalans eiga þar ekki að vera undanskildar. Hefjum undirbúning uppbyggingar nýrra geðdeilda með nútímalegri nálgun að meðferð sjúklinga með geðrænar áskoranir að leiðarljósi. Gera þarf heildarúttekt á umfangi og framkvæmd geðheilbrigðisþjónustu á Íslandi til að gera nauðsynlegar breytingar á málaflokknum í þágu notenda þjónustunnar. Hugmyndafræði og innihald þjónustunnar þarfnast endurskoðunar samhliða endurskoðun á húsakostum.

Eflum heilsugæsluna enn frekar sem fyrsta viðkomustað í heilbrigðiskerfinu um land allt. Aukum áherslu á þverfaglega teymisvinnu í heilsugæslunni.

Hvar þú býrð á landinu á ekki að skipta máli þegar kemur að aðgengi að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu. Við viljum fela Landspítala og Sjúkrahúsinu á Akureyri að tryggja jafnt aðgengi landsmanna að sérhæfðri þjónustu með samningum við heilbrigðisstofnanir í öllum landshlutum, bæði með heimsóknum og fjarlækningum. Einkastofur lækna ættu líka að sjá íbúum dreifðari byggða fyrir þjónustu. Eflum sjúkraflutninga, bæði á landi og í lofti, og samræmum þjónustuna á landsvísu.

Léttum á útskriftarvanda í spítalaþjónustu með áherslu á stóraukna heimaþjónustu og með markvissri fjölgun hjúkrunarrýma, einkum á höfuðborgarsvæðinu þar sem biðlistar eru lengstir. Greiðslur til hjúkrunarheimila verða að samræmast kostnaði við rekstur þeirra. Samfylkingin vill vinna áfram að aukinni samþættingu heilbrigðis- og velferðarþjónustu á vegum sveitarfélaga í nánu samstarfi við heilsugæsluna til að samstilla sem best þjónustu við aldraða og fólk með fötlun eða langvinna sjúkdóma, heimahjúkrun og félagslega heimaþjónustu.

Umræðan um sóttvarnaraðgerðir, nú þegar stór hluti þjóðarinnar hefur verið bólusettur, en Delta afbrigði COVID-19 leikur lausum hala í samfélaginu veldur mörgu fötluðu, langveiku og eldra fólki áhyggjum, sem og ástvinum þeirra. Þessir hópar hafa þegar þurft að þola mikla innilokun í það eina og hálfa ár sem COVID-19 hefur geisað; hjúkrunarheimili hafa verið lokuð gestum, þjónusta við fatlað fólk hefur verið skert og þorri fatlaðs fólks hefur unnið heima frá upphafi faraldursins. Þá hefur heilbrigðisþjónusta verið stopul vegna mikils álags á heilbrigðiskerfið, aðgerðum frestað og oft erfitt að nálgast sérfræðilækna.

Ef sú lína yrði tekin að sleppa ætti veirunni lausri í samfélaginu, þýðir það um leið að viðkvæmum hópum er gert að loka sig af en aðrir hópar samfélagsins lifa í frelsi eins og lífið var áður. Þarna verður til grófur aðskilnaður fatlaðs, langveiks og eldra fólks frá samfélaginu. Hópur sem þegar býr við mismunun, fordóma og aðskilnað verður í enn verri stöðu. Tvö samfélög.

Það er hins vegar ekki svo að fatlað, langveikt og eldra fólk liggi almennt í kör heima fyrir. Við erum virk í samfélaginu, eigum börn og barnabörn á öllum skólastigum, vinnum, göngum í skóla, verslum í matinn, njótum menningar, sinnum áhugamálum og fleira. Þá er fjöldinn allur af fólki sem vinnur við að aðstoða þessa hópa — fólk sem á sér líf, þarf líka að versla í matinn, á börn á öllum skólastigum o.fl. Af þessu leiðir að margt fatlað, langveikt og eldra fólk, t.d. þeir sem nota NPA eða fá heimaþjónustu af einhverju tagi, neitar sér um lífsnauðsynlega aðstoð til þess að minnka líkurnar á að fá smit inn á heimili sín.

Fyrir jafnaðarmanneskju hljómar þessi aðskilnaður afar illa. Við erum þjóð sem vill skipta byrðum jafnt á axlir okkar og það sama á að gilda um sóttvarnir. Í stað þess að loka fatlað, langveik og eldra fólk inni, og allan þann fjölda sem vinnur með þeim, ættum við öll að leggja okkar af mörkum með því að dreifa ábyrgðinni jafnt. Frelsi sumra má ekki kosta innilokun annarra.

Við höfum komist langt á samstöðu og samhjálp; höldum því áfram.

Greinin birtist fyrst á visi.is 10. ágúst. 

Inga Björk er baráttukona fyrir réttindum fatlaðs fólks og skipar 3. sæti Samfylkingarinnar – Jafnaðarmannaflokks Íslands í Suðvesturkjördæmi.

Fyrir Alþingiskosningar lofa margir frambjóðendur fögrum fyrirheitum um uppbyggingu heilbrigðiskerfisins. Gullslegin loforð þeirra fuðra flest upp um leið og atkvæðin falla ofan í kjörkassann. Á botninum eru þau geymd á öruggum stað þar til frambjóðandinn þarf aftur á atkvæði almúgans að halda. Frambjóðendur vita nefnilega að það er Íslendingum hjartans mál að heilbrigðiskerfið gangi eins og smurð vél. Þeir vita að það er sama hvaða stjórnmálastefnu kjósandinn aðhyllist, hann vill eiga tryggan aðgang að heilbrigðisþjónustu fyrir sig og sína. Þetta loforð er eins og mantra sem sumir frambjóðendur þylja upp af gömlum vana án nokkurs vilja til efnda. En af hverju þarf heilbrigðiskerfið á vænni innspýtingu að halda? Er ekki búið að ausa formúgu í þessa híýt sem gefur engan arð? Er heilbrigðiskerfið á Íslandi ekki á heimsmælikvarða?

Nei, haldið ykkur fast. Íslenskt heilbrigðiskerfi er ekki á heimsmælikvarða. Ég veit ekki einu sinni hvaða mælikvarða við ættum að nota til að meta stöðu okkar Íslendinga í heilbrigðismálum. Richter?

Þjóðarsjúkrahús Íslendinga er staðsett í um 100 byggingum á 17 stöðum á höfuðborgarsvæðinu. Húsin eru komin til ára sinna og einbýlin eru af skornum skammti þannig að erfitt er að sinna sóttvörnum eins og vera ber. Við munum öll hvernig fór á Landakoti síðastliðið haust. Við höfum beðið í áratugi eftir nýrri byggingu sem stenst nútímakröfur og enn þurfum við að bíða. Holan stóra við Hringbraut er táknræn fyrir aðgerðarleysi ríkisins undanfarin ár. Táknræn fyrir botninn á kassanum þar sem atkvæði þitt verður að engu. Rúmanýting spítalans er á sumum starfseiningum yfir 100% sem gefur augaleið að er vel yfir þeim viðmiðum sem aðrar þjóðir sætta sig við. Eðlilegt nýting væri 85%, en hvað um það, þetta reddast alltaf. Sjúklingar liggja á göngum, á salernum og inni í geymslum. Það þarf ekki mikið að gerast til að allt fari á hliðina. Staða Landspítala er svo brothætt að þegar fjórða bylgja heimsfaraldursins lét á sér kræla í lok júlí var staða sjúkrahússins færð yfir á hættustig eftir að einungis þrír sjúklingar með covid höfðu verið lagðir inn. Þrír. „En kommonn, það er heimsfaraldur. Allir spítalar alls staðar eru á vonarvöl“ hugsa sumir. Jú, jú. Það er alheimsfaraldur en ástandið var hættulegt löngu áður en hún Covid litla kóróna ákvað að valda usla. Það þarf ekki alheimsfaraldur til að steypa langsveltu þjóðarsjúkrahúsinu fram af brúninni. Það þarf ekki meira til en öldrun þjóðarinnar.

Á legudeildum Landspítala dvelja á annað hundrað aldraðra sem komast hvorki lönd né strönd. Þeir sem stýra frábæra heilbrigðis- og velferðarkerfinu virðast nefnilega hafa gleymt því að fólk eldist. Í stað þess að verja ævikvöldinu á öldrunarstofnun eyða aldraðir síðustu mánuðunum á lyflækningadeildum sjúkrahússins þrátt fyrir að hafa fyrir löngu lokið meðferð við veikindum. Elli er nefnilega ekki sjúkdómur og okkur ber að sjá til þess að aldraðir eigi öruggt skjól. Gleymum því ekki.

Það eru ekki bara aldraðir sem standa höllum fæti í óheilbrigðiskerfinu. Langir biðlistar eru í aðgerðir sem margar hverja auka lífsgæði til muna. Enn aðrar spara samfélaginu stórfé með minni lyfjakostnaði, færri innlögnum og virkni þeirra sem aðgerðirnar þurfa. Hugsaðu þér að þurfa að ganga á ónýtri mjöðm mánuðum saman þegar bein nuddast við bein í hverju sársaukafullu skrefi.

Löng hefð er fyrir fjársvelti fjórðungssjúkrahúsanna og þar hefur niðurskurðurinn náð inn að beini. Átröskunarteymin eru yfirfull, börn fá ekki tíma hjá talmeinafræðingum, erfitt er að fá sálfræðiaðstoð nema viðkomandi geti pungað út tugþúsundum fyrir klukkutímann. Biddu fyrir þér ef barnið þitt sýnir frávik í þroska eða hegðun. Biðin eftir greiningu lengist með hverjum deginum sem líður.

Heilbrigðiskerfinu, sem greinilega er langt frá því að vera á heimsmælikvarða, tókst að tapa trausti helmings landsmanna á einu augabragði þegar krabbameinsskoðanir voru færðar til. Konur sætta sig ekki við að leikið sé með líf þeirra. Og lítum til einkaframtaksins. Þótt tryggja þurfi eðlilegt eftirlit upplifa sérfræðilæknar að ekki sé á þá hlustað og deila þeirra við sjúkratryggingar fer ekki fram við samningaborðið heldur í fjölmiðlum. Hvernig væri að taka upp árangursríkt samtal og leggja einhverjar línur áður en skíturinn flýgur í viftuna?

Ísland er eyja, það er óumdeilanleg staðreynd. Erlendis geta stjórnendur sjúkrahúsa vísað á annan spítala ef geta stofnunarinnar er komin að þolmörkum. Þar er hægt að virkja áætlun B, áætlun C og jafnvel áætlun D. Við Íslendingar höfum enga áætlun, ekkert bakland. Það er enginn sem grípur okkur þegar við erum í vandræðum og við erum jú í heilmiklum vandræðum. Mannauður heilbrigðiskerfisins upplifir sig sem eyland þar sem hver báran á fætur annarri steitir á skerinu. Undirstaða íslenska heilbrigðiskerfisins, mannauðurinn, er á heimsmælikvarða en við getum þetta ekki ein. Þú getur ráðið inn færasta heilbrigðisstarfsfólk í heimi en það getur ekki gert sitt besta ef aðstaðan er drasl. Aldan sverfur sig inn í bergið og veikir stoðirnar. Við þurfum öruggt og öflugt heilbrigðiskerfi sem vex með þjóðinni og aðlagast breyttum aðstæðum þegar við á. Við verðum að gera heilbrigðisþjónustu landsmanna að sjálfbærri heild sem getur brugðist við neyðarástandi sama í hvaða formi það birtist okkur.

Það er mjög auðvelt að benda á það sem betur má fara og henda fram innistæðulausum tékkum. Það er hins vegar erfiðara að framkvæma og efna loforðin. Það krefst hugrekkis og heiðarleika að gera breytingar. Við Íslendingar þurfum að vanda valið í komandi Alþingiskosningum og gæta þess að atkvæðið okkar falli ekki í gleymsku á botni kjörkassans.

Greinin birtist fyrst á visi.is 4. ágúst 2021.

Elín Tryggvadóttir er hjúkrunarfræðingur og frambjóðandi Samfylkingarinnar í Reykjavíkurkjördæmi suður

Kosningarnar 25. september verða mjög mikilvægar fyrir íslenskt samfélag, mikilvægari en oftast áður. Þær munu ráða miklu um hvernig líf okkar allra þróast næstu árin og áratugina. Þar mun ráðast hvaða leiðir verða farnar til að mæta stórum áskorunum sem við stöndum frammi fyrir sem samfélag og sem þjóð meðal þjóða. Þar stendur valið milli þess að sýn jafnaðarmanna verði höfð að leiðarljósi eða hvort markaðshyggja og íhaldssemi ráða för.

Verður notast áfram við gömlu leiðirnar sem hafa nú þegar brugðist bæði almenningi og jörðinni eða velur fólk nýrri og betri leiðir? 

Við þurfum að byggja upp eftir heimsfaraldur og takast um leið á við loftlagsvá af mannavöldum, breytta aldurssamsetningu þjóðarinnar og sjálfvirknivæðingu sem hefur áhrif á störf og starfsskilyrði.

Með jafnaðarstefnunni náum við þeirri efnahagslegu og samfélagslegu endurnýjun sem við þurfum svo sárlega á að halda. 

Leiðarljósið í aðgerðum okkar verður að vera öflug heilbrigðis- og velferðarþjónusta fyrir alla, jafnrétti til náms og heilbrigður vinnumarkaður sem stendur vörð um réttindi launamanna ásamt efnahagsstjórn sem gerir þetta mögulegt. Það verður ævinlega að taka almannahagsmunir fram fyrir sérhagsmuni og þjóðin á að fá fullt verð fyrir auðlindir þjóðarinnar. Við megum aldrei þola ranglæti og spillingu.

Í uppbyggingunni sem framundan er þarf að vinna gegn atvinnuleysinu kröftuglega af hugkvæmni og dirfsku, renna fleiri stoðum undir atvinnulífið, verja velferðina og mæta tekjufalli fólks sem missir vinnuna og veita ungu fólki tækifæri til að nýta menntun sína hér á landi. 

Ójöfnuður vex ekki aðeins vegna atvinnuleysis og auðsöfnunar fárra heldur heldur einnig vegna þess að ellilífeyrir og örorkulífeyrir hækka ekki í takti við lægstu laun. Á undanförnum árum hefur orðið kjaragliðnun og henni verður að eyða með því að hækka elli- og örorkulífeyri. Í fyrsta skrefi ætti í það minnsta að hækka grunninn um krónutöluhækkanir lífskjarasamninganna. Draga þarf einnig verulega úr skerðingum í kerfinu sem halda fjölmennum hópum i fátæktargildru.

Því fer fjarri að barnafjölskyldur á Íslandi fái jafnmikinn og góðan stuðning og tíðkast annars staðar á Norðurlöndum. Þessu verður að breyta. Skerðingar barnabóta hefjast nú við lágmarkslaun og barnafólk með meðallaun fær engar barnabætur hér á landi. Barnabæturnar eru ekki fyrir þeirra börn, þó að fólkið velti fyrir sér hverri krónu og aldrei sé afgangur um mánaðamót sama hve margir yfirvinnutímar séu unnir. Um leið og foreldrarnir vinna meira til að geta veitt börnum sínum þokkalegt húsnæði, klæði, fæði og tómstundir fá börnin lítinn tíma með foreldrum sínum og streitan við að skutla og sækja inn á milli vinnutarna tekur sinn toll.

Stefna um barnvænt samfélag og leiðir til að uppfylla barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna, líkt og lögbundið er, þarf að vera að fullu fjármögnuð. Þar á meðal til að vinna á biðlistum eftir þjónustu við börn, hvort sem er vegna greiningar eða úrræða. Varnir gegn hvers kyns ofbeldi og vanrækslu barna verður að styrkja og stjórnvöld mega aldrei setja börn í hættulegar aðstæður hvort sem er innan lands eða utan.

Húsnæðisverð hækkar og of stór hluti launa fer í kostnað við að halda þaki yfir höfuðið. Það ástand ógnar bæði velferð og efnahag almennings. 

Stórefla þarf almenna íbúðakerfið og halda áfram að byggja upp óhagnaðardrifnn leigumarkað um allt land. Lög um almennar íbúðir voru samþykkt sumarið 2016. Meginmarkmiðið er aukið framboð leiguhúsnæðis og að húsnæðiskostnaður fólks verði í samræmi við greiðslugetu. Íbúðakerfið er tilraun til að endurreisa vísi að félagslega húsnæðiskerfinu sem var aflagt undir lok síðustu aldar. Jóhanna Sigurðardóttir fyrrum forsætisráðherra og formaður Samfylkingarinnar flutti lengstu ræðu sem hefur verið flutt á Alþingi til að mótmæla niðurlagningu félagslega íbúðarkerfisins, 14. maí árið 1998. 

Með öflugu félagslegu húsnæðiskerfi og auknu framboði á óhagnaðardrifnum leigumarkaði vinnum við gegn húsnæðisvandanum.

Vinnan gegn loftslagsvá af mannavöldum er stærsta sameiginlega verkefni mannkyns. Allir þurfa að leggja þar sitt af mörkum og framlög íslenska ríkisins þurfa að duga fyrir metnaðarfyllri markmiðum en núverandi stjórnvöld setja sér. Markaðsöflin munu ekki leysa loftslagsvandann upp á eigin spýtur en þau má hins vegar virkja í þessari baráttu þar sem á miklu ríður að finna snjallar lausnir og koma þeim hratt á markað. Hér þurfa líka að haldast í hendur aðgerðir til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og aðgerðir til að binda og farga kolefni. Til að Ísland geti dregið svo um munar úr losun gróðurhúsalofttegunda og náð settum markmiðum með grænni uppbyggingu þarf hið opinbera að taka stórt frumkvæði í formi loftslagsvænna fjárfestinga og vísa veginn fyrir einkageirann.

En um leið má aldrei fórna jöfnuði. Grípa þarf til aðgerða til að aðstoða tekjulágt fólk við að taka þátt í nauðsynlegum orkuskiptum. Fjárfestingar í grænni nýsköpun og þróun og uppbygging innviða og flutnings- og dreifikerfa fyrir endurnýjanlega orku eru á meðal þeirra efnahagslegu örvunaraðgerða sem hafa margfeldisáhrif og eru því ákjósanlegar.  

Hér þurfum við öll að leggjast á eitt við stefnumörkun og framkvæmd ef árangur á að nást í baráttunni gegn loftlagsvá af mannavöldum; fólk í sínu daglega lífi, sveitarfélögin, samtök launamanna og fyrirtækja og stofnanir.

Sjálfvirknivæðingin getur bæði verið mjög spennandi og stórhættuleg. Hún á eftir að létta okkur margvísleg störf og skapa ný en gæti líka orsakað enn meiri misskiptingu og samþjöppun auðs og valda en nú er, ef þess er ekki gætt að skipta arðinum af henni af skynsemi og réttlæti, í anda jafnaðarstefnunnar. Gæta þarf þess að kostir sjálfvirknivæðingar nýtist ekki bara eigendum fyrirtækja heldur einnig starfsmönnum og samfélaginu öllu. 

Ýmsar slæmar aukaverkanir hafa nú þegar komið fram á vinnumarkaði. Launafólki er ýtt í hlutastörf, ótrygga vinnu og svokallaða launaverktöku og fer því á mis við réttinda- og velferðarkerfi vinnumarkaðar sem verkalýðshreyfingin og jafnaðarmenn voru alla 20. öldina að byggja upp. Þessi verktaka er fremur unnin af ungu fólki og fólki af erlendum uppruna. Þetta hefur ekki aðeins slæm áhrif á afkomuöryggi heldur einnig á lífeyrisréttindi, atvinnuleysistryggingar, veikinda- og sjúkraréttindi og rétt til fæðingarorlofs. Vinna verður gegn þessari þróun sem ógnar heilbrigði vinnumarkaðarins líkt og kennitöluflakk, launaþjófnaður og önnur svik við launamenn.

 Brýn þörf er á atvinnustefnu og menntastefnu sem tekur mið af breytingunum sem blasa við og auðveldar fólki að takast á við þær.

Eldra fólki fer fjölgandi á næstu árum þegar fjölmennir árgangar komast á efri ár og heilsa fólks verður betri með lengra lífi. Það er sannarlega jákvætt en hækkandi hlutfall eldra fólks í samfélaginu kallar á breytingar. Um þessar mundir er sjöundi hver landsmaður 65 ára og eldri en árið 2050 verður fjórði hver landsmaður á þeim aldri. Því eru breytingar nauðsynlegar á þjónustu og ýmsum úrræðum sem nú er beitt í málefnum eldra fólks. Til lengri tíma mun þessi þróun leiða til aukinna útgjalda hins opinbera jafnvel þó að heilsa eldra fólks sé og verði betri en áður. Samhliða auknum útgjöldum hægir á fjölgun starfandi fólks og endurskoðun á skattkerfinu m.t.t. annarra samfélagsbreytinga því nauðsynleg.

Fjölgun eldra fólks kallar á önnur búsetuúrræði og nýja sýn stjórnvalda á málaflokkinn. Þar ætti sjálfstæð búseta á eigin heimili til æviloka að vera höfuðmarkmið með aukinni fyrirgreiðslu og fjölbreyttum valkostum líkt og þingmenn Samfylkingarinnar hafa lagt til. Einstaklingsbundin þjónusta á eigin heimili þarf að vera möguleg og hrinda þarf í framkvæmd þróunarverkefnum í heilbrigðis- og velferðartækni. Nauðsynlegt er að endurskoða fjármögnun stofnanavistunar og greiðsluþátttöku og sjá til þess að fjárhagslegt sjálfræði og sjálfstæði einstaklinga liggi fyrir.

Allar þessar breytingar eru óhjákvæmilegar. Það þarf kjark og áræði og skýra sýn jafnaðarmanna til að takast á við þær og vissu um að þær munu stuðla að betra lífi fyrir alla. 

Greinin birtist fyrst á visi.is 30. júlí 2021.

Oddný Harðardóttir, þingflokksformaður, skipar 1. sæti í Suðurkjördæmi

Í dag er hinn árlegi þolmarkadagur jarðar (Earth Overshoot Day) sem þýðir að nú hefur mannkynið þurrausið þær auðlindir sem jörðin nær að endurnýja á þessu ári. Á slíkum degi er vel við hæfi að benda á þrennt:

Við Íslendingar erum í öðru sæti yfir þær Evrópuþjóðir sem losa mestar gróðurhúsalofttegundir miðað við höfðatölu og með eitt stærsta neysludrifna kolefnisfótspor heims.

Ísland er eftirbátur annarra Norðurlanda í loftslagsmálum, ríkisstjórn Íslands styðst við þokukennd loftslagsmarkmið, undanskilur stór svið samfélagsins frá kröfum um alvöru samdrátt í losun, hefur ekki lagt fram trúverðuga áætlun um hvernig Ísland geti orðið kolefnishlutlaust og óháð jarðefnaeldsneyti á næstu tveimur áratugum og treystir sér ekki einu sinni til að banna olíuleit í íslenskri lögsögu.

Þetta þarf ekki að vera svona. Við erum rík þjóð, búum að gnótt endurnýjanlegra auðlinda og tækifærin til sjálfbærrar atvinnuuppbyggingar eru gríðarleg. Flestir Íslendingar eru meðvitaðir um loftslagsvandann og vilja gjarnan taka þátt í að sporna gegn honum, ganga betur um gjafir jarðar og seinka þannig þolmarkadeginum.

Það sem helst vantar er pólitísk forysta á landsvísu um alvöru aðgerðir í loftslagsmálum. Lykillinn að því er að mynduð verði ný og framsækin ríkisstjórn í haust skipuð stjórnmálafólki sem þorir og vill.

Greinin birtist fyrst á visi.is 29. júlí 2021.

Jóhann Páll Jóhannsson er þingframbjóðandi í 2. sæti í Reykjavík norður

Leit um „��“

2360 niðurstöður fundust við leit að „��“

Póstlisti Samfylkingarinnar

Samfylkingin

Flokkurinn

Flýtileiðir

Vertu í bandi:

Leit um „���������������������������“