Innkaup hins opinbera á vörum, verkum og þjónustu munu fyrirsjáanlega verða nokkuð umfangsmikil á næstu árum. Sé vel staðið að opinberum innkaupum tryggir það jafnræði fyrirtækja, stuðlar að hagkvæmni í opinberum rekstri með virkri samkeppni og eflir nýsköpun og þróun. 

Bæði almenningur og bjóðendur þurfa að sjá, svo að ekki fari á milli mála, að vandað sé til verka og að málefnaleg sjónarmið ráði för við alla ákvarðanatöku. Samfylkingin telur að góð stjórnsýsla í opinberum innkaupum feli í sér áhrifaríka vörn gegn spillingu og að á Íslandi sé mjög mikið svigrúm til umbóta á þessu sviði.

Samfylkingin vill að skilgreindur verði og valinn hentugur mælikvarði til að meta gæði opinberra innkaupa á Íslandi. Þannig megi samtímis stuðla að stöðugum umbótum, bera stöðuna hér á landi saman við það sem best gerist annars staðar og efla varnir gegn spillingu.

Umbætur í opinberum innkaupum

Samfylkingin beitir sér fyrir atvinnulýðræði, valddreifingu í efnahagslífinu og auknum áhrifum vinnandi fólks á vinnuumhverfi sitt og stefnumörkun fyrirtækja og stofnana sem það vinnur hjá. Lýðræðisleg þátttaka starfsmanna á vinnustað og aðild þeirra að stjórnun fyrirtækja getur aukið traust og starfsánægju, dregið úr launabili og stuðlað að aukinni framleiðni og samkeppnishæfni atvinnulífs.

Ísland er eftirbátur ríkja á meginlandi Evrópu í þessum efnum. Því þarf að breyta. Fyrsta skrefið er að fylgja fordæmi Svía, Dana og Þjóðverja og binda í lög rétt starfsmanna stærri fyrirtækja til að velja sína fulltrúa í stjórn þeirra. Samfylkingin telur að lýðræðisvæðing atvinnulífsins og aukin áhrif og eignarhald starfsfólks í fyrirtækjum geti leitt til réttlátara samfélags og valdeflingar vinnandi fólks. Mikilvægt er að breytingar í þessa veru séu útfærðar í nánu samráði við aðila vinnumarkaðarins. Ólíðandi er að fólk þurfi að óttast um starfsöryggi sitt vegna skoðana, tjáskipta eða þátttöku í verkalýðsbaráttu enda er það óheimilt að lögum að láta fólk gjalda skoðana sinna með slíkum hætti.

Lýðræðislegt atvinnulíf

Sjávarútvegur, landbúnaður og ferðaþjónusta eru mikilvægar atvinnugreinar fyrir íslenskt efnahagslíf og samfélag og skapa miklar tekjur fyrir þjóðarbúið og fjölda starfa. Um leið losa þessar atvinnugreinar mikið af gróðurhúsalofttegundum. Nauðsynlegt er að draga markvisst úr þeirri losun til að standa við skuldbindingar okkar í loftslagsmálum og styrkja framtíðarstoðir þessara greina.  

Samfylkingin vill vinna markvisst að orkuskiptum í sjávarútvegi og tryggja að innviðir og rekstrarumhverfi sjávarútvegsfyrirtækja styðji við þau. Miklu skiptir að bruni og flutningur á svartolíu verði bannaður á norðurslóðum líkt og Alþjóðasiglingamálastofnunin (IMO) hefur gert sunnan 66. gráðu suðlægrar breiddar. Ísland á að vinna að þessu markmiði á vettvangi IMO, Norðurskautsráðsins, á vettvangi norrænnar samvinnu og innan Evrópska efnahagssvæðisins. Fyrsta skrefið er stöðva allan svartolíubruna innan 12 mílna landhelginnar.

Landbúnaður og landnotkun þurfa að samrýmast markmiðum í loftslagsmálum og miðast við verndun og endurheimt líffræðilegrar fjölbreytni. Samfylkingin vill efla sjálfbæra matvælaframleiðslu og ráðast í gagngera endurskoðun á skatta- og styrkjakerfi landbúnaðar með það að markmiði að valdefla bændur til fjölbreyttari og sjálfbærari nýtingar lands, stuðla að nýsköpun í greininni og ýta undir uppgræðslu og kolefnisbindingu. Samfylkingin vill draga úr lausagöngu búfjár á viðkvæmum svæðum í samráði við bændur til að sporna gegn gróður- og jarðvegseyðingu og ráðast í kraftmikið átak í landgræðslu, friðun gegn ofbeit og endurheimt votlendis, birkiskóga og kjarrlendis. Rannsaka þarf árangur opinbers stuðnings við skógrækt eftir uppbyggingu síðustu áratuga miðað við loftslagsávinning og áhrif á náttúru.

Samfylkingin leggur áherslu á aðgerðir til að draga úr losun frá ferðaþjónustu. Innviðauppbygging, rafvæðing hafna, orkuskipti og efling almenningssamgangna eru mikilvægur liður í þeirri vegferð, sem og aðgerðir í úrgangsmálum og upplýsingagjöf til ferðamanna um leiðir til að draga úr kolefnisfótspori.

Samfylkingin vill efla byggingarannsóknir og styðja í  auknum mæli við nýsköpun á sviði sjálfbærra lausna í byggingariðnaði.

Samfylkingin vill styrkja umgjörð fiskeldis á Íslandi, setja atvinnugreininni skýran ramma og auka eftirlit með henni. Taka verður af festu á slysasleppingum í fiskeldi og tryggja að atvinnugreinin uppfylli ströngustu umhverfiskröfur svo hún geti starfað í sátt við náttúru, lífríki og samfélag. Gangi það ekki eftir er atvinnugreininni sjálfhætt.

Atvinnulíf og umhverfismál

Ábyrg hagstjórn með áherslu á fulla atvinnu er ein af grunnstoðum norrænna jafnaðarsamfélaga  ásamt sterkri almennri velferðarþjónustu og skipulögðum og heilbrigðum vinnumarkaði. Ísland heldur úti minnstu sjálfstæðu mynt í heimi sem gerir agaða hagstjórn enn mikilvægari en ella fyrir lífskjör almennings. Þar skiptir umgjörð og góð samstilling ríkisfjármála og peningastefnu mestu máli. Nauðsynlegt er að á Íslandi starfi sjálfstæð greiningarstofnun á sviði efnahagsmála til að stuðla að upplýstri umræðu um efnahagsþróun, afkomu þjóðarbúsins og ábyrga hagstjórn.

Samfylkingin leggur áherslu á að fjármál hins opinbera séu sjálfbær til lengri tíma og að ríkisfjármálum sé beitt til sveiflujöfnunar í hagkerfinu með örvandi aðgerðum í kreppu en aðhaldssemi á uppgangstímum. Þessu hefur jafnan verið öfugt farið á Íslandi sem hefur ýtt undir óstöðugleika. Lög um opinber fjármál hafa bætt verklag og aukið festu við gerð fjárlaga og langtímastefnumótun í ríkisfjármálum. Slíkar reglur verður þó að endurskoða reglulega með hliðsjón af reynslu við fjárlagagerð. Horfa þarf til þess í lögum um opinber fjármál að varanleg aukning rekstrarútgjalda sé fjármögnuð að fullu til að tryggja sjálfbærni opinberra fjármála. Gera verður greinarmun á rekstrarútgjöldum og fjárfestingarútgjöldum þegar litið er til áhrifa á umsvif hagkerfisins og þróunar afkomu ríkisins til lengri tíma.

Til lengri tíma litið er öruggasta leiðin að auknum efnahagslegum stöðugleika og bættum lífskjörum almennings fólgin í upptöku sterkari gjaldmiðils í stað minnstu sjálfstæðu myntar í heimi. Sameiginlegur gjaldmiðill með helstu viðskiptalöndum okkar myndi bæta rekstrarumhverfi fyrirtækja, efla samkeppni, liðka fyrir vexti sprotafyrirtækja og háframleiðnigreina og styðja þannig við þróun fjölbreyttara atvinnulífs og útflutnings. Allt eru þetta veigamikil hagsmunamál fyrir íslenskan almenning. Samfylkingin stefnir á fulla aðild Íslands að Evrópusambandinu, að undangenginni þjóðaratkvæðagreiðslu.  Það er forsenda fyrir upptöku evru og ávísun á stöðugleika í íslensku efnahagslífi, til hagsbóta fyrir heimili og atvinnulíf í landinu.

Ábyrg hagstjórn

Heilbrigðisþjónusta fyrir öll þar sem fólk upplifir öryggi er einn veigamesti einstaki þátturinn í sterkri almennri velferðarþjónustu. Samfylkingin vill sterkt, skilvirkt og sveigjanlegt heilbrigðiskerfi sem er rekið á forsendum almannahagsmuna. Með því tryggjum við aðgengi að heilbrigðisþjónustu fyrir öll, óháð efnahag og búsetu, þar sem gjaldtöku er ávallt haldið í lágmarki. Samfylkingin hefur markað sér skýra sýn til að takast á við þær áskoranir og yfirstíga þær hindranir sem fólkið í landinu upplifir í samskiptum sínum við heilbrigðiskerfið. 

Samfylkingin vill að allir Íslendingar fái fastan heimilislækni og heimilisteymi. Þannig veitum við fólki fastan tengipunkt við heilbrigðiskerfið, aukum öryggi fólks, fækkum sjúkrahúsinnlögnum, lækkum dánartíðni og bætum lífsgæði fólks.

Samfylkingin vill leiða þjóðarátak í umönnun eldra fólks á Íslandi með virðingu að leiðarljósi. Með þjóðarátakinu verður ótímabærum innlögnum eldra fólks á sjúkrahús fækkað svo að um munar og eldra fólk útskrifað af sjúkrahúsum þegar meðferð lýkur. Þessum markmiðum munum við ná m.a. með því að tryggja eldra fólki greiðan aðgang að viðeigandi þjónustu heilbrigðis- og félagsþjónustunnar. Þannig verður sérstök áhersla lögð á að fjölga hjúkrunarrýmum og viðeigandi fjármögnun til samræmis við þarfir, samhliða öflugri uppbyggingu samþættrar heimaþjónustu um allt land. Allt með það að leiðarljósi að bæta umönnun og lífsgæði eldra fólks á síðustu æviárum þess.

Samfylkingin vill að allir landsmenn hafi öruggt aðgengi að heilbrigðisþjónustu. Ef þjónustan er sótt yfir heiðina eða í gegnum fjallið þá verður það að vera öruggt fyrir sjúklinginn og hann á ekki að greiða fyrir flutninginn úr eigin vasa. Samfylkingin einsetur sér að tryggja öruggt aðgengi að heilbrigðisþjónustu um allt land og mun setja aukinn kraft í styrkingu sjúkraflutninga og niðurgreiðslu ferðakostnaðar til að takast á við áhrif samþjöppunar í heilbrigðiskerfinu á undanförnum áratugum. Samfylkingin mun styrkja fyrsta viðbragð um allt land og stytta viðbragðstíma, m.a. með fjölgun þyrluáhafna Landhelgisgæslunnar og staðsetningu einnar sérútbúnar sjúkra-og björgunarþyrlu utan höfuðborgarsvæðisins. Samfylkingin ætlar að gera enn betur í greiðsluþátttöku hins opinbera þegar heilbrigðisþjónusta sótt um langan veg og nýta og efla til muna velferðar- og heilbrigðistæknilausnir til að styðja við grunnþjónustu hringinn í kringum landið.

Samfylkingin ætlar að leggja alla áherslu á að heilbrigðisstarfsfólk geti varið meiri tíma með sjúklingum og minni tíma við skriffinnsku og aðra vinnu sem ekki snýr beint að sjúklingnum sjálfum. Taka verður stjórn á sjúkraskrárkerfum og koma á einni miðlægri sjúkraskrá fyrir landið. Þá þarf að fjölga starfsfólki í stoðstéttum heilbrigðiskerfisins. Samfylkingin telur rétt að fylgja tillögum starfshóps um vottorðagerð þannig að dregið verði úr útgáfu vottorða svo um munar. Fjárfesta þarf í nýjum tæknilausum sem auka skilvirkni og skapa þannig meiri tíma sem heilbrigðisstarfsfólk ver með sjúklingum.

Öflugt heilbrigðiskerfi kallar á að stjórnmálin taki ábyrgð á kerfinu í heild sinni. Íslenska heilbrigðiskerfið er í dag blandað kerfi opinberra aðila og einkaaðila. Sú þjónusta tannlækna eða sjúkraþjálfara sem þorri landsmanna nýtir sér í dag er veitt í formi einkareksturs. Samfylkingin skilur kostina við blandað kerfi. En flest sem fer úrskeiðis í kerfinu lendir í fangi opinberra sjúkrahúsa. Því er lykilatriði að ákvarðanir um útvistun til einkarekstrar veiki ekki getu sjúkrahúsa til að veita bráðaþjónustu eða aðra flókna þjónustu. Rammi um sérfræðiþjónustu utan sjúkrahúsa ætti að grundvallast á kröfu um jafnt aðgengi, enda er þjónustan borguð með skattfé. Svo að þetta gangi upp þarf öflugt eftirlit til að tryggja bestu nýtingu fjármuna í þessum stærsta útgjaldaflokki hins opinbera, óháð rekstrarformi. Samfylkingin vill að einkarekstur í heilbrigðisþjónustu sé á forsendum hins opinbera. Enda er þjónustan greidd með skattfé almennings.

Samfylkingin vill að greiðsluþátttaka sjúkratrygginga nái einnig til þjónustu vegna tannheilsu og geðheilsu. Þannig nái greiðsluþátttaka einnig til tannréttinga barna, tannviðgerða fullorðinna og loks sálfræðiþjónustu, eins og Alþingi hefur þegar samþykkt með lögum. Geðheilbrigðisþjónusta er heilbrigðisþjónusta. Hún á að vera aðgengileg öllum og niðurgreidd. Stytta þarf biðlista í sálfræðimeðferð eins og BUGL og aðra geðheilbrigðisþjónustu. Sálfræðiþjónusta þarf að vera aðgengileg í nærumhverfi hvers og eins á næstu heilsugæslustöð og í skólakerfinu á öllum stigum. Þetta er grunnaðstoð sem öll eiga að hafa aðgang að ef þörf krefur.

Auka þarf þekkingu heilbrigðisstarfsfólks á aðstæðum jaðarsettra hópa, svo sem fatlaðs fólks og þeirra sem eiga við vímuefnavanda að etja. Þá þarf að auka þekkingu heilbrigðisstarfsfólks á sértækum sjúkdómum kvenna og bæta þjónustu vegna þeirra.

Örugg skref í átt að betri heilbrigðisþjónustu

Samfylkingin vill koma á réttlátara skattkerfi á Íslandi. Í okkar augum er tilgangur skattkerfisins annars vegar að skapa svigrúm til sameiginlegra útgjalda og hins vegar að draga úr ójöfnuði og aðstöðumun í íslensku samfélagi. Til að hvort tveggja takist með sem minnstum tilkostnaði er mikilvægt að skattkerfið sé skilvirkt og vel framkvæmanlegt.

Grundvallarafstaða jafnaðarfólks í skattamálum er sú að öll greiði til samfélagsins eftir getu þannig að þau sem bera mest úr býtum leggi hlutfallslega mest af mörkum. Reynslan sýnir að það er ekki aðeins réttlátt heldur einnig sú aðferð sem hefur gefist best í farsælustu samfélögum heims.

Samfylkingin vill halda aftur af skattbyrði almenns launafólks og auka þess í stað hlutdeild skattlagningar á fjármagn. Við viljum draga úr hlutfallslegu vægi flatra skatta og gjalda sem leggjast þyngra á fólk eftir því sem það hefur lægri tekjur en innheimta gjöld fyrir nýtingu náttúruauðlinda í þjóðareign. Þrepaskiptingu í skattkerfinu má skerpa og auka og sterk rök hníga að upptöku hóflegs stóreignaskatts með háu fríeignamarki. Þá einsetur Samfylkingin sér að ráðast af krafti gegn of háum jaðarsköttum og vinnuletjandi skerðingum, einkum í almannatryggingakerfinu.  

Samfylkingin vill taka skattaumhverfi smærri fyrirtækja til endurskoðunar með það fyrir augum að stuðla að auknu jafnræði á mörkuðum. Það er sanngirnismál en leiðir líka til fjölbreyttara og þróttmeira atvinnulífs og líflegri samkeppni en ella til hagsbóta fyrir almenning. Með skattalegum aðgerðum má hvetja smærri fyrirtæki til að renna styrkari stoðum undir eigin rekstur til framtíðar og fjölga stöðugildum. Við viljum létta á regluverki um starfsemi einyrkja til að auðvelda þeim róðurinn en efla um leið aðgerðir gegn gerviverktöku.

Síðast en ekki síst kallar réttlátara og skilvirkara skattkerfi á að við tökum á skattaundanskotum af fullri hörku. Til þess þarf pólitískan vilja. Á meðan langflestir landsmenn axla sína samfélagslegu ábyrgð af samviskusemi er fullkomlega óásættanlegt að einstakir svartir sauðir njóti forréttinda og samkeppnisforskots með því að svíkjast undan skyldum sínum án afleiðinga. Skattskilyrði eignarhaldsfélaga þarf að taka til sérstakrar endurskoðunar til að fyrirbyggja sniðgöngu. Því vill Samfylkingin skrúfa fyrir skattaundanskot og skattasniðgöngu með því að stórefla skatteftirlit og skattrannsóknir, herða viðurlög við alvarlegum brotum og leggja baráttunni auk þess lið á alþjóðlegum vettvangi.

Réttlátt skattkerfi

Með framsækinni atvinnustefnu Samfylkingarinnar er gert ráð fyrir að við búum í haginn fyrir vöxt nýrra atvinnugreina sem auka fjölbreytni í íslensku efnahagslífi á sama tíma og við hlúum að þeim frumatvinnuvegum sem við höfum byggt á hingað til. Nýting gjöfulla gæða til sjós og lands verður alltaf ein af undirstöðum atvinnu og lífskjara á Íslandi. Tryggja verður almenningi óhindraðan aðgang að ferskvatni en þegar stórfelld vatnstaka fer fram í atvinnuskyni er rétt að innheimta auðlindagjald.

Það er grundvallarafstaða Samfylkingarinnar að takmarkaðar náttúruauðlindir á Íslandi skuli nýta á forsendum sjálfbærni og almannahagsmuna. Með sjálfbærni mætum við þörfum samtímans án þess að draga úr möguleikum komandi kynslóða til að mæta þörfum sínum. Mikilvægasti þátturinn er að takast á við hamfarahlýnun af mannavöldum af fullri alvöru.

Með almannahagsmuni að leiðarljósi vill Samfylkingin skapa hvata til aukinnar framleiðni við auðlindanýtingu með nýsköpun og framförum í þekkingu og tækni, gæta jafnvægis við opinbera stefnumótun milli hagkvæmnisjónarmiða og samfélagslegra markmiða, svo sem um atvinnu- og byggðaþróun, og tryggja auk þess lýðræðislega aðkomu fólks að öllum meiriháttar ákvörðunum um atvinnuþróun sem getur valdið náttúruspjöllum. Síðast en ekki síst leggur Samfylkingin höfuðáherslu á að arður sem er tilkominn vegna auðlindarentu af sameiginlegum auðlindum þjóðarinnar skili sér með beinum hætti til þjóðar og nærsamfélags.

Samfylkingin vill að nýtingarréttur á náttúruauðlindum í þjóðareign sé tímabundinn og úthlutað gegn fullu og sanngjörnu gjaldi. Markmiðið er að tryggja almenningi, eiganda auðlindanna, fulla auðlindarentu. Auðlindagjöld eru ekki skattar heldur afnotagjald sem er innheimt eins og hver önnur leiga.

Fullt gjald fyrir nýtingu náttúruauðlinda má fá á sanngjarnan og gagnsæjan hátt með útboði nýtingarleyfa til takmarkaðs tíma í senn. Til að gjaldtakan raski ekki rekstrargrundvelli fyrirtækja sem þegar hagnýta þær náttúruauðlindir sem um ræðir verður innleiðing á slíku útboði að eiga sér stað á hæfilega löngu tímabili og taka tillit til samfélagslegra þátta.

Fiskistofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Aðgangsstýring kvótakerfisins í sjávarútvegi er nauðsynleg til að hámarka virði fiskistofnanna en takmarkanir á veiðum mynda um leið auðlindarentu sem rennur nú nær óskipt til þeirra sem fara með nýtingarleyfi. Samfylkingin einsetur sér að tryggja að hagsmunir þjóðarinnar og almennings verði í forgrunni og að fullt gjald og sanngjarnt verði innheimt fyrir fiskveiðiauðlindina. Ein leið að því marki felst í árlegri innköllun hóflegs hluta aflaheimilda og útboði nýtingarleyfa til takmarkaðs tíma.

Samfylkingin styður áframhaldandi hagræðingu í sjávarútvegi en geldur varhug við óhóflegri samþjöppun eignarhalds í greininni. Gæta þarf að jafnvægi milli hagkvæmnisjónarmiða og samfélagslegra markmiða um atvinnu- og byggðaþróun og herða á lögum um hámark aflahlutdeildar einstakra eða tengdra útgerðaraðila svo þau virki sem skyldi. Kanna skal kosti þess að leyfa sveitarfélögum sem fá úthlutað byggðakvóta að leigja frá sér heimildir og nýta afraksturinn til annarrar atvinnuuppbyggingar með það fyrir augum að auka fjölbreytni í atvinnulífi.

Framtíðarþróun og verðmætasköpun í fiskeldi verður að byggja á skýrum kröfum um sjálfbæra nýtingu með áherslu á traust eftirlit, vöktun og rannsóknir. Taka verður af festu á stórfelldum slysasleppingum þannig að þeim fylgi þung viðurlög fyrir fiskeldisfyrirtæki. Skapa þarf sterkari hvata til þróunar og notkunar á tækni með lokaðar sjókvíar og ófrjóan lax. Til langs tíma er þetta lykilatriði svo fiskeldi fái þrifist í sátt við náttúruna og villta laxastofna. Því er mikilvægt að styrkja eftirlitsstofnanir fiskeldis svo þær geti betur sinnt hlutverki sínu, sérstaklega á starfssvæðum greinarinnar, og gæta þess að vísindalegri ráðgjöf Hafrannsóknastofnunar sé fylgt til hins ítrasta.

Samfylkingin styður áframhaldandi uppbyggingu fiskeldis á landi. Tryggja verður að þjóðin njóti arðs af auðlindum sínum og á það við um fiskeldi eins og aðrar atvinnugreinar sem nýta sameiginlegar auðlindir þjóðarinnar. Samfylkingin leggur áherslu á arðsemi, gjaldtöku fyrir tímabundin rekstrarleyfi og fiskeldisgjald. Þá er mikilvægt að tryggja lýðræðislega aðkomu íbúa að ákvörðunum um uppbyggingu fiskeldis í umhverfi þeirra og að tekjur skili sér til nærsamfélagsins.

Samfylkingin vill treysta stöðu ferðaþjónustunnar í sátt við samfélag og náttúru og keppa að því að Ísland verði á meðal vistvænustu ferðalanda heims. Framtakssemi frumkvöðla í ferðaþjónustu hefur haft jákvæð áhrif á atvinnu- og byggðaþróun vítt og breitt um landið. Taka þarf mið af þessu í atvinnu- og byggðastefnu stjórnvalda og auka samstarf við greinina á sviði nýsköpunar. Ferðaþjónustan þarf sterkan ramma og stjórnfestu til að dafna áfram í sátt við þjóðina. Brýnt er að stjórnvöld verji og fjárfesti í innviðum ferðaþjónustu og stuðli að því að framleiðslu- og þjónustugetu fyrirtækja í greininni verði viðhaldið.

Samfylkingin leggur áherslu á aukna verðmætasköpun í greininni fremur en fjölgun ferðamanna, jafnari dreifingu þeirra um landið og aukið átak til uppbyggingar og verndar á fjölsóttum ferðamannastöðum. Brýnt er að útfæra álagsstýringu með gjaldtöku fyrir aðgang ferðamanna að náttúruperlum Íslands, sem getur verið breytilegt eftir árstíma og staðsetningu, svo hægt sé að undanskilja svæði þar sem álag vegna ferðaþjónustu er lítið. Tekjur skuli renna til uppbyggingar ferðamannastaða og til nærsamfélaga. Gistináttagjald komi til sveitarfélaga.

Koma þarf stjórn á skammtímaleigu til ferðamanna (Airbnb sem dæmi). Herða þarf eftirlit og veita sveitarfélögum auknar heimildir til að hafa áhrif á starfsemina. Þannig er hægt að draga úr álagi á húsnæðismarkaðinn vegna ferðaþjónustu.

Landbúnaður á Íslandi hefur mikla sérstöðu sem Samfylkingin vill virða. Þróun landbúnaðar er ekki aðeins þýðingarmikil fyrir fæðu- og matvælaöryggi þjóðarinnar heldur einnig fyrir byggðaþróun í landinu. Þróun heimsmála síðustu ár sýnir með óyggjandi hætti hversu mikilvæg innlend matvælaframleiðsla er þjóðarbúinu. Með mikilli grænni orku getum við framleitt mun meira en nú er gert og mikilvægt að nýta hana til fjölbreyttari matvælaframleiðslu, sem stuðli jafnt að heilbrigði neytenda og nýtist í baráttunni gegn loftlagsvánni.  Ísland hefur allt sem þarf til að vera leiðandi á heimsvísu í vistvænni matvælaframleiðslu. 

Samfylkingin vill auka aðgengi fólks um allt land að heilsusamlegum matvælum og tryggja að neytendur hafi aðgang að áreiðanlegum upplýsingum um uppruna matvæla og kolefnisfótspor. Leggja þarf kapp á að rannsaka kolefnisfótspor matvælaframleiðslu miðað við íslenskar aðstæður svo hægt verði að veita neytendum áreiðanlegar upplýsingar. Í innkaupum hins opinbera eiga matvæli úr heilnæmum afurðum að vera í fyrirrúmi með hliðsjón af framleiðsluháttum og umhverfisáhrifum.

Samfylkingin vill áfram styðja við landbúnað á Íslandi en tímabært er að ráðast í endurskoðun á landbúnaðarkerfinu í samráði við bændur. Markmiðið er að nýta styrki hins opinbera betur með það fyrir augum að auka frelsi og bæta hag bæði bænda og neytenda en stuðla jafnframt að nýsköpun og fjölbreytni, aukinni grænmetisrækt og umhverfisvænni matvælaframleiðslu. Styrkja verður rekstrargrundvöll innlendrar matvælaframleiðslu áður en ráðist er í umfangsmikla endurskoðun innflutningstakmarkana. Samfylkingin vill skapa eftirsóknarverð starfsskilyrði í landbúnaði og auka tækifæri til framþróunar í greininni og huga þarf sérstaklega að fjármögnunarkjörum svo hægt sé að lifa af greininni. Nauðsynlegt er að tryggja nýliðun og kynslóðaskipti í landbúnaði.

Samfylkingin vill framfarir í orkumálum til að styðja við verðmætasköpun og orkuskipti sem grundvallast á sjálfbærri nýtingu innlendrar orku í almannaþágu. Tryggja þarf orkuframleiðslu sem stendur undir fólksfjölgun og orkunotkun fyrirtækja og heimila. Hvers kyns ákvarðanir um orkuvinnslu eiga að byggjast á heildstæðu hagsmunamati þar sem tekið er tillit til verndargildis náttúru og menningarsögulegra minja og til hagkvæmni ólíkra nýtingarkosta með sjálfbæra þróun að leiðarljósi. Með rammaáætlun, sem lögfest var í stjórnartíð Samfylkingarinnar, voru skapaðar leikreglur um þetta. Þau lög og annað regluverk þarf að bæta með langtímasjónarmið og rétt komandi kynslóða í huga. Samfylkingin vill að markmið verði sett um orkuöflun sem byggt er á við afgreiðslu rammaáætlunar. Styrkja þarf stjórnsýslu orkumála og gera hana skilvirkari.   

Huga þarf að umhverfissjónarmiðum þegar kemur að minni virkjunum sem og landsgæðum og aðstæðum en ekki einungis út frá afkastagetu virkjunar. 

Samfylkingin vill að meginhluti raforkuframleiðslu á Íslandi verði áfram á hendi ríkis og sveitarfélaga og leggst gegn hvers kyns hugmyndum um einkavæðingu eða uppskiptingu Landsvirkjunar.

Styrkja þarf flutnings- og dreifikerfi raforku til að auka afhendingaröryggi og aflgetu um allt land og tryggja að innviðir standi undir þeim orkuskiptum sem fram undan eru í samgöngum og iðnaði. Setja þarf upp nýja byggðalínu og útrýma einföldum tengingum við þéttbýlisstaði. 

Samfylkingin vill jafna að fullu raforkukostnað milli þéttbýlis og dreifbýlis og fyrirbyggja að íbúar á köldum svæðum beri meiri kostnað af hitun húsnæðis en aðrir. Þannig stuðlum við að byggðajafnrétti og liðkum fyrir atvinnuuppbyggingu í hinum dreifðu byggðum. Setja þarf aukinn kraft í jarðhitaleit á köldum svæðum.

Sjónarmið náttúruverndar og kröfur um aðra landnýtingu en til hefðbundinnar orkuvinnslu gera að verkum að eðlilegt er horfa til nýrra orkugjafa við mótun stefnu um orkuöflun næstu áratugi. Þar er um að ræða vindorku, sólarorku og sjávarfallaorku. Samfylkingin telur nýtingu allra þessara orkugjafa koma til greina,að því gefnu að starfsemin lúti reglum um umgengni við náttúru, skipulag og framlag auðlindarentu til þjóðarinnar. Sólar- og sjávarorka eru spennandi orkukostir sem nú þegar þarf að kanna hvort og hvernig henta hérlendis. Vindorka er á hinn bóginn þegar orðinn raunhæfur kostur sem þarf að leggja grunn að með lagasetningu og skipulagsvinnu, en við nýtingu hennar þarf að gæta sérstaklega að umhverfisþáttum. Eðlilegt er að eignarhald stærri vindorkuvera sé í höndum opinberra aðila.

Samfylkingin telur nauðsynlegt að setja í lög ákvæði um að almenningur og almenn fyrirtæki hafi aðgang að forgangsorku frá orkuveitum. Einnig er eðlilegt að sett verði þak á arðsemi raforkusölu til heimila, á sama hátt og um sölu heits og kalds vatns.

Það er réttlætismál að orkufyrirtæki greiði fyrir aðgang að auðlindum og að hluti af tekjum renni til nærsamfélags vegna staðbundinna áhrifa af nýtingunni, óháð eignarhaldi og hvort sem orkuvinnslan nýtir vatnsafl, jarðvarma, vind eða aðra orkugjafa. Ein leið til að greiða fyrir uppbyggingu á flutningskerfi raforku er að afnema undanþágu frá fasteignasköttum til sveitarfélaga af orkumannvirkjum.

Á meðal mikilvægustu sigra jafnaðarfólks og verkalýðshreyfingar hér á landi er tilurð víðtækra félagslegra trygginga sem tryggja lífsafkomu okkar gegn áföllum og fátækt, svo sem vegna atvinnuleysis, skertrar starfsgetu eða að loknum formlegum starfsferli. Við eigum öll rétt á mannsæmandi framfærslu og að þurfa ekki að kljást við afkomuótta..

Samfylkingin lítur á það sem eina af meginskyldum sínum í stjórnmálum að byggja upp og standa vörð um sterkt almannatryggingakerfi. Greiðslur eiga að tryggja mannsæmandi framfærslu og hækka árlega í samræmi við raunverulega launaþróun í landinu. Þá er brýnt að dregið verði úr ýmsum þeim hindrunum, skerðingum, skilyrðingum, bið og eftirliti sem gerir almannatryggingakerfið of þungt í vöfum. Félagsþjónusta sveitarfélaga er einn mikilvægasti  þátturinn í öflugu velferðarkerfi. Velferðarþjónusta sveitarfélaga þarf að hafa fjárstyrk og mannafla til að veita fólki stuðning þegar á þarf að halda um allt land. Mikilvægt er að fólk sé upplýst um rétt sinn.

Víðtækar tryggingar gegn áföllum og fátækt

Samfylkingin vill auka samráð við almenning, fulltrúa almennings og félagasamtök í umhverfismálum. Ísland hefur fullgilt Árósasamninginn sem kveður á um að tryggja þurfi aðgengi almennings að upplýsingum um umhverfismál, ákvarðanatöku um umhverfismál og að dómskerfinu, en ríkisstjórn og Alþingi hafa ekki fylgt fullgildingunni eftir í lagasetningu. Samfylkingin ætlar að taka á þessu. Aðkoma almennings og félagasamtaka að stefnumótun og ákvarðanatöku er réttlætismál sem stjórnvöld verða að tryggja.   

Samfylkingin ætlar að auka gagnsæi um stefnumótun og ákvarðanatöku stjórnvalda í umhverfis- og loftslagsmálum sem og gagnsæi um meðferð og ráðstöfun opinberra fjármuna í þágu loftslagsmála.

Aukin þátttaka og aðkoma ungs fólks í málefnum sem varða umhverfis- og loftslagsmál er grundvallaratriði til að vinna að hagsmunum komandi kynslóða. Samfylkingin ætlar að greiða fyrir því að ungt fólk komi í auknum mæli að ákvarðanatöku sem snertir málefni, framtíð og velsæld komandi kynslóða og náttúru landsins.

Umhverfisréttlæti og aðkoma almennings

Samfylkingin vill að Ísland sé samfélag þar sem er gott að eldast. Eldra fólk á að njóta virðingar, öryggis og tækifæra, vera sjálfs sín ráðandi, taka sjálft ákvarðanir um eigin mál og leggja til samfélagsins eftir því sem aðstæður leyfa. Við viljum að aldraðir búi við heilsueflandi umhverfi sem veitir hvata til athafna, hreyfingar og samskipta í daglegu lífi.

Samfylkingin leggur höfuðáherslu á að tryggja afkomuöryggi allra þegar komið er á efri ár. Enginn á að þurfa að búa við fátækt á ævikvöldi sínu og engum má ætla að framfleyta sér á tekjum sem eru lægri en lægstu laun. Tryggja þarf örugga framfærslu eldra fólks, sem býr við mjög íþyngjandi húsnæðiskostnað, svo sem á almennum leigumarkaði. Samfylkingin vill að greiðslur almannatrygginga hækki árlega í samræmi við raunverulega launaþróun í landinu og standi undir mannsæmandi framfærslu. Samfylkingin vill ráðast af krafti gegn alltof skörpum tekjutengingum almannatrygginga með því að hækka frítekjumörk og tryggja að fólk njóti ávinnings af því að hafa greitt í lífeyrissjóði um ævina. Samfylkingin telur að í gildandi regluverki almannatrygginga sé gengið of langt í tekjutengingu ellilífeyris. Við teljum brýnt að strax verði hafist handa um endurskoðun kerfisins, þar sem dregið verði úr skerðingum og sniðnir af því aðrir agnúar, með það að markmiði að ná meiri sátt um þetta mikilvæga kerfi.

Flest eldra fólk býr á og rekur eigin heimili. Þessum hópi þarf að tryggja fullnægjandi framboð á viðeigandi húsnæði auk tækifæra til samfélagslegrar virkni, menntunar og atvinnuþátttöku með möguleikanum á sveigjanlegum starfslokum og hlutastörfum. Það eldra fólk sem þarf aðstoð á að njóta fyrsta flokks heimaþjónustu, heimahjúkrunar og geðþjónustu, sem við viljum að miði í auknum mæli við þarfir hvers og eins. Samfylkingin leggur áherslu á að eldra fólk njóti stuðnings til að geta lifað sjálfstæðu lífi á eigin heimili, kjósi það svo. Þó er ljóst að ráðast verður í stórátak til að fjölga dvalar- og endurhæfingarrýmum sem og hjúkrunarrýmum fyrir þau sem þess þurfa þar sem heimilisfólki stendur til boða fullnægjandi heilbrigðisþjónusta, bæði á sviði líkamlegrar og andlegrar heilsu. Á stofnunum sem þjóna öldruðum þarf að vera tryggt að öll njóti öryggis og virðingar óháð kynhneigð, kynvitund, uppruna eða trúarbrögðum og að tekið sé tillit til óska þeirra, til dæmis um fyrirkomulag persónulegrar þjónustu og hjúkrunar.

Á næstu tuttugu árum má vænta þess að hlutfall fólks 67 ára og eldri hækki um helming. Brýnt er að hið opinbera og aðilar vinnumarkaðarins taki höndum saman um að bregðast við þessari þróun. Samfylkingin vill að áfram verði unnið að styrkingu íslenska lífeyriskerfisins sem byggist á söfnun í samtryggingarsjóði með skylduaðild, gegnumstreymi almannatrygginga og séreignarsparnaði. Lífeyrissjóðirnir standa þegar undir stærstum hluta kerfisins og er líklegt að vægi þeirra vaxi enn á næstu árum. Almannatryggingar munu þó áfram að gegna mikilvægu hlutverki til að tryggja afkomuöryggi eldra fólks.

Leit um „��“

2741 niðurstaða fannst við leit að „��“

Póstlisti Samfylkingarinnar

Samfylkingin

Flokkurinn

Flýtileiðir

Um Samfylkinguna

Vertu í bandi:

Leit um „������������������������������������������������������������“

2741 niðurstaða fannst við leit að „������������������������������������������������������������“