Spjallkaffi Samfylkingarinnar í Reykjavík 60+ verður á sínum stað miðvikudaginn 13. september kl. 10:00 - 12:00 í sal Samfylkingarinnar við Hallveigarstíg 1, 101 Reykjavík.

Oddný Harðardóttir verður gestur okkar að þessu sinni.  

Það verður heitt á könnunni og eitthvað með því. 
Verið öll velkomin! 

Vaxandi borg - fleiri bílar - meiri umferð

Íslenskt samfélag hefur tekið miklum breytingum á skömmum tíma. Í upphafi var Reykjavík bær við sundin sem þróaðist í þorp og endaði sem borg. Fólk sækir í þéttbýli og þjónustu, vill búa í borgum og eltir atvinnutækifæri. Samhliða fólksfjölgun og aukinni velmegun hefur bílum fjölgað og úr tölum Vegagerðarinnar má lesa að rúmlega 7% aukning hefur orðið á höfuðborgarsvæðinu á milli ára í júlímánuði. Loftmengun hefur farið yfir heilsuverndarmörk of oft á liðnu ári og við munum væntanlega finna fyrir aukinni umferð næstu vikur þegar skólar og vinnustaðir fara af stað eftir sumarfrí.

Síðustu fimm árin hefur íbúum á höfuðborgarsvæðinu fjölgað um tæplega 28 þúsund, þar af Reykvíkingum um tæplega 16 þúsund. Þegar sveitafélögin á Reykjanesi eru tekin með þá er heildarfjöldi íbúa um 255 þúsund; fjölgun íbúa á svæðinu um 12%. Á vef Samgöngustofu kemur fram að heildarfjöldi ökutækja í Reykjavík er 125.798. Þegar höfuðborgarsvæðið og sveitarfélögin á Reykjanesi eru tekin saman er heildarfjöldi ökutækja 261 þúsund. Fleiri bílar en fólk.

Áætlanir gera ráð fyrir svipaðri fjölgun íbúa næstu fjögur árin en með hverjum 4.000 nýjum íbúum fylgja um 3.000 bílar. Þetta þýðir að á einu kjörtímabili bætast við 12.000 bílar á götur höfuðborgarsvæðisins.

Í loftinu sem við öndum að okkur er að finna efni, litlar síbreytilegar agnir, geta verið á föstu form eða vökva. Þessar agnir falla aftur niður úr andrúmsloftinu nálægt uppruna mengunarinnar og þær agnir þekkjum við undir heitinu svifryk. Svifryk má flokka í gróft og fínt, þar sem gróft svifryk miðast við 2,5-10 míkrómetra en fínt undir 2,5 míkrómetra. Til viðmiðunar er eitt korn af fínum fjörusandi 90 míkrómetrar, þannig að þessar agnir eru einmitt agnarsmáar. Svifrykið sem er undir 10 míkrómetrum kemst inn í öndunarfæri manna, læðist niður berkjur og þær allra smæstu setjast að í lungnablöðrunum og frásogast út í blóðrásina. Þannig er svifrykið ekki bara heilsuspillandi fyrir lungu, hjarta og æðar heldur ferðast agnirnar í gegnum blóðrásina, út um allan líkamann. Rannsóknir sýna að útsetning fyrir svifryki getur valdið bólgum í höfði, leitt til sjúkdóma eins og Alzheimer og elliglapa, efnin berast í gegnum fylgju til fósturs og geta haft áhrif á þroska barna og valdið öndunarfærasjúkdómum. Börn eru sérlega viðkvæm fyrir svifryki og eru útsettari en fullorðnir, en 2-4 sinnum meira magn agna finnast í öndunarfærum barna miðað við fullorðna. Okkur ber rík skylda til að vernda heilsu barna, svifryksmengun getur hamlað þroska þeirra og haft ýmsar heilsufarslegar afleiðingar í för með sér.

Í rannsókn Þrastar Þorsteinssonar, prófessors í umhverfis og auðlindafræði sem var unnin fyrir Vegagerðina árið 2021, og nefnist Áhrif hraða á mengun vegna umferðar, koma fram sláandi niðurstöður um hversu víðtæk og afgerandi hlutdeild nagladekk er í svifryki. Þar kemur fram að bíll á nagladekkjum eys um 2 kg af svifryki á ári hverju miðað við meðalakstur á meðan bíll sem ekur án nagladekkja eys um 300 grömmum af svifryki. Í þessum niðurstöðum er búið að taka tillit til annara þátta í mengun bílsins eins og dekkjaslits og bremsuryks. Einn bíll sem ekur um á nagladekkjum á veturna mengar á við 6 bíla sem keyra um á annars konar vetrardekkjum.

Umhverfis- og skipulagssvið borgarinnar heldur utan um talningu nagladekkja og skv. þeim tölum er um 44% bíla síðustu árin á negldum dekkjum. Ef hlutfall nagladekkja er 44% á ári er reiknað upp með núverandi fjölda bíla í borginni í meðalakstri skila bílar Reykvíkinga um 136 tonnum af svifryki út í andrúmsloftið á ári hverju. Talan kann að virðast ótrúleg, einn stór vörubíll tekur 40 tonna hlass og því má sjá fyrir sér rúmlega þrjá stóra vörubíla hlaðna svifryki.

Ef við næðum hlutfalli bíla á nagladekkjum úr 44% í 20% myndi sami fjöldi bíla skila 84 tonnum af svifryki út í andrúmsloftið, eða 38% minna. Ef hlutfall nagladekkja næðist niður í 10% yrði samdrátturinn í svifryksmengun 54%.

Léleg loftgæði ein mesta ógn mannkyns?

Svifryk er ekkert smámál í borgarsamfélagi dagsins í dag, þessar smáu agnir sem í tonnum þyrlast út í andrúmsloftið í kringum íbúa okkar, börnin okkar. Slæm loftgæði hafa áhrif á heilsu fólks, sérstaklega viðkvæma hópa og Alþjóðaheilbrigðisstofnunin telur léleg loftgæði eina mestu ógn mannkyns.

Borgalína í forgang - stýra umferð með gjaldtöku - færri nagladekk

Það er til mikils að vinna að draga úr notkun nagladekkja, minnka umferð, lækka hraðann og stýra umferð með gjaldtöku. Á meðan ríkisstjórnin niðurgreiðir bílaleigubíla um milljarð króna, kaupir kolefnisaflátsbréf frá Slóvakíu fyrir 350 m.kr. og niðurgreiðir flugferðir með Loftbrúnni gat hún ekki stutt við strætó vegna tekjutaps í Covid, komið í gegn lögum sem draga úr nagladekkjanotkun eða aukin gjöld á umferð allra bíla, stórra sem smáa. Það er ekki sýnileg samstaða um neitt á ríkisstjórnar heimilinu sem getur dregið úr umferð til að bæta loftgæði á fjölmennasta stað landsins. Það er kominn tími á tiltekt, nema þau hafi hugrekki til að standa með almenningssamgöngum. Sýna í verki stuðning við endurnýjun vagnaflota Strætó, tryggja Borgarlínunni brautargengi umfram stofnvegaframkvæmdir, því þær auka umferð en draga ekki úr henni, setja uppbyggingu Borgalínu í algeran forgang og hvetja til fjölbreyttra ferðamáta í enn ríkari mæli en nú er gert. Til þess þarf pólitískt hugrekki, hugrekki til að standa með umhverfinu, íbúunum og rétta forgangsröðun fjármuna.

Við viljum ekki vera kynslóðin sem kæfir komandi kynslóðir í slæmum loftgæðum og taka þannig af þeim gæði sem okkar kynslóð og þær á undan ólust upp við; hreint land, hreint vatn, hreint loft.

Við viljum borg fyrir fólk en ekki bíla - fleira fólk - færri bíla - hreinna loft!

Við sem þjóð erum stolt af landinu okkar, stolt af landsins gæðum; vatninu sem við drekkum ferskt úr ám og lækjum, ósnortinni náttúru - sem er úfin og ófyrirséð og blessuðu loftinu sem við öndum að okkur.

136 tonn af svifryki svífa um borgina árlega

Öll við sem búum í Reykjavík og höfum notið útiveru í hlíðinni góðu vitum hversu spennandi hún getur verið fyrir þau yngstu á meðan hún þjónar okkur sem eldri eru fyrir útiveru og samneyti við náttúruna.

Því gæti verið gott að fá kynningu á því sem mögulega gæti breytt náttúrulegu útliti Öskjuhlíðar. Þess vegna höfum við í SffR fengið hann Birki Ingibjartsson arkitekt, varaborgarfulltrúa og varamann í umhverfis- og skipulagsráði til þess að fræða okkur um þær breytingar sem verið er að skoða og eins hvernig við gætum séð Skerjafjörðinn þróast.

Við ætlum því að hefja gönguna við anddyri Perlunnar kl. 11:00 laugardaginn 9. september. Förum þaðan upp á útsýnispallinn á 4. hæð og fáum kynningu á því sem þar má sjá. Þaðan munum við því næst ganga niður Öskjuhlíðina, í gegnum þá staði sem mögulegar breytingar kunna að verða og endum svo í kaffi og kleinum í Bragganum. 

Ferðalagi okkar um Öskjuhlíð og nágrenni ætti að vera lokið um kl. 13:00.

Hér er skemmtilegt tækifæri til að taka alla með, þau yngstu líka, til að kynna sér og læra meira um Öskjuhlíðina.

Við í SffR hefjum vetrarstarfið okkar á skemmtilegri haustgöngu um Öskjuhlíðina á laugardaginn kemur 9. september.

Vax­andi ójöfn­uð­ur á Ís­landi er stað­reynd. Póli­tískar ákvarð­anir ýta undir þá þróun. Það er hægt að snúa þessari þróun við ef pólitískur vilji leyfir. Ástæðurnar blasa við fólki sem skilur hvernig gott og öruggt samfélag virkar best fyrir flesta og sér á hvaða sviðum er brýnt að grípa til aðgerða. Þeirra aðgerða er ekki að vænta á vakt ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur enda gætir sú ríkisstjórn vel að sérhagsmunum fárra og vill ekki jafna leikinn.

Embætti landlæknis birti skýrslu í maí 2021 sem ber yfirskriftina Ójöfnuður í heilsu á Íslandi – Ástæður og árangursríkar aðgerðir til úrbóta. Þar segir m.a. að breytingum megi ná fram með stjórnvaldsaðgerðum sem eru utan heilbrigðiskerfisins. Skortur á fjárhagslegu öryggi og félagslegri vernd auk skorts á öruggu húsnæði og fullnægjandi búsetuskilyrðum hafi mest áhrif á heilsufarslegan ójöfnuð. Aðgerðir sem tryggja almenna menntun og fjárhagslegt öryggi ráði miklu. Aðgerðir innan heilbrigðiskerfisins einar og sér dugi ekki til að ná fram afgerandi breytingum á ójöfnuði í heilsu.

Að jafna stöðu barna ætti alltaf að vera forgangsmál. Framlög til menntunar allt frá leikskóla jafnar upphafið fyrir hvert barn og vinnur gegn því að ójöfnuður flytjist á milli kynslóða. 

„Ungt fólk, sem ekki er fastráðið, þeir sem þurfa að annast aðra, fólk af erlendum uppruna og aldraðir eru líklegri til þess að búa við lélega heilsu sökum fátæktar. Fátækt í bernsku getur haft skaðleg áhrif á heilsu allt lífið. Útgjöld til félagslegrar verndar sem auka fjárhagslegt öryggi viðkvæmra hópa vegna örorku, fötlunar, atvinnuleysis ofl. auka heilsufarslegan jöfnuð“ segir í skýrslunni. Þar segir enn fremur: „Bágborin búsetuskilyrði eru nátengd vanheilsu enda eru þeir sem eru húsnæðislausir, búa í lélegu eða óöruggu húsnæði eða húsnæði sem þeir hafa ekki efni á, líklegri til þess að vera við lélega heilsu“

Nýlegar upplýsingar frá forsætisráðuneytinu um fátækt á Íslandi sýna að tæplega 48 þúsund einstaklingar lifa hér á tekjum undir lágtekjumörkum. Um níu þúsund börn búa við fátækt. Heildarkostnaður samfélagsins vegna fátæktar er áætlaður 31 til 92 milljarðar króna.

Barnabætur og húsnæðisstuðningur eru mjög öflug jöfnunartæki. Beita þarf þeim tækjum strax af styrk til að vinna gegn ójöfnuði. Ekki síst nú um stundir þegar stýrivextir eru orðnir helmingi hærri hér á landi en í þeim ríkjum sem við viljum bera okkur saman við. Svo háir vextir bitna harkalega á ungum fjölskyldum sem nýlega hafa keypt sína fyrstu íbúð. Aukið framboð á húsnæði á viðráðanlegu verði þarf augljóslega að vera til staðar til að vinna á húsnæðisvanda til framtíðar. 

Síðast en ekki síst verður að beita skattkerfinu með skilvirkum hætti til að afla tekna en einnig til að vinna gegn ójöfnuði. Ávinningurinn fyrir samfélagið allt er fólginn í betri andlegri og líkamlegri heilsu almennings. Það er þess virði að jafna leikinn.

Greinin birtist á visi.is 24. ágúst 2032. 

Atvik sem á engan hátt endurspegla mikilvægt starf íbúaráðanna í hverfum borgarinnar. Umræðan var hörð í kjölfarið og stór og niðrandi orð í garð íbúaráðanna látin falla. Ráðin væru gagnlausustu ráð borgarinnar, þau væru sýndarsamráð, kostnaður væri hár og hafa fyrrverandi ráðsmenn jafnvel gengið svo langt að tala um afplánun með því að taka sæti í íbúaráði í sínu hverfi.

Styrkur hverfa er fólginn í fólkinu sem þar býr.

Íbúaráðin eru samsett af íbúum, fulltrúum ólíkrar grasrótar og fáeinum kjörnum fulltrúum. Þessir fulltrúar kalla eftir efni á dagskrá, koma ólíkum sjónarmiðum á framfæri í gegnum tillögur, senda fyrirspurnir til að fá svör og skrifa umsagnir um misstór, umdeild og stundum viðkvæm mál. Erfið mál innan hverfa geta reynt á fulltrúa íbúaráðanna sérstaklega þegar umræðan er hörð og óvægin á samskiptamiðlum eða í fjölmiðlum. Þess vegna er mikilvægt að nálgast starfsemi íbúaráðana af virðingu og nærgætni.

Brú grasrótar og stjórnkerfis borgarinnar

Sú mynd sem hefur birst af íbúaráðum í umræðu liðinna daga er röng, villandi og lýsir á engan hátt þeirri vinnu sem þau inna af hendi. Íbúaráðin eru einstaklega mikilvæg brú milli grasrótar hverfanna og stjórnsýslu borgarinnar þar sem upplýsingamiðlun og mikilvægt samtal berst yfir brúnna. Styrkur hverfanna er fólginn í fólkinu sem þar býr, íbúunum sem lifa og hrærast í sínum hversdagsleika og þekkja hvern krók og kima innan nærsamfélagsins. Vita hvar öryggi gangandi er ógnað, hvar lýsingu vantar eða hvar þarf að draga úr umferðahraða, hvar má fegra með blómum og ljósum. Hvar hjartað slær í hverfinu.

Þóknun fyrir þekkingu, vinnu og tengslanet

Þau sem hafa unnið í sjálfboðavinnu fyrir foreldrafélög, íþrótta- og tómstundarfélög þekkja vel það dýrmæta grasrótarstarf sem þar er unnið. Með því að greiða fyrir setu í ráðunum er verið að leggja vigt í vinnu fulltrúanna og þá hagsmuni sem þeir standa fyrir. Reykjavíkurborg er óbeint að segja að framlag, þekking og tengslanet í þeirri vinnu sem fer fram innan ráðanna skiptir máli og að það sé vilji til að greiða málamynda þóknun fyrir.

Við í Breiðholtinu höfum verið einstaklega lánsöm með okkar fulltrúa í ráðinu en íbúar í hverfinu veita okkur gott aðhald, er annt um hverfið sitt og eru duglegir að koma ábendingum á framfæri í málum sem hafa komið á borð ráðsins. Langar mig að nefna nokkur dæmi um hvernig íbúaráðin virka í raun. Ráðið hefur sent inn tillögur sem hafa notið framgöngu innan borgarkerfisins eftir ábendingar íbúa og sett þær inn í forgangsröðun tillagna nýrra fjárfestinga og viðhaldsáætlunar sem á sér stað samhliða vinnu fjárhagsáætlunargerðar Reykjavíkurborgar. Kallað var eftir úrbótum vegna umferðaröryggis barna á leið til Hólabrekkuskóla og Seljaskóla sem sjást í nýsamþykktri umferðaröryggisáætlun árið 2023 þar sem var samþykkt að gera nýja gangbraut með upphækkun og gangbrautarlýsingu yfir Jaðarsel til móts við Seljaskóla, nýja gangbraut með upphækkun og gangbrautarlýsingu yfir Norðurhóla til móts við Vesturhóla og að lokum nýja gangbraut með upphækkun og gangbrautalýsingu yfir Krummahóla til móts við Vesturhóla. Veturinn 2021 var vinna við viðauka Aðalskipulags Reykjavíkur 2040 en veigamesta breytingin í viðaukanum snéri að hámarkshæð húsa í norður Mjódd. Svæðið var lækkað úr skilgreindri háhýsabyggð, 9 hæðir eða hærri niður í 5-8 hæðir. Samhliða var skerpt á túlkun viðmiða við hámarkshæð þannig að undantekning verði leyfð við götuhorn. Hámarkshæð verði aðeins leyfð í undantekningartilvikum við stakar byggingar og það áréttað sérstaklega, að við mótun byggðar, verði reynt að skala hana niður næst hinni lágreistu íbúðarbyggð og lágmarka þannig skuggavarp. Og svo eru það þessi risastóru litlu mál sem snerta hversdag okkar svo mikið eins og þegar tillaga var lögð fram vorið 2020 um að færa staðsetningu grenndargáma frá Arnarbakka til Leirubakka. Íbúar úr hverfinu fjölmenntu á fund í Breiðholtsskóla, ráðið sendi inn umsögn og var fallið frá þessum breytingum en íbúar vildu halda grenndarsvæðinu við Arnarbakka.

Það er ómálefnalegt að nota einstakt tilvik sem endurspeglar engan veginn það dýrmæta starf sem íbúaráðin inna af hendi annað en að tala þau og íbúalýðræði niður samhliða að gera lítið úr öllum þeim hópi fólks sem vinnur ómetanlegt grasrótarstarf innan hverfa borgarinnar í þágu okkar allra að bættri borg. Allt tal um kostnað er fyrirsláttur til að draga athygli frá því sem mestu máli skiptir. Það er samráðsvettvangurinn sjálfur og þeir fulltrúar grasrótar sem þiggja þóknun fyrir þekkingu og reynslu úr sinni grasrót.

Íbúalýðræði í Reykjavík komið til að vera

Íbúaráðin í Reykjavík skipta máli. Íbúalýðræði er komið til að vera. Íbúar hafa rödd innan hverfanna í gegnum ráðin, stað til að koma henni á framfæri og fulltrúa sem fylgja henni eftir. Stundum er tekið tillit til þeirra - stundum ekki. Stundum verða íbúar sáttir á meðan aðrir verða ósáttir, stundum er um að ræða málamiðlun milli ólíkra óska, stundum ekki en þannig virkar lýðræðislegt samtal.

Tölum það frekar upp en niður. Hvetjum nágranna okkar, ungviðið, íbúa og nærsamfélagið til að taka þátt í því. Nýtum þær rásir sem eru til að móta nærsamfélagið okkar, koma á framfæri ólíkum sjónarmiðum þannig að ákvarðanataka sé eins upplýst og hægt er. Þannig gerum við góð hverfi og góða borg enn betri.

Íbúalýðræði og íbúaráðin í Reykjavík hafa verið til umræðu síðustu misserin eftir íbúaráðsfund Laugardals fyrir stuttu en þar átti sér stað einstakt atvik sem búið er að biðjast afsökunar á. 

Samfylkingin í Hafnarfirði heldur opinn fund um skipulagsmál í Hafnarfirði. Yfirskrift fundarins er „Framtíð uppbygginar í Hafnarfirði“. Frummælandi á fundinum er Sigurður Haraldsson sviðsstjóri umhverfis- og skipulagsviðs Hafnarfjarðarbæjar. Þá mun Stefán Már Gunnlaugsson fulltrúi XS í skipulags- og bygginarráði einnig taka til máls og Hildur Rós Guðbjargardóttir bæjarfulltrúi XS stýrir umræðum.

Fundurinn verður miðvikudaginn 13. september kl. 20:00 í Samfylkingarhúsinu í Hafnarfirði á Strandgötu 43.

Það eru öll velkomin og við hlökkum til að sjá ykkur.

Aðalfundur Samfylkingarfélagsins í Suðurnesjabæ verður haldinn á Vitanum Sandgerði þann 28. september kl. 18:00. Boðið verður upp á súpu og brauð.

Venjuleg aðalfundarstörf, kosið verður í stjórn félagins og eru áhugasamir hvattir til að senda tilnefningar á netfangið sudurnesjabaer@xs.is fyrir 25. sept.nk.

Gestir fundarins verða þau Oddný Harðardóttir þingmaður kjördæmisins og Sigursveinn Bjarni Jónsson bæjarfulltrúi Suðurnesjabæjar.

Áætluð fundarlok um kl. 20:00. Pubquiz í boði fyrir áhugasama eftir aðalfundastörf.

Hlökkum til að sjá ykkur,stjórnin. 

Aðalfundur Samfylkingarfélagsins í Suðurnesjabæ 

Sjálfstæðismenn í borginni fara hamförum yfir öllu sem horfir til bóta í samgöngukerfinu en félagar þeirra í nágrannasveitarfélögunum í Kraganum undirrituðu allir sem einn samgöngusáttmálann við ríkið, einhuga um gjörninginn. Ríkisvaldið og sveitarfélögin á höfuðborgarsvæðinu gerðu með sér samning. Honum verður ekki breytt einhliða, hvorki af ríkinu né sveitarfélögunum. 

Greiðar og góðar almenningssamgöngur styrkja innviði, bæta umferðaröryggi, minnka mengun, draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, bæta lýðheilsu og lífsgæði og já, ég ætla að segja það; færa okkur fegurra mannlíf. Það er bæði arðbært og skynsamlegt frá öllum þessum sjónarhornum að fjárfesta í borgarlínunni. Hin samfélagslega arðbærni nemur tugum milljarða króna. 

Kostnaðaraukning einstakra framkvæmda í borgarlínuverkefninu er í takt við aðrar stórframkvæmdir innan vegakerfisins. Þær eru ítrekað vanáætlaðar á undirbúningsstigi og fara fram úr á framkvæmdastiginu. Upp í hugann koma samgöngubætur á borð við Héðinsfjarðar- og Vaðlaheiðargöng. Ég ætla ekki að mæla kostnaðaraukanum bót en við vitum hvernig hann er oftast til kominn. Verðlag og vextir hafa hækkað, einnig aðföng og framkvæmdakostnaður almennt.

Árið 2022 voru 287.550 fólksbifreiðar skráðar á landinu en til samanburðar voru þær 85.723 árið 2006. Þetta eru rúmlega 200 þúsund fleiri bílar en óku um vegi landsins fyrir rúmlega 15 árum. Inn í þessum tölum eru ekki sendibílar, vöruflutningabílar og hópbifreiðar en í tölunni fyrir síðasta ár eru rúmlega 30.000 bílaleigubílar. Vegakerfið ræður ekki við þennan fjölda og við sem samfélag gerum það ekki heldur. Það er löngu tímabært að horfast í augu við það.

Hvert einasta mannsbarn sem ferðast hefur út fyrir landsteinana veit að evrópskar borgir leggja mikinn metnað í þróun almenningssamgangna og hafa lengi gert. Það er ekki vegna þess að fólk í útlöndum sé almennt á móti einkabílnum eða telji almenningssamgöngur einungis henta tekjulágum. Heldur vegna þess að borgir sem vilja vaxa og dafna, laða til sín nýja íbúa, minnka mengun og sporna með öllum ráðum gegn afleiðingum loftslagsbreytinga, þær bjóða allar uppá tíðar og greiðar almenningssamgöngur sem þorri íbúa nýtir daglega til að komast hratt og örugglega á milli staða.

Það er ekkert byltingarkennt við borgarlínuna. Hún er nauðsynleg og arðbær fjárfesting og framkvæmd. Hún er í raun og veru það allra minnsta sem almenningssamgöngukerfi á höfuðborgarsvæðinu kemst af með til að standast kröfur samtímans. Þau sem halda öðru fram hafa greinilega tekið sér far með Hlemmi – Fortíð.  

Greinin birtist í Morgunblaðinu laugardaginn 9. sept. 2023. 

Herferðin gegn betri almenningssamgöngum á höfuðborgarsvæðinu gefur reglulega tilefni til að líta á dagatalið: Er árið ekki örugglega 2023? 

Samgöngusáttmálinn snýst um úrbætur á samgönguinnviðum á höfuðborgarsvæðinu en ein meginforsenda hans og hvati er að samgöngumál á svæðinu hafa verið í ákveðnu öngstræti um langt árabil. Því til viðbótar er svo lykilatriði máls sem merkilega lítið hefur verið í opinberu umræðunni – í raun og veru fíllinn í herberginu - sem er hvorki meira né minna en stærsta viðfangsefni heimsbyggðarinnar um þessar mundir sem er glíman við alvarlegan loftslagsvanda sem ógnar framtíð mannkyns og lífríki jarðarinnar um leið.Tengingin við loftslagsmálin er skrifuð inn í samgöngusáttmálann sem eitt af fjórum meginmarkmiðum hans. Nánar tiltekið segir í sáttmálanum að markmið hans sé m.a. að:

Stuðla að því að ná loftslagsmarkmiðum ríkis og sveitarfélaga um sjálfbært, kolefnishlutlaust borgarsamfélag með eflingu almenningssamgangna og deilihagkerfis í samgöngum, bættum innviðum fyrir vistvæna samgöngumáta og hvetja til breyttra ferðavenja og orkuskipta.

Ísland stendur sig ekki vel í mótvægisaðgerðum gegn loftslagsvandanum – háleit markmið um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegundir hafa ekki náðst og aðgerðaáætlanir reynst óraunhæfar. Ísland hefur neyðst til að verja milljörðum króna í að kaupa losunarheimildir frá útlöndum – einskonar aflátsbréf sem kosta fúlgur fjár og gera ekkert nema fresta vandanum eða öllu heldur fresta því að við grípum til raunverulegra aðgerða til að snúa blaðinu við. Í skýrslu um loftslagsstefnu Samtaka sveit á höfuðborgarsvæðinu sem samþykkt var í sumar kemur fram að yfir helmingur af losun gróðurhúsalofttegunda á höfuðborgarsvæðinu nánar tiltekið 58% á upptök sín í vegasamgöngum m.v. síðustu mælingar. Samgöngusáttmálinn er mikilvæg tilraun sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu með borgina í broddi fylkingar annars vegar og ríkisins hins vegar til að finna lausn sem snýr loftslagsvörn í sókn fyrir sjálfbærari samgöngum þar sem hlutur almenningssamgangna og annarra vistvænna samgöngumáta er aukinn á kostnað bílaumferðar.

Ekki þannig að einkabílnum verði ýtt alfarið út í skurð fjarri því en að hlutdeild hans minnki úr 76% niður í 64% árið 2030 skv. markmiðum svæðisskipulags höfuðborgarsvæðisins en markmið okkar í borginni eru að ná hlutdeildinni niður í 58% á tímabilinu skv. aðalskipulagi Reykjavíkur. Það er nú öll aðförin að einkabílnum og valkosturinn er auðvitað að ef þetta gengur ekki eftir sitja menn áfram fastir í sínum einkabíl í umferðinni á álagstímum því bílunum fjölgar áfram hratt í takt við óvenju mikla fólksfjölgun á svæðinu.

Við getum verið þeirrar skoðunar að samgöngusáttmálinn sé of lítið skref í rétta átt og það má vel halda því fram að við séum ekki að horfast í augu við vandann sem er alltof mikil bílaumferð og alltof margir bílar á götum höfuðborgarsvæðisins en sáttmálinn er engu að síður vænlegasta lausnin sem við höfum í augnablikinu. Valkostirnir við samgöngusáttmálann eru í raun bara tveir: annars vegar að stinga hausnum í sandinn, afneita loftslagsvandanum og neita að breyta rótgrónum venjum í samgöngumálum. Vissulega eru ýmsir fastir í ístaðinu í þeim efnum og vilja keyra áfram sinn bensín og díselbíl helst á nagladekkjum en sú stefna keyrir samfélagið okkar út í skurð og getur ekki ráðið för hjá ábyrgum stjórnvöldum. Hinn valkosturinn er miklu meiri róttækni, bann við bílaumferð á tilteknum svæðum t.d. í miðborginni, skattar á bensínbíla og díselbíla, skattar á umferð í miðborg eins og borgarstjórnin í London kynnti á dögunum o.sfrv.

Því miður taka góðir hlutir gjarnan of langan tíma hér á landi og það voru vonbrigði að Frv. ríkisstjórnar um flýti og umferðargjöld sem átti að leggja fram á Alþingi í vor var frestað – fram á haust hið minnsta. En er ekki þróunin í rétta átt – eru ekki rafmagnsbílarnir að taka við af bensínhákunum? Vissulega jákvætt að nýskráningum rafmagnsbíla hefur fjölgað hratt á undanförnum árum og þeir eru mun meira áberandi í umferðinni nú þessi misserin. En því miður er sú þróun alltof hægfara ef heildarmyndin er skoðuð. Skráð ökutæki eru 430 þúsund í landinu og þar af eru bensín og díselbílar um 330 þúsund eða 76%. Hlutur rafmagnsbíla er þrátt fyrir verulega fjölgun undanfarin ár enn þá hverfandi í bílaflotanum í heild 5,6% og tengiltvinnbílar 5,1% til viðbótar.

Beitt hefur verið jákvæðum hvötum til að fjölga rafmagnsbílum en þeir hvatar hverfa úr kerfinu um næstu áramót skv. stefnu ríkisstjórnarinnar. Hvað tekur þá við er alveg óljóst. Áhyggjurefni að afturkippur verði í orkuskiptum í vegasamgöngum ef svo fer fram sem horfir. En auðvitað þurfum við að hafa í huga að rafmagnsbílar taka sama pláss á götunum eins og bensínbílar og reyna því verulega á innviði samgöngukerfisins þó þeir séu sannarlega góður kostur til að draga úr mengun.

Í hnotskurn er staðan þessi – samgöngusáttmálinn er besta leiðin sem við höfum til að bregðast við alvarlegri stöðu í samgöngumálum höfuðborgarsvæðisins. Við þurfum að ná saman um alvöru aðgerðir til að mæta loftslagsvandanum ekki leita að ódýrri útgönguleið sem sendir reikninginn til komandi kynslóða heldur mæta vandanum af kjarki með skynsemi í vegarnesti. Samgöngusáttmálinn er vissulega málamiðlun milli einkabílamenningar og vistvænni samgöngumáta – hann leysir ekki vandann einn og sér en hann er nauðsynlegt stórt skref í rétta átt og við eigum að sameinast um að styðja hann alla leið með nauðsynlegri uppfærslu á áætlunum um fjármögnun og framkvæmdir, sem nú stendur einmitt yfir.

Greinin birtist á visi.is 5. september 2023. 

Ég tók þátt í ítarlegri umræðu um samgöngusáttmálanum í borgarstjórn og hér eru mín fimmtíu sent. 

Frá þeim tímapunkti hefur margt breyst sem lá að baki þeim forsendum sem sáttmálinn byggir á. Munar þar miklu um þær verðlagsbreytingar sem orðið hafa vegna verðbólgunnar en einnig hefur mikil fjölgun íbúa höfuðborgarsvæðisins síðustu misseri gert framgang verkefna sáttmálans enn brýnni. Því er eðlilegt að staðan sé tekin nú áður en næstu skref eru ákvörðuð.

Forsendurnar á bakvið gerð Samgöngusáttmálans voru ansi skýrar og sneru í einföldu máli að því að ríkið og sveitarfélögin á höfuðborgarsvæðinu sammældust um mikilvægi þess að sett yrði fram skýr langtímasýn fyrir uppbyggingu samgönguinnviða á höfuðborgarsvæðinu sem um væri breið samstaða. Í framkvæmdapakka sáttmálans var eitthvað fyrir alla en markmið sáttmálans sneru ekki síst að mikilvægi þess að auka hlutdeild almenningssamgangna og virkra ferðamáta til að bregðast við áætlaðri fólksfjölgun næstu áratuga og til að draga úr þeim neikvæðu umhverfisáhrifum sem núverandi samgöngukerfi veldur. Í sáttmálanum var því mörkuð nokkuð framsækin sýn um nauðsynlegar og krefjandi, en einnig jákvæðar breytingar á samgöngukerfi höfuðborgarsvæðisins.

Fjárhagslegar forsendur voru þær að þróun og uppbygging á Keldnalandinu átti að standa undir stórum hluta þess kostnaðar sem sáttmálanum fylgdi. Önnur fjárhagsleg forsenda var að hefja gjaldtöku á stofnvegum höfuðborgarsvæðisins til að greiða annan stóra hluta af áætluðum kostnaði. Síðan sáttmálinn var undirritaður hefur Reykjavíkurborg í slagtogi við Betri samgöngur ohf. staðið í ströngu við að leggja drög að skipulagi Keldnalandsins. Gert er ráð fyrir að niðurstöður úr alþjóðlegri skipulagssamkeppni um svæðið liggi fyrir nú í september og eru sterkar vísbendingar um að verðmæti landsins muni reynast nokkuð meira en áætlað var í upphafi. Það eru jákvæðar fregnir en á sama tíma hefur umræðan um umferðargjöldin hvergi þokast. Frostið í kringum þann anga sáttmálans er algerlega á ábyrgð núverandi ríkisstjórnarflokka og alvarlegt að ekki hafi verið leitt í land hvernig tryggja á að þeir fjármunir skili sér til fjármögnunar sáttmálans.

Útfrá þeim fjármunum sem áætlaðir voru í verkefni sáttmálans má í raun lýsa yfir jafntefli milli uppbyggingu stofnvega og innviða Borgarlínunnar. Ef við miðum hinsvegar forgangsröðina við þau verkefni sem hafa verið framkvæmd síðan sáttmálinn var undirritaður er ljóst að stofnvegakerfið hefur augljóslega vinninginn. Framkvæmdum við fjögur af ellefu stofnvegaverkefnum sáttmálans er lokið auk þess sem fyrsta gröfuskóflan var tekin fyrir Arnarnesveg fyrir rúmri viku.

Á sama tíma hefur ekki einn einasti hluti Borgarlínunnar farið í framkvæmd frá undirritun. Í því samhengi er ljóst að hingað til hefur verulega hallað á hlut almenningssamgangna við framfylgd sáttmálans. Blessunarlega horfir til betri vegar í þeim efnum en gert er ráð fyrir að framkvæmdir við Fossvogsbrú hefjist á haustmánuðum. Um er að ræða lykilframkvæmd sem gera mun öllum leiðum Borgarlínu og Strætó sem liggja frá suðurhluta höfuðborgarsvæðisins inn í Vatnsmýrina og þaðan til miðborginnar kleift að skera hjá mestu umferðarhnútunum. Er brúin sem slík ekki síst mikilvægur hlekkur í áætlaðri framkvæmdaröð sáttmálans. Þess utan verður Fossvogsbrú frábær áfangastaður í sjálfu sér - gott almenningsrými á vinsælu útivistarsvæði.

Með Borgarlínunni er verið að innleiða nýja tegund af hágæða almenningssamgöngum inn á höfuðborgarsvæðið. Flækjustig fyrirhugaðra framkvæmda er hátt enda verið að gera breytingar á flóknu og þéttu borgarumhverfi og oft í miklu návígi við aðra mikilvæga innviði s.s. veitu- og umferðarmannvirki. Það hjálpar ekki heldur til að allt of lengi var horft framhjá mikilvægi almenningssamgangna við þróun borgarinnar. Það ætti því að koma fáum á óvart að einstaka framkvæmdir hafi dregist eða tekið breytingum af ólíkum ástæðum. Það er eðli stórra framkvæmda en einmitt í því sannar samgöngusáttmálinn mikilvægi sitt. Hann verður að byggja á breiðri sátt og skýrum grunnmarkmiðum svo hægt sé að endurmeta stöðuna hverju sinni þegar minni eða stærri forsendur hliðrast eða breytast.

Borgarlínan er hinsvegar í grunninn mjög einfalt kerfi – almenningsvagnar sem keyra á afmörkuðum akreinum í stað blandaðrar umferðar. Að draga sérrými Borgarlínunnar í gegnum borgina er í raun tiltölulega einfalt en stóri höfuðverkurinn er allt það magn bílaumferðar sem er á götum borgarinnar í dag og plássið sem það krefur. Það er fjöldi bílanna sem stoppar hér allt á háannatímum og það er fjöldi bílanna sem kallar fram þær kröfur sem skapar flækjurnar, þenur út mannvirkin og eykur kostnaðinn. Ef vilji er til að einfalda verkefni samgöngusáttmálans væri ef til vill rétt að byrja á að viðurkenna að vandamálið er fyrst og fremst of margir bílar. Við megum hið minnsta ekki nú þegar á reynir fara að gefa afslátt af þeim nauðsynlegu breytingum sem við þurfum að ná fram. Lausnin er ekki léttari Borgarlína, heldur meiri Borgarlína. Fyrir þessu er almennt góður skilningur, nema kannski hjá þeim stjórnmálamönnum sem hafa ekki annað erindi í pólitík en að standa vörð um óbreytt ástand.

Uppfærsla Samgöngusáttmálans nú á haustmánuðum verður að taka mið af þeim grunn markmiðum sem hann byggir á hvað varðar fjölbreytta og vistvæna ferðamáta. Ríkið þarf að standa við sinn þátt og tryggja að þeir fjármunir sem það hefur skuldbundið sig til að leggja inn í sáttmálann skili sér. Hvort sem það er með innleiðingu gjaldtöku á stofnvegum borgarinnar og/eða öðrum hætti. Þar þarf Alþingi að bretta upp ermar. Loks er ljóst að forgangsröðun framkvæmda má ekki raskast frekar á kostnað Borgarlínunnar sem ætti að njóta skýrs forgangs þegar kemur að fjármögnun, bæði hvað varðar vegna framkvæmda og hönnunar. Að lokum þurfum við að vera alveg fullkomlega heiðarleg með það hvert vandamálið í dag er. Hér eru þegar of margir bílar og við viljum ekki að þeim fjölgi frekar. Einkabíllinn getur ekki fengið sama pláss og hann fær í dag ef við ætlum að setja almenningssamgöngur og virka ferðamáta í forgang og skapa hér mannvænt og gott borgarumhverfi. Um það ætti uppfærsla Samgöngusáttmálans að snúast.

Nú stendur yfir vinna hjá sveitarfélögum höfuðborgarsvæðisins og ríkinu við að uppfæra Samgöngusáttmálann sem sömu aðilar undirrituðu haustið 2019 og hefur talsvert verið til umræðu síðustu daga. 

Leit um „��“

2746 niðurstöður fundust við leit að „��“

Póstlisti Samfylkingarinnar

Samfylkingin

Flokkurinn

Flýtileiðir

Um Samfylkinguna

Vertu í bandi:

Leit um „���������������������������“

2746 niðurstöður fundust við leit að „���������������������������“