Reglur flokksvalsins eru eftirfarandi:
Flokksval, þ.e. prófkjör þar sem eftirfarandi aðilar hafa kosningarétt: 

Allir félagsmenn í Samfylkingunni með lögheimili í Hafnarfirði  sem hafa náð 16 ára aldri á valdegi og eru skráðir í Samfylkingarfélagið í Hafnarfirði.

Skráðir stuðningsmenn Samfylkingarinnar sem eru 16 ára og eldri, sem undirritað hafa stuðningsyfirlýsingu og skráð sig á kjörskrá innan lokafrests til skráningar en kjörskrá skal lokað 7 dögum fyrir kosningar eða þann 5. febrúar 2022. 

Kosið verður um efstu 6 sætin á framboðslista og er kosning bindandi í þau sæti. Framboðslisti verður svokallaður paralisti. Það þýðir að kvenframbjóðandi skal hið minnsta skipa annaðhvort sæti 1 eða 2, hið minnsta annaðhvort næstu tveggja sæta og svo koll af kolli í hver tvö sæti. Eða öfugt.

Þátttökugjald frambjóðenda verður 50.000 kr. Helmingsafsláttur er fyrir öryrkja, fólk utan vinnumarkaðar og eldri borgara. Þá greiða námsmenn 20.000 kr. óháð aldri og námsstigi. 

Heildarkostnaður frambjóðenda af kosningabaráttu sem hverjum frambjóðanda er heimilt að stofna til má mest nema 350.000 kr. Samanlagður heildarkostnaður frambjóðenda með þátttökugjaldi getur því mest orðið 400.000 kr. 

Kjörgengir eru allir félagsmenn í Samfylkingunni sem uppfylla skilyrði landslaga um kosningarétt og kjörgengi og hafa meðmæli félaga í Samfylkingunni. Fjöldi meðmælenda skal vera að lágmarki 20 og að hámarki 30. 

Þegar kosið er í flokksvali skulu kjósendur raða frambjóðendum á lista. Raða skal að lágmarki 4 frambjóðendum og að hámarki 8.

Skila þarf inn framboðsyfirlýsingu fyrir lok 14. janúar á netfangið xshafnarfjordur@gmail.com

Krafist er meðmæla minnst 20 og mest 30 flokksfélaga í Hafnarfirði 16 ára og eldri sem hafa lögheimili í Hafnarfirði á kjördag. Meðmælum skal skila fyrir lok 21. janúar á netfangið xshafnarfjordur@gmail.com. 

 
Flokksvalið verður haldið þann 12. febrúar 2022 og verður auglýst nánar síðar. 

Að lokum eru frambjóðendur hvattir til þess að kynna sér skuldbindandi reglur um aðferðir við val á framboðslista hjá flokknum. 

Umfang og eðli aðgerða rík­is­sjóðs á síð­ustu tveimur árum end­ur­spegla nauð­syn­leg við­brögð við heims­far­aldri, ekki stefnu eða sókn. Nú tekur við þriðja árið þar sem við­bragðs­stjórn­mál ráða för og lítið svig­rúm er til nauð­syn­legra úrbóta á grunn­kerfum hins opin­bera til varnar vel­ferð eða til sóknar á nýjum tím­um.

Þetta end­ur­speglar grund­valla­r­á­herslur stjórn­valda síð­ustu ár. Land­inu er og hefur verið stýrt af rík­is­stjórn sem telur að ríkið eigi aðeins að sinna hlut­verki örygg­is­nets. Rík­is­sjóður sé áhorf­andi, ekki ger­andi í efna­hags­líf­inu sem og sam­fé­lag­inu, og stígur ein­vörð­ungu inn í neyð, í við­bragði. Hag­stjórn­ar­hlut­verkið snýst fyrst og fremst um að stíga inn þegar allt fellur saman en til baka þegar verð­bólga kraumar og spenna skap­ast. Lítið fer fyrir umræðu um mik­il­vægi þess að móta mark­aði og rammann utan um þá til að breyta und­ir­liggj­andi ójafn­vægi í kerf­in­u. 

Þetta við­horf ber með sér þá sögu­skýr­ingu að vel­ferð­ar­kerfin okkar hafi fallið af himnum ofan. Þegar stað­reyndin er sú að vel­ferð­ar­kerfin voru byggð sér­stak­lega upp til að marka stefnu rík­is­ins í sam­fé­lag­inu og þarfn­ast stöðugrar end­ur­skoð­un­ar. Vel­ferð­ar­sam­fé­lagið sem fylgdi þessum kerfum var afleið­ing mót­unar rík­is­ins á sam­fé­lag­inu, byggt á stefnu og sýn um hlut­verk rík­is­ins. Skiln­ingi á því að hið opin­bera væri með yfir­sýn og getu til sam­ræm­ingar í sam­fé­lag­inu til að koma í veg fyrir að gloppur mynd­uð­ust, að fólk félli á milli kerfa og yrði af tæki­færum, tryggði virkni allra og mögu­leika til þátt­töku í sam­fé­lag­inu. Þetta væri bráð­nauð­syn­leg und­ir­staða fyrir atvinnu­lífið og alla aðra anga sam­fé­lags­ins. 

Um þetta sner­ist sam­fé­lags­sátt­máli vel­ferð­ar­rík­is­ins. Að við sam­tryggðum okkur fyrir áföllum með því að greiða inn í kerfin okkar og fá út úr því eftir aðstæðum og þörf.

Nú kveður við annan tón. Sú rökvilla hefur orðið ofan á í umræðu um vel­ferð­ar­sam­fé­lag­ið, og jafn­vel í orð­ræðu stjórn­mála­flokka sem telja sig vera málsvara jafn­að­ar­manna, vel­ferð­ar­sinna, að hér sé hægt að við­halda þessum mik­il­vægu kerfum okkar með minni greiðslum inn í sam­trygg­ing­una og án virkrar þátt­töku rík­is­ins í sam­fé­lag­inu.

Birt­ing­ar­mynd þess­arar póli­tíkur er að finna víða í fjár­laga­frum­varpi rík­is­stjórn­ar­innar sem nú er til umræðu á Alþingi.

Fjár­mála­á­ætlun sem þetta fjár­laga­frum­varp bygg­ist á gerir ráð fyrir að tekjur rík­is­sjóðs sem hlut­fall af lands­fram­leiðslu verði þær lægstu á öld­inni undir lok kjör­tíma­bils­ins. Hið sama á við þegar hið opin­bera í heild sinni er skoð­að. 

Ekki nóg með að þetta bendi til þess að rík­is­stjórnin ætli að firra sig ábyrgð á stóru verk­efnum okkar tíma, heldur er þetta í hróp­andi mót­sögn við rekstur vel­ferð­ar­sam­fé­lags. Það bygg­ist á inn­greiðslum í kerf­ið. Hvernig munu vel­ferð­ar­kerfin okkar geta stað­ist þær stóru áskor­anir sem fram undan eru, sem nú þegar eru farnar að valda vand­ræð­um, ef staða rík­is­sjóðs undir lok þessa kjör­tíma­bils á að vera verri á tekju­hlið­inni en hún hefur verið fyrir núver­andi áfall?

Velferðarsamfélag sem bygg­ist á virku ríki felur í sér rík­is­stjórn sem tekur ábyrgð á efna­hags­á­stand­inu og ójafn­væg­inu sem getur skap­ast. Þrátt fyrir við­snún­ing í efna­hags­líf­inu liggur fyrir að ójafn­vægi hefur skapast, sér í lagi á eigna­mörk­uð­um, sem hefur lekið út í verð­lag í land­inu. Er þetta m.a. afleið­ing af eðli aðgerða rík­is­stjórn­ar­innar sem ráð­ist var í vegna COVID.

Nær alla við­bót­ar­verð­bólgu í dag, umfram verð­bólgu­mark­mið, má rekja til verð­hækk­ana á íbúða­mark­aði. Hvers konar vel­ferð­ar­sam­fé­lag lítur fram hjá þess­ari þró­un? Ríki getur ekki talist vel­ferð­ar­ríki ef það telur sig engin vopn hafa á hendi til að bregð­ast við krísu á mark­aði fyrir húsa­skjól fólks. Mark­aði sem er skap­aður af lögum og reglum í land­inu, af lög­gjaf­an­um.

Þessi mistúlkun á mik­il­vægi rík­is­að­gerða í vel­ferð­ar­sam­fé­lagi hefur einnig lekið út í sam­skipti laun­þega og atvinnu­rek­enda í land­inu. Fyr­ir­tæki, sér í lagi lítil og með­al­stór fyr­ir­tæki þar sem launa­kostn­aður er meiri hluti rekstr­ar­kostn­að­ar, eiga allt sitt undir virku vel­ferð­ar­kerfi og aðgerðum á vegum hins opin­bera sem draga úr þörf á launa­hækk­un­um. Nor­ræn vel­ferð­ar­sam­fé­lög sem byggj­ast á öfl­ugu vel­ferð­ar­ríki í sam­vinnu við einka­fram­tak miða einmitt að jákvæðu við­móti fyr­ir­tækja til rík­is­að­gerða, þá sér í lagi kjara­bótum sem tryggja jafn­vægi á vinnu­mark­að­i. 

Núver­andi stjórn­völd virð­ast hins vegar hafa rofið þessa und­ir­stöðu vel­ferð­ar­ríkis með stefnu­leysi í kjara- og vinnu­mark­aðs­mál­um. Fáar ef ein­hverjar til­lögur hafa komið frá rík­is­stjórn­inni á síð­ustu árum hvað varðar kjara­mál nema þegar stefnir í verk­föll. Svo er kvartað undan ójafn­vægi á vinnu­mark­aði.

Rík­is­stjórnin virð­ist vera að „lenda í verð­bólgu“ sem bindur hendur hennar til aðgerða í nauð­syn­legum vel­ferð­ar­úr­bótum og sókn­ar­fjár­fest­ingum fyrir fram­tíð­ar­kyn­slóð­ir, og það virð­ist almenn­ingi að kenna og ann­arra að leysa úr því. Í stað þess að horfa á sitt hlut­verk sem ger­anda, mót­anda, í sam­fé­lag­inu og end­ur­skoða und­ir­stöðu efna­hags­lífs­ins sem veldur þess­ari verð­bólgu er hún notuð sem afsökun fyrir aðgerða­leysi.

Alvar­leg­asta merkið um grunn vel­ferð­ar­rík­is­ins sem almenn­ingur treystir en hefur veikst er staða við­kvæmra hópa í sam­fé­lag­inu. Umtals­vert hefur farið fyrir umræðu um tekju­jöfnuð í land­inu, en í þeim tölum er aldrei talað um þá hópa sem hljóta ekki tekjur á almennum mark­aði og hafa engan verk­falls- né samn­ings­rétt. Grunn­greiðslur til öryrkja hafa dreg­ist langt aftur úr launa­þróun í land­inu. Fjár­lög eftir fjár­lög eykst kjaragliðnun milli öryrkja og fólks á almennum mark­aði og nú er svo komið að það munar 90 þús. kr. á grunn­líf­eyri öryrkja og lægstu launum í land­in­u. 

Öryrkjum er enn eitt árið haldið í spenni­treyju fátæktar á þeim for­sendum að nú sé verið að end­ur­skoða kerf­ið. Að mik­il­væg­ast sé að auka virkni fólks og draga úr nýgengi örorku. Um það snú­ist stefna stjórn­valda í okkar vel­ferð­ar­ríki. En stenst þetta? 

Hæsta nýgengi örorku er meðal kvenna á aldr­inum 55+ ára vegna vinnu- og fjöl­skyldu­á­lags og svo meðal ungs fólks vegna and­legra veik­inda. Stór hluti þess­ara kvenna vinnur í umönn­un­ar- og heil­brigð­is­þjón­ustu, þar sem ríkið er stórt hreyfi­afl þegar kemur að vinnu­að­stæð­um. Hjúkr­un­ar­heim­ilin í land­inu eru, þrátt fyrir neyð­ar­við­bót rík­is­sjóðs við 2. umræðu fjár­laga­frum­varps­ins, und­ir­mönnuð og van­fjár­mögn­uð. Og alvar­leg van­ræksla birt­ist í fjár­mögnun á þjóð­ar­sjúkra­húsi okkar lands­manna þar sem meiri hluti fjár­laga­nefndar hunsar skýr skila­boð Land­spít­al­ans, sem og sjúkra­húss­ins á Akur­eyri, um nauð­syn­lega við­bót­ar­fjár­mögnun til að við­halda óbreyttum rekstri upp á 2 millj­arða kr. 

Við­bót­ar­fjár­magn í heil­brigð­is­kerfið í fjár­lögum næsta árs kemur til vegna nýrra verk­efna, og til að manna breyttan vinnu­tíma. En greiðslur til að mæta auknu álagi sem fylgir raun­vexti heil­brigð­is­kerf­is­ins, vegna fólks­fjölg­unar og öldr­un­ar, eru felldar nið­ur. Þrátt fyrir að fólks­fjölgun og öldrun þjóðar sé óhjá­kvæmi­leg. Á hverjum bitnar þessi ákvörð­un? Jú, á umræddum konum sem starfa í heil­brigð­is­kerf­inu og vel­ferð­ar­þjón­ustu víða um land, sem dæmi, og eru undir miklu álagi. Sömu kon­unum og átti að minnka nýgengi örorku hjá.

Þá er sál­fræði­frum­varpið sem sam­þykkt var á Alþingi í júní 2020 enn ófjár­magnað í þessum fjár­lög­um. 400 millj­ónir króna eru settar í geð­heil­brigð­is­mál sem er lág upp­hæð í sam­hengi við umfang vand­ans. 

Við þetta bæt­ist að rík­is­stjórnir síð­asta ára­tugar hafa haldið aftur af hækkun frí­tekju­marks öryrkja, sem þýðir á manna­máli að öryrkjar fá ekki einu sinni tæki­færi til afla sér almenni­legra tekna til að bæta upp fyrir samn­ings­leysi sitt við rík­ið. Frí­tekju­mark atvinnu­tekna öryrkja væri nú tvö­falt miðað við núver­andi upp­hæð ef það hefði aðeins fylgt verð­lags­þróun í land­inu. Við þessu er ekki hróflað í fjár­lögum næsta árs.

Hér er talið skyn­sam­legt að spara til, í heil­brigð­is- og vel­ferð­ar­kerf­inu, þrátt fyrir að kostn­að­ur­inn sem af þessum sparn­aði hlýst verði mik­ill. Öldrun þjóðar krefst þess að fólk hafi getu til að vinna lengur og fram­leiðni­kröfur sem gjarnan er velt upp eru háðar virkni allra í sam­fé­lag­inu. Við höfum ekki efni á því að missa fólk úr vinnu­afl­inu snemma á lífs­leið­inni. Við höfum ekki efni á því að halda aftur af tæki­færum fólks til að taka þátt á vinnu­mark­aði.

Sú brota­löm sem birt­ist síðan hvað flestum í dag er staðan á hús­næð­is­mark­aði. Þrátt fyrir gíf­ur­lega hækkun íbúða­verðs á síð­ustu árum, og aug­ljósa mark­aðs­bresti á þeim mark­aði, er engin ný úrræði að finna í fjár­laga­frum­varp­in­u. 

Þessar hús­næð­is­verðs­hækk­anir koma illa við almenn­ing, fyr­ir­tæki, og hið opin­bera sjálft enda eru launa- og verð­lags­hækk­an­ir, sem rekja má nú til fast­eigna­verðs­hækk­ana, ein stærsta auka útgjalda­breytan hjá rík­is­sjóði. Og illa lendir þessi hag­stjórn á sveit­ar­fé­lög­un­um, sem reka mann­afls­þunga þjón­ustu þar sem launa­kostn­aður er yfir helm­ingur útgjalda. Afstöðu­leysi þess­arar rík­is­stjórnar á íbúða­mark­aði hefur þannig ýtt undir víta­hring verð­hækk­ana sem enn stendur órof­inn eftir vinnslu þess­ara fjár­laga.

Aug­ljóst dæmi er í fjár­lögum næsta árs um afleið­ingar þessa víta­hrings. Þar kemur fram að end­ur­skoða þurfti áætluð útgjöld rík­is­sjóðs vegna verð­bólgu í fyrra – verð­bólgan var 1,7% hærri í fyrra en við var búist. Við­bót­ar­verð­bólg­unni fylgir rekstr­ar­kostn­aður upp á 3,6 millj­arða kr. Það er jafnhá upp­hæð og ríkið leggur í fjár­fest­ingu í hús­næði hér á landi í gegnum almenna íbúða­kerf­ið. Kerfi sem gæti haldið aftur af umræddum hækk­un­um. Til að kom­ast fram fyrir þessar hækk­an­ir.

Þá bæt­ist við 10 millj­arða króna við­bót­ar­kostn­aður við fjár­magns­kostnað rík­is­sjóðs í ár vegna hærri verð­bóta, þar sem verð­bólga var mun hærri en áður var talið. Þeir millj­arðar sem rík­is­sjóður spar­aði sér í vaxta­kostnað því minna þurfti að taka að láni vegna betra efna­hags­á­stands hverfa í skugga verð­bólgu­kostn­aðar sem ójöfnun efna­hags­við­snún­ingi fylgd­i. 

Það kostar nefni­lega að sitja á hlið­ar­lín­unni.

Upp­færður sam­fé­lags­sátt­máli

Við­brögð rík­is­stjórn­ar­innar við 1. umræðu um fjár­laga­frum­varpið voru á þann veg að ýmis­legt myndi breyt­ast í með­förum fjár­laga­nefnd­ar. Eftir tveggja vikna vinnu nefnd­ar­innar er staðan þó lítið breytt:

13 millj­arðar kr. bætt­ust við frum­varpið eftir til­lögur frá rík­is­stjórn­inni. 60% þess fjár­magns er vegna COVID-að­gerða. 25% vegna neyð­ar­að­stoðar inn á hjúkr­un­ar­heim­ilin og samn­ings­bund­innar upp­hæðar fyrir NPA, sem hefði átt að koma strax fram í frum­varp­inu. 6% eða, rúmar 700 millj. kr., eru vegna mál­efna úr stjórn­ar­sátt­mála. Svipuð upp­hæð, eða 500 millj. kr., eru lagðar til vegna breyt­inga á Stjórn­ar­ráð­inu. Stjórn­ar­sátt­mál­inn birt­ist okkur því í þessu frum­varpi sem svipuð upp­hæð inn í stjórn­sýslu nýrra ráðu­neyta og til mál­efn­anna í heild sinni.

Á Íslandi er almenn sam­staða um öfl­ugt vel­ferð­ar­ríki. En upp­lifun af lestri fjár­laga­frum­varps­ins er sú að hér sé rík­is­stjórn sem hafi erft vel­ferð­ar­kerfi sem hún skilur ekki. Vel­ferð­ar­kerfin sem skapa grunn vel­ferð­ar­sam­fé­lags okkar þurfa að taka sífelldum breyt­ing­um, ann­ars lendum við með óyf­ir­stíg­an­leg göt sem þarf að brúa. Þessar brotala­mir þarf að laga þegar þær birtast, því hættan er sú að grunn­ur­inn veikist, sem dregur úr getu fólks til að vera virkt í sam­fé­lag­inu, dregur úr sam­stöðu milli þjóð­fé­lags­hópa og fækkar þeim ein­stak­lingum sem geta sótt fram. 

Við skuldum hvert öðru sem sam­fé­lag að styrkja betur grunn­inn sem við öll vöxum á. Við skuldum hvert öðru að upp­færa sam­fé­lags­sátt­mál­ann um vel­ferð­ar­ríkið með reglu­legu milli­bili. Sú upp­færsla mun ekki eiga sér stað í bráð ef marka má fjár­lög næsta árs.

Greinin birtist í Kjaranum 22. des. 2021

Fjár­lög nýrrar rík­is­stjórnar er fyrsti próf­steinn­inn á hvort mark sé tak­andi á lof­orðum henn­ar. Nú hefur rík­is­stjórnin sýnt á spilin varð­andi fyrsta fjórð­ung kjör­tíma­bils hennar og virð­ist ekki mikið að marka þau lof­orð. 

Virðulegur forseti. Það er einkar ánægjulegt að fá að standa hér í ræðupúlti hins háa Alþingis í fyrsta skipti og taka þátt í störfum þingsins. Sem sem hér stendur hefur fylgst með umræðum um fjárlagafrumvarpið þar sem farið hefur verið yfir forsendur og mikilvægi þess að fjárlög fái þá lýðræðislegu umfjöllun sem þeim ber. 

Af fjárlögunum má ráða hvernig stjórnmálaflokkarnir koma stefnu sínum á framfæri og  hver forgangsröðun stjórnvalda er hverju sinni og hvaða gildi ráða för. Þrátt fyrir að ríkisstjórnin ráði ferðinni hverju sinni höfum við sem samfélag komið upp okkur saman um ákveðin sáttmála og falið hinu opinberra að tryggja að ákveðnar grunnþarfir borgarana séu uppfylltar. Okkar kann að greina á um leiðir og hversu langt eiga að ganga í þessum efnum og um það snúast kosningar og ekki síður gildi einstakra stjórnmálaflokka. Ég aðhyllist hugmyndafræði þar sem tekjur ríkisins eru notaðar til að draga úr ójöfnuði og til að jafna stöðu einstaklinga innbyrðis. Í framlögðum fjárlögum hefur ríkisstjórnin kveðið á um starfsemi hins opinbera á komandi ári og því miður vantar töluvert upp á að ríkisstjórnin hafi gætt að samstöðu eða samábyrgð þannig að tekið hafi verið nægjanlegt tillit til hagsmuna þeirra sem lakast standa í samfélaginu. Þá er heldur ekki að sjá að fjármögnun þeirra kerfa sem eiga að tryggja grunnþarfir sé fullnægjandi. 

Í heilbrigðisstefnu ríkisins til 2030 segir að heilbrigðiskerfið sé einn of hornsteinum samfélagsins – hluti af samfélagsáttmálanum. Um þetta erum við öll sammála, við höfum sem þjóð haft forsjá til að byggja upp opinbert heilbrigðiskerfi þannig að fjárhagur eða búseta einstaklinga stýri ekki för varðandi meðferð eða aðgengi að þjónustu. Til að þessi samfélagssáttmáli haldi er nauðsynlegt að tryggja fjármögnun kerfisins, fjármögnun sem tryggir ekki einungis að hægt sé að standa undir óbreyttum rekstri, heldur líka til að þróast og takast á við eðlilegar lýðfræðilegar breytingar og innleiða framfarir í meðferð sjúklinga. 

Það er á tímum sem þessum - þegar heimsfaraldur geisar og álag á heilbrigðiskerfi landsins, þar sem auknar byrðar eru lagaðar á heilbrigðisstarfsfólk og þeim gert að vinna hraðar og afkasta meiru – sem mikilvægi samfélagssáttmálans skín hvað skærast.

Samkvæmt fjármálaætlun og fyrirliggjandi fjárlögum blasir hinsvegar við áframhaldandi vanfjármögnun heilbirgðiskerfisins.  Birtingarmynd sem kemur fram í undirmönnun, flótta fagfólks og lengri biðlistum. Þessi sjónarmið hafa verið reifuð í nefndaráliti háttvirts þingmanns Kristrúnar Frostadóttur fulltrúa Samfylkingarinnar – jafnarmannaflokks Íslands í fjárlaganefnd og vill ég taka sérstaklega undir þau sjónarmið sem þar koma fram og mikilvægi þess að fjárheimildir verði auknar til að tryggja almannaþjónustu í landinu. Slíkt myndi veita öllum þeim heilbrigðisstarfsmönnum sem lagt hafa mikið á sig sl. tvö ár stuðning og gefa þeim trú um að betri tíð sé í vændum.

Þá langar mig til að ræða heilbrigðisþjónustu í landsbyggðar kjördæmunum. Það er ánægjulegt að sjá að heilbrigðisstofnanir á Suðurlandi og Suðurnesjum fái auknar fjárheimildir og aukin verkefni, hinsvegar vantar mikið til að þetta mikla vaxtarsvæði hafi fengið nægilegar fjárheimildir á undanförnum árum til að hægt sé að veita þá grunn heilbirgðisþjónustu sem íbúar eiga rétt á. Þannig vantar verulega upp aðgengi að heilsugæslu og staðan þannig í dag að fleiri þúsund íbúar þurfa að sækja sér þjónustu heimilslækna á höfuðborgarsvæðinu. Þjónustu sem íbúar eiga rétt á að sækja í sinni heimabyggð.

Að lokum er rétt að nefna stöðu íþrótta- og æskulýðsstarfs í landinu – íslenska ríkið hefur staðfest með sérstökum fjárframlögum og nú í fjáraukalögum mikilvægi starfsins. Sá sem hér stendur hefur starfað í íþróttahreyfingunni um langt skeið og er því málið ekki óskylt. Ég þekki þannig vel af eigin reynslu hversu mikilvægi það er að börn og ungmenni geti stundað tómstundastarf við hæfi undir leiðsögn. Slíkt verður ekki dregið í efa, né þau góðu samfélagslegu áhrif sem slíkt starf hefur við forvarnir og sem fararnesti inn í framtíðina. Starf þetta er að stóru leyti unnið af sjálfboðaliðum sem því miður verður sífellt erfiðara að manna. Stuðningur hins opinbera við þetta starf er því afar mikilvægur. Í fjárlagafrumvarpinu er ekki gert ráð fyrir áframhaldandi stuðningi og er það miður. Í mínum huga er ljóst að áhrif faraldursins mun vara áfram á næsta ári og þau áhrif munu takmarka möguleika íþrótta- og æskulýðsfélaga til að afla tekna með fjáröflunum og hefðbundnu starfi. 

Virðulegur forseti ég hefði talið að rétt að gera ráð fyrir því í fjárlögunum að félögin þurfi viðbótar fjármagn á næsta ári til að þau geti haldið áfram að reka það metnaðarfulla starf sem byggt hefur verið upp hérlendis á undanförnum áratugum. Starf sem þjóðin getur verið stolt af, starf sem þjappar samfélögum og þjóðinni allri saman reglulegu millibili. Nú má vera að meirihluti þings telji það heppilegra að taka slíka fjárveitingu í gegnum fjáraukalög líkt og samþykkt hefur verið á þessu þingi, þar sem 100 milljónum króna fara til íþrótta- og æskulýðsstarfs vegna tekjumissis. Upphæð sem reyndar nægir engan vegin til að bæta þær fjáraflanir sem gengið hafa úr skaftinu á þessu ári. En gott og vel, þetta eru fjármunir sem félagasamtökum munar um. Það er hins vegar þannig að fyrirsjáanleiki við þennan rekstur sem annan er mikilvægur og sakna ég þess að ekki liggi fyrir í upphafi árs að komið verði til móts við tjóns sem liggur fyrir að koma muni til á næsta ári.

Samkvæmt könnun UNICEF hafa um 17 % barna og ungmenna hérlendis ekki aðgengi að skipulögðu æskulýðsstarfi og það sem er áhyggjuefni er að það er einkum á barnmörgum heimilum, á heimilum þar sem atvinnuþátttaka er lág og á meðal barna og ungmenna sem búa með foreldrum í leiguhúsnæði þar sem þátttaka er hvað minnst. Það er því ánægjulegt að sjá í fjárlögum áframhald á sérstökum stuðningi við tekjulægri fjölskyldur og hafa að markmiði að jafna tækifæri þeirra sem eru tekjulægri til þátttöku í skipulögðu íþrótta- og tómstundastarfi. Styrkur sem nær til um 13 þúsund grunnskólabarna. Hins vegar er verra að sjá að nýtingarhlutfallið í nóvember var einungis um 50 % og því þarf að gera bragarbót í að upplýsa foreldra um þennan stuðning og óskandi að forsendur sem liggja fyrir í fjárlögum um 80 % nýtingu náist. Því það er einmitt þessi hópur þar sem fátækt kemur verst niður á, börn og ungmenni sem búa við aðstæður sem þau hafa enga stjórn á eða möguleika á að bæta úr.  

Að lokum vil ég nefna að ég sakna þess að sú góða tillaga sem Framsóknarflokkurinn kom fram með fyrir kosningar þess efnis að ríkið myndi styðja við frístundir barna með 60 þúsund krónur á ári verði ekki að veruleika. Reyndar hefði ég talið heppilegra að gera róttækar breytingar á barnabótakerfinu og hækka greiðslur til barnafjölskyldna. En úr því sem komið er ljóst að slíkar breytingar verða ekki gerðar hvað sem síðar verður. Það breytir því hinsvegar að ekki að tillaga um 60 þúsund krónur myndi auka möguleika barna og ungmenna við að stunda þær tómstundir sem þau kjósa.

Virðulegi forseti. Það er ljóst að í framlögðu frumvarpi sjást ekki miklar breytingar á forgangsröðun frá síðasta kjörtímabili og er það miður. Ég vonast til að sjónarmið og gildi sem byggjast á jafnrétti og samstöðu hljóti meira vægi á komandi árum og okkur beri sú gæfa að hlúa að samfélagssáttmálanum sem hér hefur verið við lýði.

Jómfrúrræða Viktors Stefáns Pálssonar á Alþingi þann 28. desember 2021.

Þetta var árið þar sem for­svars­fólk Vinstri grænna tók ákvörðun um að breyta ís­lenskri póli­tík. Sum­um þar inn­an­búðar kann að þykja það sér­stök veg­semd en fyr­ir þau okk­ar sem hafa meiri framtíðar­sýn fyr­ir ís­lenskt sam­fé­lag en það eitt að breyta flokkapóli­tík­inni var þetta árið þar sem stigið var skref til baka en ekki til framþró­un­ar. Þessi breyt­ing birt­ist í áfram­hald­andi stjórn­ar­sam­starfi Vinstri grænna við Sjálf­stæðis­flokk sem starfar á hægri væng ís­lenskra stjórn­mála og stend­ur fyr­ir frjáls­hyggju en ekki fé­lags­hyggju.

Það er því rétt sem einn stofn­enda og fyrr­ver­andi ráðherra Vinstri grænna, Ögmund­ur Jónas­son, seg­ir í ný­út­kom­inni bók sinni, að rétt­ast væri að Vinstri græn breyttu nafni sínu þannig að þau tækju út orðin vinstri og græn, því hvort tveggja hef­ur fengið að víkja fyr­ir hinum svo­kallaða póli­tíska stöðug­leika sem leiðir ekki til framþró­un­ar ís­lensks sam­fé­lags held­ur stöðnun­ar. Stóru mál­in sem Vinstri græn voru stofnuð um, sem skiptu að sögn þeirra sköp­um um þátt­töku flokks­ins í síðustu rík­is­stjórn, hafa nú verið færð öðrum flokk­um fyr­ir það eitt að leiðtogi flokks­ins fái áfram að sitja í stjórn­ar­ráðinu. Meint af­sök­un stjórn­ar­sam­starfs­ins á síðasta kjör­tíma­bili, að hér hafi ríkt stjórn­ar­kreppa, er ræki­lega hrak­in með áfram­hald­andi sam­starfi við íhaldið. Þetta var eng­in stjórn­ar­kreppa og það vissu þau vel sem inn­an stjórn­mál­anna störfuðu, enda var ásetn­ing­ur for­svars­manna Vinstri grænna ætíð sá að kom­ast nú loks í sam­starf með fyr­ir­heitna flokkn­um í Val­höll. Eft­ir sit­ur fé­lags­hyggju­fólk, sem hugs­ar og starfar frá miðju til vinstri, og klór­ar sér í koll­in­um yfir því hvað hafi orðið um metnaðinn og stóru orðin.

Lang­stærsta verk­efni stjórn­mál­anna er ekki að viðhalda póli­tísk­um stöðug­leika held­ur sam­fé­lags­legri vel­ferð. Þeim sam­fé­lög­um sem leggja áherslu á jöfnuð farn­ast best. Það næst aðeins með al­vöru aðgerðum þar sem tekj­um og út­gjöld­um rík­is­ins er beitt með jöfnuð að leiðarljósi. Þá verðum við án taf­ar að bregðast við stærstu heilsu­far­svá sam­tím­ans, geðræn­um áskor­un­um, sem varað var við að myndu aukast í heims­far­aldri. Þar duga eng­in smá­skref og því slæmt að ekki fékkst samþykki stjórn­ar­liða fyr­ir til­lög­um sam­stiga stjórn­ar­and­stöðu við af­greiðslu fjár­laga um að fjár­magna niður­greiðslu sál­fræðiþjón­ustu. Geðheil­brigði verður að njóta for­gangs næstu miss­eri og við get­um gert þar brag­ar­bót með sam­stöðu stjórn­ar og stjórn­ar­and­stöðu. Þar höf­um við verk að vinna og skul­um gera þetta sam­an.

Þetta ár hef­ur reynt á sam­stöðu þjóðar, reynt á nátt­úr­una og sam­fé­lög um all­an heim. En það hef­ur líka reynt á póli­tík­ina, á Alþingi og rík­is­stjórn sem oft og tíðum hef­ur verið býsna ósam­stiga, sér í lagi í stór­um og mik­il­væg­um verk­efn­um er varða framtíð þjóðar­inn­ar.

Ísland er gjöfult land og við höfum gott tækifæri til að skapa samfélag þar sem öllum eru búin góð skilyrði. Við höfum tækifæri til að ráðast í djarfar aðgerðir til að tryggja betri framtíð. Í krafti  náttúruauðlinda hefur tekist að byggja upp ágætis velferðarkerfi, auk þess sem menntunarstig er hátt og launajöfnuður mikill í alþjóðlegu samhengi.  Að meðaltali má segja að við höfum það gott. En samt búa alltof margir við slæm kjör á Íslandi; öryrkjar, fjölmargir aldraðir auk þess sem þúsundir barna búa við skort. Velsæld okkar og nálægð hvert við annað ætti að koma í veg fyrir að við látum það viðgangast. 

Við megum ekki sætta okkur við að aldraðir hafi ekki efni á nauðsynlegri læknisþjónustu, öryrkjar horfi inn í tóman ísskáp síðustu daga hvers mánaðar, fötluð börn og börn frá efnaminni heimilum geti ekki notið tómstunda og að of lítið sé hirt um sjúkdóma sem sjást ekki utan á fólki. Þá erum við nógu vel sett til að taka á móti fleira fólki sem leitar hingað til lands í sárri neyð. Okkur skortir ekki gæðin, við þurfum hins vegar að  skipta þeim jafnar.

Nýlega sá ég frétt um ríkan útgerðarmann sem tilkynnti um stóra bókargjöf til allra leik- og grunnskóla landsins. Hann sagði af því tilefni að það væri skynsamlegt að meira fé yrði eftir hjá fyrirtækjunum, þannig að þau gætu varið meira fé í samfélags verkefni, í stað þess að láta ríkisvaldinu það eingöngu eftir. 

Þetta eru hættulegar hugmyndir og dæmi um hvernig lýðræðið gæti orðið auðræði að bráð. Það er einmitt mjög óskynsamlegt að innheimta of lág auðlindagjöld og láta það vera háð duttlungum einstakra auðmanna, hvernig samfélagið þróast. Það er skynsamlegra að hér sé sanngjarnt skattkerfi; fyrirtæki greiði eðlilegt gjald fyrir afnot af takmörkuðum auðlindum og það sé í höndum lýðræðislega kjörinna fulltrúa að forgangsraða. Og stjórnvöld hafa ríkum skyldum að gegna þegar kemur að því að skapa félagslegan stöðugleika og auka jöfnuð. Reynsla síðustu tveggja ára sýnir okkur einmitt vel mikilvægi sterkrar almannaþjónustu og samneyslu þegar óvænt áföll dynja yfir.  

En um leið og við verðum að jafna stöðu landsmanna þurfum við líka að horfast, af fullri alvöru, í augu við þá hættu sem framtíðar kynslóðum er búin vegna ofbeitar okkar á jörðinni. Lengst af í grandvaraleysi en í seinni tíð með fullri meðvitund um afleiðingarnar. 

Það er merkilegt að tilheyra lífi sem kviknaði vegna einstakrar staðsetningar jarðarinnar í alheiminum. Og jafnvel enn ótrúlegra að tilheyra þeim kynslóðum manna sem hafa búið við bestu skilyrðin í mannkynssögunni. Það væri þó dapurlegt að tilheyra einnig þeim kynslóðum sem hefðu það best um alla ókomna framtíð. Það er þó ekki útilokað, ef ríki heims ráðast ekki gegn loftslagsbreytingum af meiri krafti en hingað til.

Mannkynið stendur andspænis risavöxnum siðferðisvanda og Íslendingar eru ekki undanskildir. Stjórnvöld verða að hvetja til hagkvæmrar skynsamlegrar byggðar, stórefla almenningssamgöngur, leiða græna umbyltingu atvinnulífsins, efla alþjóðlegt samstarf og verja til alls þessa nægu fé.  

Ný tækni og sífellt hraðari þróun hennar er að gjörbylta samfélagi okkar og við verðum að sjá til þess að hún verði okkur til góðs og í þágu allra.

Nýlega las ég bókina Framtíð mannkyns eftir Michio Kaku. Hún fjallar um hugmyndir og leiðir til að gera nýja hnetti lífvænlega til búsetu manna. Vissulega ekki handan við hornið en ótrúlega spennandi. Þessi áform hafa nú þegar hraðað merkilegum nýjungum sem gagnast okkur í daglegu lífi, svo sem á sviði læknisfræði og grænna orkugjafa en líka með hversdagslegri hlutum s.s. ryksuguróbótum og sjálfkeyrandi bílum.

En þótt það sé skemmtilegt að láta hugann reika, jafnvel til fjarlægra vetrarbrauta, er líka nauðsynlegt að við lítum okkur nær; veltum fyrir okkur tilverunni hér og nú. 

Hvað knýr áfram hugmyndir um landnám í geimnum? Er það fyrirsjáanleg fólksfjölgun, ævintýraþrá eða kannski neyslufrekja nútímamannsins, sem hendir hugsunarlaust gömlum, en nothæfum hlutum, þegar ný útgáfa kemur í sölu. Að minnsta kosti er nærtækt að álykta að vitneskjan um hættuna af loftslagsbreytingum hvetji frekar til slíkra áforma en hitt. Þó væri örugglega brýnna og augljósara að eyða meiri kröftum í að gera jörðina byggilega um ófyrirséða framtíð. Það er fjölmargt sem við gætum gert nú þegar en til þess þarf vilja. Við þessi stórhuga áform vakna ekki síður flóknar siðferðisspurningar. Hvaða þjóðfélagshópum er ætlað nema nýjar jarðir og hverjum er ætlað að verða eftir á jörðinni og af hverju einmitt þeim? Og í hvaða ástandi mun jörðin sem þau erfa verða. 

Vissulega getur tæknin orðið mannkyninu til mikilla heilla og hún gæti eflaust opnað fámennri þjóð, í stóru landi, langt frá mörkuðum, ótrúleg tækifæri. Þess vegna er skynsamlegt að efla tækni og nýsköpun. En tækninni fylgja líka ógnir; ekki síst í veruleika sem drifinn er áfram af sífellt meiri hraða. Því þarf samhliða að auka framlag til hugvísinda og lista en ekki draga úr því , eins og gert er í nýjum fjárlögum. Við erum komin í verulega úlfakreppu þegar siðvitið nær í mesta lagi að narta í hæla hugvitsins.

Öll þau risa verkefni sem við stöndum andspænis verða aldrei leyst nema við byggjum á gildum réttlætis og samhjálpar og í miklu víðtækara alþjóðlegu samstarfi en áður hefur þekkst. Það er því forgangsverkefni stjórnvalda að styrkja almannaþjónustu; koma á sanngjarnara skattkerfi og auka jöfnuð. Um leið þarf að tryggja að nauðsynlegar aðgerðir gegn loftslagsógninni og sókn á tækniöld leiði ekki til aukins ójöfnuðar. Loks þarf að breyta stjórnarskrá þannig að Ísland geti tekið þátt í fjölþjóðlegu samstarfi í ríkari mæli en áður. 

Þó stjórnarsáttmáli ríkisstjórnarinnar sé fullur af góðum fyrirheitum, m.a. varðandi þær áskoranir sem hér er fjallað um, þurfa orðum að fylgja aðgerðir. Því miður gefa fyrstu fjárlög nýrrar ríkisstjórnar ekki mikil fyrirheit um að brýnustu verkefnum Íslendinga verði sinnt af trúverðugleika. Það mun því koma í hlut stjórnarandstöðunnar og almennings að halda ríkisstjórninni við efnið: Það er hvorki réttlátt né efnahagslega skynsamlegt að leyfa fátækt að þrífast í svo auðugu landi. Auk þess ber okkur siðferðilega skylda til þess að skila jörðinni til komandi kynslóða í sómasamlegu ástandi.

Við í Samfylkingunni sendum landsmönnum árnaðaróskir á nýju ári og lofum því að vinna af heilindum í þágu almannahags og sjálfbærrar framtíðar. Þá sendum við þakkir til allra sem hafa staðið í eldlínunni, í tveggja ára snúinni baráttu við veiruna: Sérfræðingum, framlínufólki og ekki síst almenningi sem hefur sýnt ótrúlega samstöðu og erfiðum sóttvarnatakmörkunum skilning. Við erum vissulega ekki komin fyrir vind og verðum því að þrauka enn um sinn. Ég er þó sannfærður um að það mun takast fyrr en varir. 

Grein birtist fyrst í Morgunblaðinu 31.12.2021        

Þótt yfirstandandi veirustríð skyggi  á flest annað í lok árs, standa Íslendingar og mannkynið allt andspænis öðrum enn stærri áskorunum, sem eru ekki síður flóknar. 

Kjörnefnd Samfylkingingarinnar í Kópavogi óskar eftir tilnefningum, frá flokksfólki, á framboðslista Samfylkingarinnar fyrir sveitarstjórnarkosningar sem fram fara 14. maí 2022. Það er ekki skilyrði að tilnefndir aðilar séu skráðir í Samfylkinguna. Hægt er að tilnefna sjálfan sig og hvatt er til þess að tilnefna fólk af öllum kynjum og þjóðernum. Fullum trúnaði er heitið. Hægt er að tilnefna einstaklinga fram til 11. janúar 2022.

Tilnefningar og fyrirspurnir skulu berast á netfangið kopavogur@samfylking.is í síðasta lagi 11. janúar 2022.

Öll áhugasöm um bæjarmál í Kópavogi sem aðhyllast hugsjónir jafnaðarfólks eru hvött til að íhuga framboð.

Framboðs- og tilnefningarfrestur í Kópavogi

Framundan eru ýmis stór verkefni og áskoranir á nýju ári aðrar en heimsfaraldur tengdar ójöfnuði, loftslagsbreytingum og tæknibyltingunni - og besta leiðin til að takast á við þær allar er með hugmyndir og lausnir jafnaðarmanna í öndvegi.

Þótt íhaldsflokkarnir þrír við stjórnvölinn hafi gefist upp á baráttunni fyrir réttlátara, sjálfbærra samfélagi höfum við í Samfylkingunni sannarlega ekki gert það.  Við mættum sterk til leiks á Alþingi í stafni stjórnarandstöðunnar. Þannig knúðum við fram jólabónus til öryrkja og aukin framlög til geðheilbrigðismála á lokametrum þingsins og erum hvergi nærri hætt. 

Þá erum við stolt af öflugri forystusveit jafnaðarfólks í sveitarfélögum landsins. Okkar fólk hefur staðið vörð um þá gríð­ar­lega mik­il­vægu þjón­ustu sem sveit­ar­fé­lög veita, því miður oft við lít­inn skiln­ing rík­is­stjórn­ar­innar á mik­il­vægi sveit­ar­stjórn­ar­stigs­ins og áhrif sam­dráttar þar á mann­rétt­indi, heil­brigði, ofbeldi, menntun og atvinnustig um land­ið. Þau munu á nýju ári, sækja umboð til kjósenda til að gera nærsamfélag okkar allra jafnara, grænna og betra. 

Það stefnir í spennandi starfsár hjá Samfylkingunni og við þurfum öll með. Við hvetjum þig því, kæri félagi, til að taka virkan þátt í grasrótarstarfi flokksins á komandi ári með aðildarfélögum, landshreyfingum, málefnanefndum eða þeim hætti sem hentar þér best. Auður Samfylkingarinnar er fólkið sem í henni starfar og sá kraftur og hugvit sem við í sameiningu búum yfir. 

Við sendum ykkur árnaðaróskir á nýju ári og lofum því að vinna af heilindum í þágu almannahags og sjálfbærrar framtíðar. 

Heiða Björg Hilmisdóttir, varaformaður

Kæru félagar, nú hefur nýtt ár gengið í garð eftir nokkuð viðburðaríka tíma í íslensku samfélagi og stjórnmálum.

Nýjar tölur sýna að hlutfall barna sem hefja leikskólagöngu sína í borginni fyrir 24 mánaða aldur hefur aukist úr 46% á árinu 2018 í 70% haustið 2021.  Börn eru að meðaltali 19 mánaða þegar þau hefja leikskólagöngu í Reykjavík og hefur sá aldur lækkað um heila fjóra mánuði frá 2018. Öll börn sem voru 18 mánaða eða eldri þann 1. september síðastliðinn fengu boð um leikskólavist. Staðan mun enn batna á komandi ári með mikilli fjölgun leikskólarýma sem mun gagnast ungbarnafjölskyldum í borginni vel.

Að minnsta kosti 7 nýir leikskólar opna í Reykjavík á næsta ári – þar af fjórir í svokölluðum Ævintýraborgum sem opna á fyrri hluta ársins.  Fyrstu tveir leikskólarnir opna í febrúar og mars miðað við nýjustu áætlanir. Hinir tveir eru svo væntanlegir í notkun um vorið. Þar með verða 340 ný leikskólapáss á fyrri hluta næsta árs fyrir börnin í Reykjavík. Til viðbótar munu opna nýir leikskólar við Safamýri, Kleppsveg og Bríetartún og fleiri spennandi kostir eru til skoðunar.  Alls stefnir í að plássum fjölgi um a.m.k. 600 á næsta ári og er það varlega áætlað.

Ævintýraborgirnar eru gæddar þeim eiginleikum að þær eru hreyfanlegar svo hægt væri að flytja þá og bregðast við þörfum mismunandi hverfa mun fyrr en áður var hægt ef aðstæður myndu breytast varðandi eftirspurn eftir leikskólarýmum. Húsnæði leikskólanna hæfa vel nútíma leikskólastarfi og mæta kröfum um góðan aðbúnað barna og starfsfólks. 

Staðsetningarnar sem urðu fyrir valinu á næsta ári eru unnar út frá vel ígrundaðri þarfagreiningu um hvar í borginni þörfin er mest á fjölgun leikskólaplássa. Leikskólarnir verða við Eggertsgötu, Nauthólsveg, á lóð Vörðuskóla við Barónsstíg og á uppbyggingasvæðinu í Vogabyggð. 

"Með þessari miklu aukningu á leikskólaplássum í Reykjavík erum við á góðri leið að mæta þörfum ungbarnafjölskyldna í borginni og uppfylla stefnu okkar og fyrirheit um að börn geti farið beint á leikskóla að fæðingarorlofi loknu. Stefnan gerir ráð fyrir að 12 mánaða börn komist að fyrir lok árs 2023 og við erum á fullri ferð að vinna að því marki." segir Skúli Helgason, formaður skóla- og frístundaráðs og borgarfulltrúi Samfylkingarinnar.  

Sífellt yngri börn eru að komast í leikskóla í Reykjavík í samræmi við stefnu Samfylkingarinnar og meirihlutans um að brúa bilið milli fæðingarorlofs og leikskóla.

Yngri börn komast í leikskóla í Reykjavík

Ég aðhyllist allt aðra pólitík heldur en þessi stjórnarmeirihluti og ég ætlast ekki til þess að stefna Samfylkingarinnar ráði för þegar núverandi ríkisstjórn smíðar fjárlög. 

Hins vegar hlýtur maður að gera þá kröfu að áætlun ríkisstjórnar um tekjur og gjöld næsta árs, endurspegli með einhverjum hætti niðurstöður kosninga, kosningaáherslur og stjórnarsáttmála þeirra flokka sem ákváðu að vinna saman. 

Plaggið hérna er ekki þannig. Það er óravegu frá því að rísa undir þeirri orðræðu sem við heyrðu síðustu helgi, öllu talinu um græna byltingu, nýsköpun og áskoranir 21. aldar. 

Hér er engin alvöru sókn á þessum málefnasviðum, í þeim málaflokkum sem öll okkar framtíð veltur á. 

Tölum um umhverfis og loftslagsmálin sem áttu að vera stærsta áherslumál stjórnarinnar. Þar ætla þau loksins að setja sér alvöru loftslagsmarkmið, markmið um 55% samdrátt í losun. Ísland hefur þá níu ár, níu fjárlög, til að ná þessu markmiði. 

Hvernig endurspeglast þetta í þessum fjárlögum? Aukningin til loftslagsmála, miðað við þá fjármálaáætlun sem ríkisstjórnin lagði fram fyrr á árinu, hún er nær engin sýnist mér, og samkvæmt þeim útgjaldarömmum sem unnið er eftir, þá eiga framlögin til loftslagsmála að dragast hratt saman næstu árin á eftir. 

Útgjöld vegna aðgerðaáætlunar í loftslagsmálum eru hvergi aðgreind sérstaklega í greinargerð þessa frumvarps, sem er eitthvað sem mér finnst að þurfi að bæta úr í fjárlagavinnunni á næstu árum. Það er eðlilegt að löggjafinn, við sem förum með fjárveitingarvaldið, höfum mjög nákvæma yfirsýn yfir þetta. 

Framlög til umhverfismála almennt dragast saman í þessum fjárlögum, miðað við það sem gert var ráð fyrir í fjármálaáætlun, en aukast um 350 milljónir frá fjárlögum þess árs sem nú er að ljúka sem er tittlingaskítur í stóra samhenginu, 0,01% af vergri landsframleiðslu og eins og bent hefur verið á verður meiri fjármunum varið til nautgripaframleiðslu og sauðfjárræktar á næsta ári heldur en til loftslagsmála og grænnar uppbyggingar.

Þetta er ekki græn bylting, svo ég vitni í orðalag sem hæstvirtur umhverfis- og loftslagsmálaráðherra Guðlaugur Þór Þórðarson notaði í viðtali við Fréttablaðið á dögunum. 

Þetta er svo langt frá því að vera græn bylting og eftir COP og allar vendingarnar á alþjóðavettvangi þá hlýtur maður að spyrja sig: ef rík þjóð eins og Íslendingar treystir sér ekki til að taka alvöru skref í loftslagsmálum, hvers vegna ættu fátækari þjóðir að gera það? Þetta eru ofboðslega vond skilaboð sem við erum að senda með svona stefnu.

Nú hef ég verið að tala um útgjöldin, en við sjáum heldur enga græna byltingu á tekjuhliðinni, þegar kemur að grænum sköttum og gjöldum  þar er bara sama lognmollan og ekkert sem bendir til þess að ríkisstjórnin sé með skýra áætlun um hvernig sé hægt að beita kerfunum okkar til að hraða orkuskiptum. 

Við höfum níu ár til að ná 55 prósenta markmiðinu um samdrátt gróðurhúsalofttegunda og þessi ríkisstjórn hefur fern fjárlög til að gera sitt, vonandi færri ef þessi vondu fjárlög gefa vísbendingu um það sem koma skal. 

Tölum um menntamálin. Það er ekki nóg með að núverandi ríkisstjórn hafi ákveðið að tæta í sundur menntamálin við skiptingu ráðuneyta, dreifa þeim út um hvippinn og hvappinn án þess að nokkur skynsamleg eða skiljanleg lógík liggi þar að baki, heldur ætla þau núna að draga úr framlögum til menntamála í stað þess að sækja fram. 

Heildarútgjöld til framhaldsskólastigsins dragast saman 2,2 milljarða milli ára og boðuð er „umtalsverð lækkun á rekstrarframlögum og fjárfestingarframlögum til háskóla og rannsóknarstarfsemi“ milli ára. Þetta stendur orðrétt í greinargerð fjárlagafrumvarpsins.

Hvað með verkefni ríkisins er varða leikskóla- og grunnskólastigið? Þessi framlög lækka líka. Og framlög til framhaldsfræðslu og símenntunar, þau lækka. Hvar er sóknarhugurinn hér? Hvars konar framtíðarsýn er þetta?

Náskyld menntamálunum eru auðvitað listir, menning, íþrótta- og æskulýðsmál. Ríkisstjórnin ætlar líka að draga úr framlögum ríkins til þessa málefnasviðs, um 646 milljónir milli ára. Framlög til nýsköpunar og rannsókna aukast aðeins á næsta ári, en svo er gert ráð fyrir að þau dragist hressilega saman næstu árin þar á eftir. 

Muniði eftir frístundastyrkjunum til barna sem Framsóknarflokkurinn talaði um í kosningabaráttunni? Þeir eru hvergi í þessu frumvarpi og ekki einu sinni útfærðir eða nefndir sérstaklega í stjórnarsáttmála. 

Hvað með t.d. hækkun fæðingarstyrks fyrir námsmenn, eitthvað sem meira að segja Sjálfstæðsflokkurinn sagðist vera sammála okkur í Samfylkingunni að þyrfti að gera? 

Ekki hér, hvergi í þessu frumvarpi, ekki frekar en t.d. aðgerðir til að verja afkomuöryggi námsmanna, til dæmis hækka grunnframfærslu hjá Menntasjóði námsmanna eða hækka frítekjumark fólks í námi? Þetta vantar allt saman og það er bara í fullkomnu samræmi við þá staðreynd að orðið námsmenn eða kjör námsmanna kemur hvergi fram í stjórnarsáttmála. 

Alþýðusamband Íslands hefur lýst því yfir að stuðningur stjórnvalda við húsnæðisöryggi og tilfærslukerfin muni ráða úrslitum í kröfum verkalýðshreyfingarinnar í aðdraganda kjarasamninga 2022 og 2023.

Þetta skiptir máli, en þegar kemur að félagslegri húsnæðisuppbyggingu, þá sjáum við algjöra stöðnun í þessu fjárlagafrumvarpi. 

Stofnframlög til almenna íbúðakerfisins standa í stað þegar við ættum einmitt að vera að gefa í, stórauka framboð af hagkvæmu íbúðarhúsnæði, verja þannig húsnæðisöryggi, tempra íbúðamarkaðinn – og í leiðinni halda aftur af verðbólgunni, sem bitnar alltaf verst á lífskjörum þeirra sem lakast standa fyrir. Barnabætur? Þar er engin innspýting heldur.

Nú er ég búinn að tala um og kalla eftir aðgerðum sem kosta peninga.  Og það er alveg rétt sem hæstvirtur fjármálaráðherra og fleiri hafa staglast á, að nú þegar framleiðsluslakinn er smám saman að hverfa, og nú þegar ríkisstjórnin virðist vera að missa tökin á verðbólgunni, þá þurfum við að vera á varðbergi gagnvart áhrifum opinberra fjármála á verðlag og vaxtastig. 

En höfum það alveg á hreinu, virðulegi forseti, að við hér inni, löggjafinn, við höfum svigrúm til að auka útgjöld án þess að auka skuldasöfnun og án þess að ýta undir verðbólgu og raska efnahagslegum stöðugleika. 

Við gerum það með því að afla tekna en til þess þarf pólitískar ákvarðanir um pólitíska forgangsröðun, nokkuð sem sitjandi ríkisstjórn sem er mynduð á svo ægilega breiðum og þverpólitískum og merkilegum grunni forðast eins og heitan eldinn. 

Grípum aðeins niður í greinargerð fjárlagafrumvarpsins, bls. 103, með leyfi forseta:  „Við undirbúning frumvarpsins hefur verið gengið út frá því meginviðmiði að ekki verði efnt til annarra teljandi nýrra eða aukinna útgjalda en þeirra sem tengjast aðstæðum af völdum kórónuveirufaraldursins. Ekki er heldur um að ræða miklar hreyfingar á tekjuhlið fjárlagafrumvarpsins í tengslum við áform um breytingar á skattkerfinu“.

Segir þetta ekki allt sem þarf? Ríkisstjórnin hefur það að „meginviðmiði“ að efna ekki til nýrra útgjalda og afla ekki nýrra tekna, jú nema kannski með því að selja banka. 

Á það að vera „meginviðmið“ fjárlaganna? Algjörlega burtséð frá stöðu hagkerfisins – og algjörlega óháð þeim risavöxnu sameiginlegu verkefnum sem við stöndum nú frammi fyrir sem samfélag og þurfum að leysa á næstu árum.

Hvílík ríkisfjármálastefna! Hvílík pólitík sem Vinstrihreyfingin grænt framboð og Framsóknarflokkurinn standa hérna fyrir, flokkar sem gáfu sig út fyrir það í kosningunum að vilja fjárfesta í fólki, auka jöfnuð, bjarga börnunum og svo framvegis og svo framvegis og annar þeirra með vinstri í nafninu sínu, jafn mikill vinstriflokkur og Miðflokkurinn er miðjuflokkur. 

En jú, það er kyrrstaðan sem þau vilja verja en hvernig er svo tekju- og eignaskiptingin á Íslandi sem íhaldsflokkarnir vilja alls ekki hrófla við? 

Förum yfir nokkrar staðreyndir. 30 prósent af nýjum auði sem varð til í fyrra runnu til ríkasta 1 prósentsins á Íslandi, alls 37,3 milljarðar króna. Þetta ríkasta 1 prósent Íslendinga á 902 milljarða í eigin fé - 902 milljarða. Þar af eiga 240 heimili – ríkasta 0,1 prósentið á Íslandi – 293 milljarða, 293 þúsund milljónir.

Og raunar eru þessar eignir miklu meiri að umfangi, af því ég er að vísa hérna í skattframtalsgögn ríkisskattstjóra þar sem hlutabréf eru talin á nafnvirði og fasteignir á fasteignamatsverði  en þetta gefur okkur þó einhverja mynd af stöðu þeirra allra fjársterkustu sem sumir hverjir eiga svo milljarða til viðbótar á aflandseyjum eins og við þekkjum.

Nú, við getum ekki talað um eignastéttina án þess að minnast á fiskinn í sjónum. Margt af þessu fólki auðgast á fénýtingu auðlinda sem við eigum öll saman og sem við hér á Alþingi ráðum hvernig ráðstafað. Í fyrra náðu arðgreiðslur sjávarútvegsfyrirtækja sögulegu hámarki. Eigendur útgerðarfyrirtækja fengu meira en 21 milljarð í arð. 

888 milljónir runnu til eins manns, stærsta eiganda Brims. 715 milljónir til stærsta eiganda Ísfélagsins í Vestmannaeyjum. Þannig er heimilisbókhaldið þar á bæ. 

Hinum megin á kúrfunni er svo fólkið sem á ekki neitt, fólkið sem lifir á sultarlaunum, þær þúsundir manna sem búa í óleyfishúsnæði vegna fátæktar og ófremdarástands á húsnæðismarkaði, óvinnufært fólk, öryrkjarnir sem þurfa að draga fram lífið langt undir 300 þúsund krónum á mánuði. 

Þetta er fólkið sem hefur setið eftir ár eftir ár, kjörtímabil eftir kjörtímabil, fjárlög eftir fjárlög, meðan stóreignafólk sankar að sér þúsundum milljóna. 

Þetta eru tvö samfélög á Íslandi, tveir heimar  og ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur virðist ekki ætla að lyfta litla fingri til að leiðrétta þennan ójöfnuð. 

Í fjárlagafrumvarpinu birtist heldur engin viðleitni til að auka hlutdeild íslensks almennings í arðinum af fiskveiðiauðlindinni,  og hér skulum við hafa í huga nokkrar staðreyndir.

Í fyrra fengu eigendur útgerðarfyrirtækja fjórum sinnum meiri arð af nýtingu sjávarauðlindarinnar heldur en skilaði sér til almennings í formi veiðigjalda. Ég ætla að segja þetta aftur af því að þetta skiptir máli: Arðgreiðslur úr sjávarútvegi voru fjórum sinnum hærri heldur en veiðigjöld í fyrra. Og hvernig verður þróunin á veiðigjöldum milli fjárlaga, núna þegar birtir til og það er loðnuvertíð framundan. 

Jú, veiðigjöld eiga að dragast saman milli ára. Þau verða lægri á næsta ári heldur en í ár og af stjórnarsáttmála og þingmálaskrá ríkisstjórnarinnar má ráða að engin áform séu uppi um að hækka eða þrepaskipta veiðigjaldinu. Ekkert slíkt stendur til. 

Ofurarðurinn í sjávarútvegi á áfram að renna til hinna fáu og fjársterku, en ekki til hins raunverulega eiganda auðlindarinnar sem er þjóðin. Og nú mun þetta gerast á vakt Vinstri grænna í sjávarútvegsráðuneytinu

Virðulegi forseti.  Við þurfum að tala um almannatryggingar. Þetta frumvarp er ávísun á áframhaldandi kjaragliðnun milli launa og lífeyris, og þá sérstaklega milli grunnbóta og lægstu launa. 

Þetta er fjárlagafrumvarp þar sem enn einu sinni er tekin pólitísk ákvörðun um að láta fólk sem reiðir sig á lífeyri sitja eftir, bíða eftir réttlæti. Ríkisstjórnin ætlar að tvöfalda frítekjumark atvinnutekna hjá eldra fólki. Gott og vel, það kostar ríkissjóð ekki mikið – enda snertir þessi aðgerð ekki nema brotabrot af eldra fólki. 

Samkvæmt mælaborði Tryggingastofnunar þá eru það aðeins 4 þúsund ellilífeyristakar sem hafa yfirhöfuð einhverjar atvinnutekjur. 

60% þeirra eru með tekjur undir núverandi frítekjumarki og hafa þannig ekkert gagn af þessari hækkun. Það eru ekki nema 1.500 manns sem hafa gagn af hækkuninni og aldeilis ekki sá hópur eldra fólks sem hefur það verst. 

En það sem æpir kannski mest á mann, það er ósamræmið sem birtist í því að nú er frítekjumarkið vegna atvinnutekna orðið átta sinnum hærra en frítekjumarkið vegna lífeyristekna. Frítekjumarkið vegna lífeyristekna, almenna frítekjumarkið, það stendur ennþá pikkfast í 25 þúsund krónum á mánuði – þótt lífeyristekjur séu auðvitað ekkert annað en atvinnutekjur fólks sem hefur greitt samviskusamlega í lífeyrissjóð af sínum launum.

 Hver eru rökin fyrir þessu mikla ósamræmi þarna á milli? Og á hverjum bitnar misræmið mest? 

Jú, það bitnar á fólki sem hefur unnið erfiðisvinnu allt sitt líf og getur ekki haldið áfram að vinna á gamals aldri. Það bitnar á sjómanninum, sjúkraliðanum, smiðinum og kennaranum, fólki  sem vinnur slítandi störf alla sína ævi og verður að setjast í helgan stein, heilsu sinnar vegna – þetta fólk þarf að sætta sig við frítekjumark lífeyristekna upp á 25 þúsund krónur á mánuði og svo byrja skerðingarnar strax að bíta.

Hér er ríkisstjórnin að fara í þveröfuga átt við þróunina á Norðurlöndum, til dæmis í Danmörku þar sem ríkisstjórn jafnaðarmanna er að innleiða breytingar til að ívilna fólki sem hefur unnið slítandi erfiðisvinnu alla sína starfsævi.  Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur vill frekar halda áfram að refsa því. 

Ríkisstjórnin vill áfram reka skattpíningar- og skerðingarstefnu þar sem tekjulágt eldra fólk þarf að greiða alltof háan jaðarskatt og er refsað fyrir að hafa safnað í lífeyrissjóði. 

Það sem er þó mest sláandi af öllu, virðulegi forseti, það er hið algjöra fálæti  stjórnarmeirihlutans gagnvart fólki með skerta starfsgetu, óvinnufæru fólki, fólki á örorku. 

Hvar er réttlætið í því að hækka aðeins frítekjumark atvinnutekna hjá eldra fólki en ekki hjá öryrkjum, þar sem frítekjumarkið hefur staðið í stað, í 109 þúsund krónum á mánuði allt frá árinu 2010? 

Og hvernig samrýmist þetta öllum yfirlýsingum stjórnarliða um að hvetja þurfi fólk með skerta starfsgetu til virkni? Á þá bara að hvetja fólk með því að nota refsivöndinn? Þetta er í áttunda skipti sem hæstvirtur fjármála- og efnahagsráðherra Bjarni Benediktsson leggur fram fjárlög þar sem frítekjumark atvinnutekna öryrkja stendur í stað. 

Og nú er svo komið að þetta frítekjumark verður hátt í helmingi lægra heldur en frítekjumark atvinnutekna hjá eldri borgurum. Er þetta sanngjarnt? Hvert er réttlætið í þessari refsistefnu gagnvart öryrkjum?

Hvar er sanngirnin í því að hátekjufólk eins og við hérna inni greiðum 46 prósent í skatt af hverri viðbótarkrónu sem við vinnum okkur inn, en að öryrki sem fer út á vinnumarkað greiði jaðarskatt upp á 70 eða 80 prósent? Hvers vegna vill ríkisstjórnin hafa þetta svona?  Virðulegi forseti. Við munum ræða meira um þessi fjárlög og vonandi lagast þau og bandormurinn eitthvað milli umræðna. 

Í þeirri umræðu og vinnu allri, þá vil ég minna á að það hvernig fólk hefur það, það hversu breitt bilið er milli þeirra sem lakast standa og þeirra sem hafa það best, þetta er allt saman pólitísk ákvörðun, pólitísk ákvörðun um það hvernig við skiptum gæðunum í samfélaginu okkar.

Við höfum nákvæmlega enga afsökun fyrir öðru en að sækja fram af miklu miklu miklu meiri krafti heldur en birtist í þessu fjárlagafrumvarpi, beita ríkisvaldinu af festu til að jafna kjörin, skapa betra og grænna samfélag þar sem allir, en ekki bara sumir, hafa það gott. 

Jómfrúarræða Jóhanns Páls Jóhannssonar á Alþingi þann 2. desember 2021.  

Þjónusta við heimilislaust fólk hefur tekið gríðar miklum breytingum síðastliðin tvö ár, eftir að stefna um málefni heimilislausra með miklar og flóknar þjónustuþarfir tók gildi árið 2019. Velferðarráð Reyjavíkuborgar notar skaðaminnkandi nálgun og hugmyndafræðinni húsnæði fyrst. 

"Við sjáum að það ber árangur. Heimilisslausum hefur fækkað um 14% á síðstu fjórum árum og við erum gríðarlega stolt af því að geta tekið vel utan um þenna hóp og við munum núna á komandi misserum geta gert enn betur. Enda höfum við gjörbylt okkar aðferðum og þær hafa skilað þessum góða árangri" segir Heiða Björg Hilmisdóttir formaður velferðaráðs Reykjavíkurborgar og varaformaður Samfylkingarinnar. En þar á Heiða Björg meðal annars við sérstakt ráðgafateymi VoR hjá borginni sem hefur þann tilgang að aðstoða heimilislaust fólk með miklar og flóknar þjónustuþarfir. Teymið veitir fjölbreytta aðstoð, stuðning og ráðgjöf um þá þjónustu sem stendur fólki til boða. Skýrslan sýnir að 120 einstaklingar, eða 40% heimilislausra í Reykjavík, fá þjónustu VoR-teymisins.

Einnig var samþykkt að auka fjárstuðning við Konukot, sem er neyðarskýli fyrir húsnæðislausar konur, um 29 miljónir og verður því stuðningur Reykjavíkurborgar 122,5 miljónir á árinu 2022. Auk þess var komið upp tveim smáhýsum á lóðinni. 

Hér er hægt að nálagst skýrslu um stöðu heimilislausra í Reykjavík.

Reykjavíkurborg hefur stór aukið húsnæðisúrræði fyrir heimilslaus á síðstu tveim árum, en framboðið hefur tvöfaldast. Borgin hefur leitast við að koma til móts við þann hóp með fjölbreyttum úrræðum svo sem flestir geti fundið húsnæði við sitt hæfi. 

Húsnæðisúrræðum fyrir heimilislaust fólk tvöfaldast hjá Reykjavíkurborg á tveimur árum

Leit um „��“

2356 niðurstöður fundust við leit að „��“

Póstlisti Samfylkingarinnar

Samfylkingin

Flokkurinn

Flýtileiðir

Vertu í bandi:

Leit um „���������������������������“