Samfylkingin vill styðja við fjölskyldur, stuðla að heilbrigðari húsnæðismarkaði og bæta kjör eldra fólks og öryrkja.

Betra líf fyrir fjölbreyttar fjölskyldur

Samfylkingin vill endurreisa stuðningskerfið fyrir barnafjölskyldur, ráðast í kerfisbreytingar á húsnæðismarkaði og bæta kjör eldra fólks og öryrkja, sem hafa dregist langt aftur úr öðrum hópum á undanförnum árum.

Stóraukinn stuðningur við barnafjölskyldur 

Við ætlum að greiða barnafjölskyldum hærri barnabætur og gera það í hverjum mánuði til þess að þær nýtist betur. Þá njóta fleiri barnabóta en áður og allar fjölskyldur upp að meðaltekjum fá þær óskertar. Þannig endurreisum við stuðningskerfið fyrir barnafjölskyldur á Íslandi. Það munar um það á flestum heimilum.

Greiða fullar barnabætur með öllum börnum til foreldra með allt að meðaltekjum (u.þ.b. 1200 þúsund á mánuði hjá pari eða 600 þúsund krónur fyrir einstætt foreldri), þannig að meðalfjölskylda með tvö börn, sem nú fær engar barnabætur, fái 54 þúsund krónur í hverjum mánuði og einstæðir foreldrar 77 þúsund krónur á mánuði.

Hækka þak á greiðslur í fæðingarorlofi í samræmi við launaþróun og vinna með sveitarfélögum að því að brúa bilið milli fæðingarorlofs og leikskóla. Hækka fæðingarstyrk námsmanna og foreldra utan vinnumarkaðar í dæmigert neysluviðmið félagsmálaráðuneytisins.

Hvað með að taka upp norrænt barnabótakerfi? - Lestu meira!

Við ætlum að hafa forystu um grundvallarstefnubreytingu í húsnæðismálum til að skapa heilbrigðan húsnæðismarkað til framtíðar. Við teljum að lausnin felist í stórauknum framlögum til að byggja hagkvæmt húsnæði. Það dregur úr sveiflum og neikvæðum áhrifum á verðlag og vexti.

Fjölskyldur eiga rétt á húsnæðisöryggi hvort sem þær eiga heimili sitt eða leigja. Húsnæðiskostnaður er mesti útgjaldaliður flestra heimila og verðsveiflur á fasteignamarkaði, miklar breytingar á vöxtum og ófyrirsjáanleiki um leigu skapa óöryggi og ýta undir ójöfnuð og fátækt.

Byggja 1000 leigu- og búseturéttaríbúðir á hverju ári með húsnæðisfélögum án hagnaðarsjónarmiða, sem yrðu þá 1/3 af árlegu byggingarmagni. Það kallar á tvöföldun stofnframlaga. Með því fjölgum við íbúðum um allt land fyrir tekjulægri hópa og temprum verð fyrir alla. Þannig lækkar húsaleigan.

Styðja við rannsóknir og nýsköpun í þróun bygginga og húsnæðis til að ná niður byggingarkostnaði og byggja ný græn íbúðarhverfi.

Huga sérstaklega að því að tryggja framboð á íbúðum fyrir ungt fólk og húsnæðiskjarna fyrir eldra fólk.

Færa húsnæðis- og byggingarmál undir eitt ráðuneyti sem hefur yfirsýn og ber ábyrgð á uppbyggingu um land allt. 

Hvernig aukum við húsnæðisöryggi almennings? - Lestu meira

Betri kjör fyrir eldra fólk og öryrkja

Við ætlum að stórbæta kjör eldra fólks og öryrkja með því að hækka greiðslur í skrefum og byrja strax. 

Eldra fólk og öryrkjar hafa dregist langt aftur úr í lífskjörum á síðustu árum og hvergi eru skerðingar í almannatryggingum meiri en á Íslandi. Þessu verður að breyta. Það vill Samfylkingin gera með því að stíga markviss skref í upphafi kjörtímabilsins og vinna að frekari kjarabótum í framhaldinu. 

Samfylkingin vill heildarendurskoðun almannatrygginga á næsta kjörtímabili. Markmið okkar er að lífeyrir verði ekki lægri en lægstu laun, að dregið verði úr skerðingum, að frítekjumark lífeyrisgreiðslna verði fjórfaldað upp í 100.000 og að frítekjumark atvinnutekna verði þrefaldað upp í 300.000.

Hvað ætlar Samfylkingin að gera strax?

Hækka greiðslur almannatrygginga til samræmis við krónutöluhækkun kjarasamninga og stöðva kjaragliðnun síðustu ára. Það yrði fyrsta skref í hækkun lífeyris og þess gætt að hækkanirnar hafi ekki áhrif á aðrar greiðslur. 

Hækka frítekjumark öryrkja vegna atvinnutekna, sem hefur staðið í stað síðan árið 2010, úr tæpum 110 þúsund krónum á mánuði upp í 200 þúsund.

Tvöfalda frítekjumark eldra fólks vegna lífeyrissjóðsgreiðslna úr 25 þúsund krónum á mánuði upp í 50 þúsund og hækka frítekjumark atvinnutekna eldra fólks í 200 þúsund krónur.

Finnurðu ekki málefni sem er þér kært? Skoðaðu málefnaskrá xS eins og hún leggur sig!

KosningastefnaXs2021_vef.pdf

Viltu skoða stefnuna á PDF? Gjörðu svo vel!

Þetta fyrirkomulag þekkjum við einna helst frá heimavistum framhaldsskólanna, sem vel er hægt að láta sér lynda og njóta í tímabundnu ástandi sem ung manneskja, en er óviðunandi alla ævi. Margt fatlað fólk býr við þennan veruleika og velur ekki með hverjum það býr, hvernig vistarverur þeirra líta út, hvar það býr og hefur ekki val um marga af þeim þáttum sem við flest teljum nauðsynlega til frelsis og lífsánægju. Það er ljóst að fullorðinn einstaklingur sem býr á herbergjasambýli hefur takmörkuð tækifæri til þess að njóta fjölskyldulífs, sinna áhugamálum sínum og lifa sínu einkalífi sem þó er réttur varinn í stjórnarskrá og fjölda mannréttindasáttmála sem Ísland á aðild að.

Í lögum um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir stendur um búsetumál fatlaðs fólks að:

það eigi rétt á húsnæði í samræmi við þarfir þess og óskir

það eigi rétt á félagslegri þjónustu sem gerir því kleift að búa á eigin heimili og stuðli að fullri aðlögun þess og þátttöku í samfélaginu.

það eigi rétt á því að velja sér búsetustað og hvar og með hverjum það býr, til jafns við aðra.

það megi ekki binda þjónustuna því skilyrði að það búi í tilteknu búsetuformi.

Og síðast en ekki síst að fötluðu fólki sem nú býr á stofnunum eða herbergja sambýlum skulu bjóðast aðrir búsetukostir. En engin ákvæði eru um hvenær aflagning herbergjasambýla og stofnana fyrir fatlað fólk á að vera yfirstaðin og því er staðan enn sú að margt fatlað fólk býr við þessar aðstæður.

Með því að tryggja fötluðu fólki þau mannréttindi er varða búsetufrelsi, sem fram koma í samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks, og tryggja fötluðu fólki húsnæði við hæfi, eru íslensk stjórnvöld ekki aðeins að standa við skuldbindingar sínar heldur að tryggja fötluðu fólki þá lágmarks reisn og virðingu sem það á skilið.

Ráðast þarf í uppbyggingu íbúðarhúsnæðis fyrir fatlað fólk,bæði sem býr nú á herbergja sambýlum og stofnunum en einnig fyrir þann fjölda fatlaðs fólks sem enn er fastur í foreldrahúsum, fram á fertugsaldur. Þar bera foreldrarnir jafnan þunga umönnunarbyrði vegna þess að fullorðin börn þeirra komast ekki að heiman og fá ekki aðstoð. Enginn ætti að þurfa að búa tilneyddur hjá foreldrum sínum langt fram á fullorðins ár.

Greinin birtist fyrst á visi.is 4. sept. 2021. 

Mikill fjöldi fatlaðs fólks á Íslandi býr á herbergja sambýlum, nærri 300 manns. Þetta er fatlað fólk sem býr í herbergjum minni en 28 fermetrum og deilir annarri aðstöðu með öðru fólki. Stundum gengur sú sambúð vel en stundum er það fólk sem það þekkir lítið, á ekki í góðum samskiptum við eða fílar bara hreinlega ekki. Myndir þú sætta þig við slíkt?

Samfylkingin vill ekki draga saman í ríkisfjármálum um 100 milljarða eins og ríkistjórnarflokkarnir hyggjast gera ef þeir halda völdum. Þetta er yfirlýst markmið í fjármálastefnu stjórnvalda fyrir næstu 4 ár.

Það er fullljóst hvar þeir ætla að skera niður: Það er á velferðarsviði; skera niður velferð almennings. Hins almenna Íslendings.

Samfylkingin vill halda sjó í málaflokkum sem varðar almenning og þeirra daglega líf og lítur á ríkisfjármál sem langhlaup, en ekki skammhlaup. Ríkið getur tekið á sig byrðar til lengri tíma sem venjulegt fólk sem rekur sín heimili frá degi til dags getur að jafnaði ekki gert. 

Samfylkingin vill byggja upp til framtíðar því það er góð fjárfesting.

Því leggur Samfylkingin til að ekki verði dregið úr almannaþjónustu og velferð, heldur gefið í. Þeim til hagsbóta sem lakar standa og eru í viðkvæmri stöðu. 

·      Að lífeyrir verði ekki lægri en lægstu laun.  

·      Að frítekjumark lífeyristekna verði fjórfaldað, upp í 100.000 kr. 

·      Að frítekjumark atvinnutekna verði þrefaldað, upp í 300.000 kr.

Samfylkingin veit að það er ekki hægt að bíða eftir því réttlæti sem ríkisstjórnin lofaði og hefur svikið. 

Samfylkingin lofar því ákveðnum kjarabótum strax í haust komist hún í ríkisstjórn. 

·      Að hækka greiðslur almannatrygginga til samræmis við krónutöluhækkun kjarasamninga og stöðva kjaragliðnun síðustu ár. Það yrði fyrsta skref í hækkun lífeyris og þess gætt að hækkanirnar hafi ekki áhrif á aðrar greiðslur. 

·      Hækka frítekjumark öryrkja vegna atvinnutekna, sem hefur staðið í stað síðan árið 2010, úr tæpum 110 þúsund krónum á mánuði upp í 200 þúsund.

·      Tvöfalda rítekjumark eldra fólks vegna lífeyrissjóðstekna úr 25 þúsund króna á mánuði í 50 þúsund og hækka frítekjumark atvinnutekna eldra fólks í 200 þúsund krónur.

Einnig að þá strax hefjist endurskoðun laga um almannatryggingar sem miði að því að rétta hlut stórs hóps lág- og meðaltekju eftirlaunafólks. Sérstaklega þarf að horfa til þess að tekjutengingar verði ekki skarpar og þeim ekki beitt af því miskunnarleysi sem hefur einkennt lögin um almannatryggingar sem við höfum búið við allt þetta kjörtímabil.

Skarpar tekjutengingar og skerðingar sem bíta snemma geta hæglega skapað fátæktargildru fyrir fólk í lægri tekjuhópum.

Því viljum við endurskoða almannatryggingar í heild sinni. Einnig þarf að endurskoða skattalöggjöfina svo hinir tekjulægri, þar á meðal eldra fólk á eftirlaunum, sé ekki skattpínt inn að beini eins og nú er.

Stefna Samfylkingarinnar í málefnum eldra fólks og öryrkja nær ekki einungis til lífeyris. Enda skiptir líka máli hvað fæst fyrir fjármunina sem fólk hefur á milli handana. 

Við erum með sterka og afgerandi stefnu varðandi lífsgæðakjarna með fjölbreyttum búsetuúrræðum eldra fólks, heimaþjónustu og -hjúkrun. Uppbyggingu heilbrigðiskerfis sem þjónustar fólk í þeirra nærumhverfi, hvar sem það býr á landinu.

Þessar aðgerðir kosta. Sá rekstrarkostnaður ríkissjóðs sem þarf að fjármagna á hverju ári vegna þeirra tillagna sem Samfylkingin vill innleiða eftir kosningar er um 25 milljarðar króna.  

Stærstu liðirnir eru stuðningurinn við barnafólk, öryrkja og eldra fólk. 

Beinn kostnaður af þessum tillögum þegar þær eru að fullu komnar til framkvæmda er um 20 milljarðar króna á ári hverju. Til viðbótar þurfi að auka fjármagn til heilbrigðisþjónustunnar.

Við leggjum til að lífskjarabæturnar verði fjármagnaðar með stóreignaskatti, hærri veiðigjöldum á stórútgerðir og hertu skatteftirliti. 

Það hefur nefnilega verið dekrað nóg við sérhagsmunaöflin í landinu. Nú er kominn tími á almenning.

Við bætast áætlanir um arðbærar fjárfestingar í húsnæðismálum og grænni atvinnubyltingu sem er skynsamlegt að fjármagna með lántöku líkt og nágrannalöndin okkar í Evrópu ætla að gera. Margar rannsóknir hafa sýnt fram á að þjóðhagsleg arðsemi slíkra fjárfestinga er mikil enda skila þær sér í lægri rekstrarkostnaði víða um samfélagið auk þess að borga sig hratt upp.

Stefna Samfykingarinnar varðandi næsta kjörtímabil er raunsönn og vel framkvæmanleg. Samfylkingin leggur hana fram til stjórnarmyndunar. Vissulega gætum við lagt fram stefnuskrá sem væri flugeldasýning til að ganga í augun á kjósendum. Slíkar flugeldasýnngar hverfa strax í næturmyrkrið, þá er betra að halda á lofti vönduðum  björtum kyndli sem lýsir fram á nýjan dag; inn í framtíðina.

Við ætlum í stjórn til að framkvæma. Við erum ekki að bjóða okkur fram til að hrópa úr ræðustól Alþingis án nokkurra áhrifa allt næsta kjörtímabil.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 6. sept. 

Eldra fólk og öryrkjar hafa dregist langt aftur úr í lífskjörumá síðustu árum og hvergi eru skerðingar í almannatryggingum meiri en á Íslandi. Þessu verður að breyta. Það vill Samfylkingin gera með því að stíga markviss skref í upphafi kjörtímabilsins og vinna að frekari kjarabótum í framhaldinu.

Engin innantóm flugeldasýning heldur raunverulegar aðgerðir

Á miðvikudaginn, 25. ágúst, kl.11:00, kynnir Samfylkingin áherslumál sín fyrir kosningarnar 25. september 2021.

Fylgist með í beinu streymi á Facebooksíðu Samfylkingarinnar. 

Síðast liðin átta ár hafa þrjár ríkisstjórnir haft tækifæri til þess að hrinda stefnumálum sínum í framkvæmd. Þar hefur af augljósum ástæðum lítið borið á ákvörðunum í anda jafnaðarstefnunnar. Bilið á milli hinna ríku og þeirra fátæku hefur breikkað og þótt meðaltöl sýni vöxt kaupmáttar launafólks þá hafa ekki allir notið uppgangsins með sambærilegum hætti. Hér skulu rakin þrjú lykilmál í stefnu Samfylkingarinnar  sem varða beint betri lífskjör og lífsgæði almennings:

Samfylkingin mun setja hag fjölskyldunnar í forgang á nýju kjörtímabili. Það gerum við m.a. með því að hækka tekjumörkin sem skerðingar barnabóta miðast við. Það er ótækt að upphæð barnabóta byrji að skerðast hjá foreldrum sem eru á lágmarkslaunum. Fjölskyldur með meðaltekjur eiga einnig að fá greiddar barnabætur. Þannig ætlar Samfylkingin að hefja endurreisn barnabótakerfisins og bæta lífsgæði barnafjölskyldna.

Kórónufaraldurinn hefur afhjúpað veikleikana í velferðarkerfinu og varpað skýru ljósi á stöðu heilsugæslu og sjúkrahúsa. Ekki síst á stöðu þjóðarsjúkrahússins okkar.  Uppbygging nýs Landspítala gengur vel en sama verður ekki sagt um stöðu ýmissa deilda innan hans. Í eitt og hálft ár hafa heilbrigðisstéttir á spítalanum búið við stöðugt og mikið álag vegna faraldursins. Það bætist ofan á króníska undirmönnun á lykildeildum, s.s. bráðamóttöku og gjörgæslu. Samfylkingin telur það forgangsmál að laða fleiri til starfa í heilbrigðiskerfinu og búa þannig að heilbrigðisstéttum að fólki finnist eftirsóknarvert að starfa hér á landi. Betri fjármögnun heilbrigðiskerfisins bætir lífsgæði okkar allra.

Alvöru aðgerðir í loftslagsmálum eru ekki aðeins lífsnauðsynlegar heldur munu þær grundvalla hagvöxt og lífskjör okkar til framtíðar. Samfylkingin vill draga úr losun gróðurhúsalofttegunda um 60% fyrir 2030. Til þess þarf markvissar opinberar fjárfestingar í framkvæmdum og lausnum sem draga úr losun, s.s. borgarlínu og nýjum tæknilausnum á sviði loftslagsmála. Skattalegar ívilnanir þurfa að gagnast sem flestum, t.d. við kaup á bifreiðum sem ekki ganga fyrir jarðefnaeldsneyti. Einföld og snjöll hugmynd er að rafvæða bílaleiguflotann. Nýta þarf kolefnisföngun og -förgun með markvissum hætti í stóriðjunni. Opinber fjárfesting í innviðum vegna orkuskiptanna mun skila sér margfalt til framtíðar.  

Hér eru nefnd þrjú lykilmál sem brenna á okkur í Samfylkingunni. Við göngum til kosninga með skýra sýn á stærstu verkefni næsta kjörtímabils og þurfum á stuðningi þínum að halda í 25. september nk. til að hrinda þeim í framkvæmd.

Greinin birtist fyrst í Fjarðarfréttum 16. ágúst 2021. 

Þórunn Sveinbjarnardóttir er oddviti Samfylkingarinnar í Suðvesturkjördæmi.

Ég var á gangi í miðbæ Reykjavíkur um daginn og hitti þar kunningja. Við heilsuðumst og hann spurði mig frétta, bara eins og gengur. Ég segi honum að ég hafi verið að festa kaup á íbúð á Kársnesinu, gamla hverfinu okkar sem við ólumst bæði upp í. Viðbrögðin voru nú ekki alveg þau sem ég bjóst við; hann hváði og sagði: Af hverju Kópavogur? Þú veist að það gerist ekki neitt í Kópavoginum!

Ég varð auðvitað hissa á þessum viðbrögðum, enda fékk hann sama Kópavogsuppeldi og ég, en er fluttur burt. Ég náði engu að svara, umlaði eitthvað en gekk svo mína leið.

Það var ekki fyrr en ég var komin langt í burtu að ég var loks tilbúin með svarið, hver þekkir þetta ekki. Maður er með fullkomið svarþegar tækifærið er runnið hjá.

Nú svarið er náttúrulega Borgarlínan!

Það verður frábært að búa innan þess svæðis sem borgarlínan mun þjóna. Það er svo þægilegt að búa við góðar almenningssamgöngur. Strætó sem bara kemur. Þurfa ekki að hafa áhyggjur af því að hafa misst af vagni því að næsti kemur rétt bráðum.

Ég hef sjálf búið nokkuð víða; í Kaupmannahöfn, Spáni og nú síðast í Vesturbænum í Reykjavík. Ég hef vanist því að hafa allt við höndina, að hafa alla þjónustu sem ég sæki í göngu- eða hjólafæri og búa við skjótar almenningssamgöngur. Ég lifði fullkomlega bíllausum lífsstíl í 13 ár, og kunni því vel.

Ég er mjög spennt fyrir uppbyggingunni á Kársnesinu og ég heyri það sama í mínu umhverfi, straumurinn liggur á Kársnesið.

Lykilinn að þessu öllu er Borgarlínan, valkostur fyrir fólk á öllum aldri.

Við þurfum að minnka notkun einkabílsins, þetta vitum við, og vorum minnt hressilega á það í dögunum með svörtum niðurstöðum IPCC-skýrslunnar. Samfylkingin hefur talað fyrir flýtingu borgarlínu og ég stend svo sannarlega með því og ekki bara vegna eigin hagsmuna. Það er mikilvægt að við sköpum aðstæður svo við getum öll nýtt okkur vistvænar samgöngur, minnkað umferð og losun gróðurhúsalofttegunda.

Drífum þessa borgarlínu í gang! Þá getum við sem þurfum að ferðast til vinnu eða skóla nýtt tímann í að lesa, hekla, klárað heimavinnu og allt mögulegt þessar tíu, fimmtán mínútur sem það tekur að ferðast til vinnu okkar eða skóla.

Greinin birtist fyrst í Kópavogs- og Garðapóstinum 18. ágúst 2021.

Sólveig Skaftadóttir skipar 5. sæti á lista Samfylkingarinnar í Suðvesturkjördæmi.

Það var árið 2012 sem við sáum til lands í fjármálum ríkisins, gátum lokað fjárlagagatinu og hafið uppbyggingu eftir stórkostlegt efnahagshrun. Þegar ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur tók við 2009 voru stýrivextir 18% og verðbólgan líka um 18%. Og enginn vildi lána okkur nema alþjóða gjaldeyrissjóðurinn, ekki einu sinni hin Norðurlöndin. Þetta voru erfiðir tímar. Nú eru stýrivextirnir 1% og verðbólga 4,3%. Auðvelt er fyrir ríkið að fá ódýr lán.

Sem fjármálaráðherra bar ég ábyrgð á samningu fjárlagafrumvarps ársins 2013. Bættur hagur barna var yfirskrift þess frumvarps. Barnabætur hækkuðu þá alls um 30%, fleiri fengu barnabætur og upphæðir hækkuðu. Áætlun var gerð um fríar tannlækningar barna og fyrstu skrefin tekin í þá átt og áætlun staðfest um 12 mánaða fæðingarorlof. Fjármagn til framhaldsskólanna var aukið og uppbygging hafin á heilbrigðisþjónustunni eftir mikinn niðurskurð.

En við fengum ekki að byggja upp í góðærinu. Það verkefni var falið Sjálfstæðisflokki og Framsókn og þeir flokkar slógu af allar okkar áætlanir nema fríar tannlækningar barna. Þær fengu að standa sem betur fer. 

Ríkisstjórn Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar fékk í arf hallalaus fjárlög, lága vexti og verðbólgu, mikinn fjölda ferðamanna, makríl og lágt olíuverð. Þessa rausnarlegu meðgjöf nýtti sú stjórn ekki til innviðauppbyggingar á meðan slaki var enn í hagkerfinu og innviðaskuldin stendur enn. En þau lækkuðu veiðigjöldin sem útgerðarrisarnir borga af nýtingu þjóðarauðlindarinnar.

Á mínum pólitíska ferli hef ég alltaf barist fyrir bættum hag barna. Ég var í aðstöðu til að láta verkin tala sem ráðherra og hef sem þingmaður lagt fram fjölda tillagna um þau mál. Það er mælikvarði á það hversu gott samfélag er hvernig búið er að börnum. 

Betri kjör barnafjölskyldna eru mikilvæg en líka að afinn og amman búi við mannsæmandi kjör og komið sé fram við þau af virðingu á efri árum. Að mamman og pabbinn hafi vinnu, fjölskyldan þak yfir höfuðið á viðráðanlegu verði og heilbrigðisþjónustan sé fyrir alla. Öll börn hafi sömu tækifæri til að þroskast, skólarnir mæti þeim þar sem þau eru og þau séu varin fyrir hvers kyns ofbeldi og vanrækslu. Samfélagið sé öruggt og gott með löggæslu, eftirliti, neytendavernd og sókn gegn loftlagsvá af mannavöldum. Þetta eru allt grundvallaratriði.

Og ég mun halda áfram að vinna að hag barna og horfa á pólitíkina út frá víðu sjónarhorni þeirra. 

Það er ekki sami rassinn undir öllum stjórnmálamönnum. Það sýna dæmin með skýrum hætti. Það skiptir máli hverjir stjórna.

Kjósum Samfylkinguna 25. september. Það borgar sig.

Greinin birtist fyrst á vísi.is 20. ágúst 2021.

Oddný G. Harðardóttir þingmaður og oddviti Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi

Haustið 2019 urðu straumhvörf hjá mér. Það er saga að segja frá því hvað stórviðri skall á í mínum huga, þennan annars stillta haustdag, og ég sá að ég varð að gera eitthvað róttækt:

Mér hafði verið boðið í áhugaverðan þátt Kastljós RÚV sem var Borgarafundur um málefni eldri borgara, þessa stóra og breiða aldurshóps sem kominn er á þriðja æviskeiðið. Metnaðarfull framkvæmd og þakkarverð.

Umræðunni á fundinum var skipt upp í þrjú meginþemu og skipt um fólk í panel eftir þemum.
Ég fékk að vera í tveim fyrstu hlutunum sem fjölluðu annars vegar um Hver er staðan nú? og hins vegar Hvað svo…? Þar leitaðist ég við að vekja athygli á þeim kjörum sem fólki á þessu breiða aldursskeiði er búið, þegar kemur að eftirlaunum. Þó það virtist ekki vera vinsælt að koma inn á þau málefni í þessum tveim hlutum, því það efni var aðal umræðuefnið í þriðja og síðasta hluta þessa Borgarafundar.

Með mér í öðrum hluta þessara tveggja panela var stjórnarþingmaður úr Sjálfstæðisflokknum sem virtist lítið þekkja til sögu lífeyrissjóða annars vegar og almannatrygginga hins vegar. Hann hélt fram þeim síðari tíma málatilbúnaði að lífeyrissjóðirnir hefðu verið hugsaðir sem fyrsta stoð í eftirlaunakerfinu, en almannatryggingar önnur stoð. Þarna er málum rækilega snúið á hvolf. Það þekkja allir sem hafa kynnt sér söguna af upphafi lífeyrissjóðanna að þessu var þveröfugt farið. Ég mótmælti að sjálfsögðu harðlega þessari kostulegu söguskýringu hans.

„Eftirlaun” betri borgara – „Bætur” launafólks

Kannski er þingmanninum vorkunn, því hann er í flokki undir forystu manns sem fer um þessar mundir með ráðuneyti fjármála í ríkisstjórn. Sá formaður og um leið fjármálaráðherra hefur verið óþreytandi að halda því fram bæði í riti og ræðu – þar á meðal úr ræðupúlti Alþingis - að eftirlaun eldri borgara frá almannatryggingum væru 300 þúsund krónur á mánuði. Um 50.000 landsmenn vita það á eigin skinni og buddu að það er ekki rétt. Eftirlaun frá almannatryggingum, sem hafa lítillega hækkað síðan árið 2019, eru nú 266.033 kr. fyrir skatt og skerðingar. Reyndar hefur ráðherrann oftast kallað þessi eftirlaun til almennra þegna landsins hinu háðulega nafni: „Bætur.”

Eftirlaun almennings koma úr sama ríkissjóði og eftirlaun þingmanna og ráðherra, þó hefur hvorki hann né aðrir kallað eftirlaun þingmanna og ráðherra: „Bætur,” - af einhverjum ástæðum.

Þess er vert að geta að um 20% eftirlaunafólks sem býr eitt og er ógift gefst tækifæri á sérstakri heimilisuppbót - jú rétt, það eru bætur – nú að hámarki 67.2255 kr. fyrir skatt og skerðingar. En bara að því tilskyldu að þessi hópur eftirlaunafólks hafi ekki flúið land til að skrimta skár á eftirlaunum sínum þar sem verðlag er skaplegra en hér í alsældarríkinu. Ef það gerir það þá er það umsvifalaust svipt þessari uppbót.

Eldri borgara og öryrkjar skildir eftir utangarðs

Hvernig sem veður skipast í launahækkunum á almennum vinnumarkaði og hvaða Lífskjarasamningar eru undirritaðir til lífskjarabóta almúgans í beinum útsendingum helstu miðla landsins, þá sitja tveir hópar samfélagsins eftir í skammarkróknum: Eldri borgarar þessarar þjóðar og öryrkjar. Þeim er gert að bíða til áramóta hverju sinni eftir sinni launahækkun. Þá hefst venjulega undarleg reiknikúnst á vísitöluhækkunum sem endar sem skertari hækkun á launum þessa fólks en aðrir hafa fengið. Því hefur orðið sívaxandi kjaragliðnun milli lægstu launa á landinu annars vegar og greiðslna úr almannatryggingum hins vegar.

Því miður var ég ekki í þeim hluta Borgarafundarins í Kastljósi sem fjallaði sérstaklega um launakjör og afkomu eldri borgara. Ég segi því miður, því þá hefði ekki staðið á mér að mótmæla orðum stjórnarþingmannsins fyrrnefnda sem þarna var með í umræðunni og fannst sæma að taka sem dæmi um kjör eldri borgara að fólk hefði milljón [sic!] í greiðslur úr lífeyrissjóði á mánuði og því væri rétt að skerða eftirlaun eldri borgara frá almannatryggingum. Sem sagt: Allt venjulegt eftirlaunafólk á að blæða vegna örfárra sem hafa það mjög gott!

Kannski sýnir þetta sápukúluna og fyrringuna sem fólk getur verið haldið sem vílar og dílar með kjör okkar á Alþingi. Því ekki þekki ég neinn sem hefur rétt á slíkum greiðslum - nema þá kannski helst alþingismenn sjálfa?

Hitt þekki ég aftur á móti vel - af miklum fjölda fólks - sem hefur í kringum 170.000 kr. í greiðslu frá lífeyrissjóði og þegar ríkið hefur beitt skatta- og skerðingahníf sínum á greiðslurnar frá almannatryggingum, 266.033 kr., þá situr fólk eftir með alls um 300.000 kr. til að lifa á. Það er undir framfærsluviðmiði hins opinbera. Í þeirri gruggugu súpu situr lang stærsti hluti eldri borgara þessa lands. Síðaner fjöldi fólks sem ber minna úr býtum...

Eftir reynslu mína af málatilbúnaði stjórnarþingmannsins var mér nóg boðið!

Það er ástæðan fyrir því að ég ákvað að fara í framboð og berjast fyrir eldra fólk á lélegum eftirlaunum – og hér er ég nú tilbúinn til að berjast fyrir betri kjör.

Greinin birtist fyrst á vísi.is 19. ágúst 2021.

Hvernig sem veður skipast í launahækkunum á almennum vinnumarkaði og hvaða Lífskjarasamningar eru undirritaðir til lífskjarabóta almúgans í beinum útsendingum helstu miðla landsins, þá sitja tveir hópar samfélagsins eftir í skammarkróknum: Eldri borgarar þessarar þjóðar og öryrkjar.

Þegar mér var nóg boðið og fór í framboð

Þórunn Sveinbjarnardóttir er söngelskur sósíaldemókrati, femínisti og græningi og stofnfélagi í Samfylkingunni. Hún hefur m.a. verið  umhverfisráðherra og formaður BHM.

Þórunn hefur starfað í pólitík frá unga aldri. Hún er einn af stofnendum Röskvu, samtaka félagshyggjufólks við HÍ, og var fyrsti formaður þeirra árið 1988. Á árunum 1992 til 1995 var hún starfskona Kvennalistans. Þórunn tók þátt í kosningabaráttu Reykjavíkurlistans árið 1994 og var annar tveggja kosningastjóra R-listans árið 1998. Veturinn 1998 til 1999 vann hún að stofnun Samfylkingarinnar og sat í viðræðuhópi forystufólks Alþýðubandalags, Alþýðuflokks og Kvennalistans. Þórunn var kosin á þing fyrir Samfylkinguna í Reykjaneskjördæmi vorið 1999 og sat á þingi til 2011. Hún hefur gegnt ýmsum trúnaðarstöðum fyrir Samfylkinguna innan og utan þings. Árin 2007 til 2009 var Þórunn umhverfisráðherra en hún hefur einnig verið þingflokksformaður. Árin 2013 til 2015 var hún framkvæmdastýra Samfylkingarinnar. Vorið 2015 var Þórunn kosin formaður Bandalags háskólamanna (BHM) og gegndi því starfi þar til hún varð oddviti Samfylkingarinnar í Suðvesturkjördæmi fyrir alþingiskosningarnar 2021.

Þórunn fæddist í Reykjavík og ólst upp í Norðurmýri og Fossvoginum. Hún gekk í Ísaks-, Fossvogs, og Réttarholtsskóla og lauk stúdentsprófi frá MR árið 1984. Í HÍ lagði hún stund á stjórnmála- og fjölmiðlafræði og hélt svo í framhaldsnám í alþjóðastjórnmálum við Johns Hopkins háskóla. Þórunn lauk svo meistaragráðu í hagnýtri siðfræði, með áherslu á umhverfismál, frá HÍ árið 2014. 

Þórunn var blaðamaður á Morgunblaðinu með háskólanámi og einnig hið örlagaríka ár í aðdraganda stofnunar Samfylkingarinnar. Á árunum 1995 til 1997 starfaði hún sem sendifulltrúi Rauða kross Íslands í flóttamannaverkefnum í Tansaníu og Aserbaidsjan. Hún hefur einnig unnið sérverkefni fyrir Rauða krossinn, síðast í Armeníu og Georgíu árið 2009. 

Ef Þórunn er ekki á fundi eða í vinnunni má oft finna hana á göngu með heimilishundinn Gógó, að stússast með fjölskyldu og vinum, á ferðalagi í náttúru Íslands eða að leggja drög að heimsyfirráðum femíniskra jafnaðarmanna. Hún er alæta á bókmenntir, bíómyndir og listir og finnst gaman að elda ofan í fólk sem henni þykir vænt um. Eitt árið fór hún 62 sinnum í bíó. Það met verður ekki toppað í bráð. Þórunn stundaði píanónám og söng með Háskólakórnum í nokkur ár.

Foreldrar Þórunnar eru Anna Huld Lárusdóttir búsett á Seltjarnarnesi og Sveinbjörn Hafliðason sem lést fyrr á þessu ári. Þórunn er ein þriggja systra, á eina dóttur, Hrafnhildi Ming f. 2002, og hefur búið í Garðabæ síðustu tvo áratugi.

Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks stóð að íslenska heilbrigðiskerfið ætti að standast samanburð við það sem best gerist í heiminum og að allir landsmenn eigi að fá notið góðrar þjónustu óháð efnahag og búsetu. Því var lofað að geðheilbrigðisþjónusta á heilsugæslum og sjúkrahúsum um allt land yrði efld og bráða- og barna og ungingageðdeildum Landspítala tryggt fjármagn til að standa undir rekstri þeirra auk verulegrar uppbyggingar hjúkrunarheimila enda skerði skortur á hjúkrunarrýmum lífsgæði eldra fólks. Loks var því lofað að styrkja ætti rekstrargrundvöll hjúkrunarheimila.  

Afrekaskráin 
 Nú þegar fyrir liggur að núverandi stjórnarflokkar vilja halda samstarfinu áfram er ekki úr vegi að skoða afrekaskrána svo kjósendur geti metið hvort þessum flokkum sé best falið þetta mikilvæga verkefni. 

Allt kjörtímabilið hefur einkennst af neyðarkalli frá starfsfólki heilbrigðiskerfisins og sjúklingum sem telja sig ekki fá þá þjónustu sem þeir þurfa á að halda. Þar er ekki við starfsfólk að sakast, sem hleypur eins og mögulegt er allar sínar vaktir – né heldur Covid faraldur sem birtist okkur á miðju kjörtímabili þegar vandinn var orðinn okkur ljós. 

Nei, hér liggur ábyrgðin hjá stjórnvöldum. Biðlistastefna ríkisstjórnarinnar er ljótur blettur á íslensku samfélagi. Það er ómannúðlegt að láta börn og fullorðna bíða mánuðum og árum saman eftir nauðsynlegri þjónustu. Þetta er ekki bara grimmdarlegt gagnvart þeim sjúklingum sem eiga í hlut heldur er þetta einnig efnahagslega skaðlegt. Fjöldi einstaklinga verður vanvirkur, þarf á stuðningi að halda vegna ófullnægjandi heilbrigðisþjónustu, og getur ekki notið sín eða lagt fram skerf sinn til samfélagsins. Biðlistar eftir nauðsynlegri geðþjónustu fyrir börn og ungmenni á barna- og unglingageðdeild, biðlistar eftir talmeinaþjónustu fyrir sama aldurshóp, biðlistar eftir legnámi, liðskiptaaðgerðum eða geðþjónustu fullorðinna og áralangir biðlistar eftir hjúkrunarrýmum einkenna stefnu ríkisstjórnarinnar í heilbrigðismálum. Þetta er biðlista-ríkisstjórn og stefna hennar er bæði samfélagslega og efnahagslega skaðleg.  

„Mælirinn hjá öllum er fullur,“ sagði Steinunn Þórðardóttir öldrunarlæknir við fjölmiðla rétt áður en læknar afhentu fulltrúum heilbrigðisráðherra undirskriftarlista nærri eitt þúsund lækna úr öllum kimum heilbrigðiskerfisins. 

Læknarnir vísa allri ábyrgð á stöðu heilbrigðismála á stjórnvöld og krefjast þess að stjórnmálamenn og embættismenn axli þá ábyrgð sem þeim ber. Þeir mótmæla sinnuleysi stjórnvalda í garð heilbrigðiskerfisins og sviknum loforðum um aðgerðir og úrbætur sem þau segja geta leitt til alvarlega atvika. Þeir vísa ábyrgð á slíkum atvikum alfarið til stjórnvalda sem skapað hafa þetta ástand. 

Samstaða meðal lækna hefur sjaldan eða aldrei verið meiri. Við þurfum að átta okkur á því að þegar sérhæfðar starfsgreinar stíga fram og benda á vandann þá eru þær um leið að auka áhættuna á því að fá ekki vinnu hjá stærsta og mögulega eina vinnustað landsins á þeirra sviði. Það þarf því mikið til svo sérhæfðar starfsstéttir stígi upp, okkur öllum til varnar. Þá samstöðu og það hugrekki ber að þakka og  við varnaðarorðum þúsund lækna verður að bregðast.

Við samfélaginu blasa risastór verkefni á þessu sviði: öldrunarmál, geðheilbrigðismál, vandi Landspítala, öryggismál heilbrigðisstarfsfólks, heilsugæslan sem þar sem hlaðist hafa upp verkefni án nægs fjármagns til að sinna þeim, og fyrrnefndir biðlistar. 

Sérfræðilæknar hafa verið án samninga í þrjú ár sem gerir það að verkum að þeir koma síður heim til starfa eftir sérfræðinám enda óljóst með starfsmöguleika og kjör. 

Á annað hundrað manns bíða á Landspítala háskólasjúkrahúsi, eftir viðeigandi hjúkrunarþjónustu utan spítalans. Sjúklingar bíða þar í spítalarými sem er á margan hátt óhentugt fyrir þennan hóp fólks, eldra fólk sem getur ekki lengur búið heima en þarf ekki á þriðja stigs heilbrigðisþjónustu að halda. Þá eru þau rými allt að fimmfalt dýrari á sólarhring en rýmin á hjúkrunarheimilum sem allir, nema ríkisstjórnin, sjá að er glórulaus meðferð á opinberu fjármagni. Með þessu eru stjórnvöld að sóa nærri fimm milljörðum á ári sem vel gætu nýst í betri þjónustu fyrir þennan sama hóp og fleiri til. 

Hraðari uppbygging öldrunarþjónustu þarf einfaldlega að vera í samræmi við þörf en ekki heimatilbúnar áætlanir stjórnvalda. Þessi vonda skipulagning helst svo í hendur við undirmönnun víða í heilbrigðiskerfinu vegna erfiðra starfsaðstæðna og óheyrilegs álags,  og þannig magnast vandinn enn vegna misskilinna sparnaðarráðstafana ríkisstjórnarinnar.

Landspítalinn er þjóðarsjúkrahúsið okkar en þegar á bjátar þá er bráðamóttakan á Landspítalanum eins og sýningargluggi fyrir stöðuna í kerfinu í heild. Þegar vandi bráðamóttöku er orðinn þrálátur þá er það augljóst að heilbrigðiskerfið allt er í vanda. Til að Landspítalinn og Sjúkrahúsið á Akureyri, sem veita 3. stigs heilbrigðisþjónustu, geti sinnt sínum verkefnum með fullnægjandi hætti þurfa aðrir þættir heilbrigðiskerfisins að virka, þ.e. 1. og 2. stigs þjónusta. Heilsugæslan þarf að vera þannig að allir hafi þar greiðan aðgang óháð búsetu og að ekki myndist langir biðlistar eftir viðtölum við lækna eins og nú er víða. Þar skortir í senn fjármagn, starfsfólk og fleiri heilsugæslustöðvar fyrir sístækkandi svæði um landið, svo sem á Suðurnesjum. Öldrunarþjónustan þarf einnig að vera tiltæk óháð búsetu en við erum órafjarri því. Eingöngu þeir eldri íbúar landsins, sem komnir eru með færni og heilsumat, komast á biðlista fyrir hjúkrunarheimilin og þá eru ótaldir þeir sem búa við ófullnægjandi þjónustu heima fyrir en teljast þó ekki í það viðkvæmri stöðu að þeir komist á næsta stig biðlista. 

Það var vegna þessarar bágu stöðu í heilbrigðiskerfinu sem tekin var sú ákvörðun í velferðarnefnd Alþingis í byrjun árs 2020 að fara í heildarskoðun á kerfinu okkar. Við fengum til okkar stjórnendur Landspítala og bráðamóttöku,  stjórnendur sjúkrahúsa um allt land, rekstraraðila hjúkrunarheimila, og fulltrúa heilbrigðisstétta til að fara með okkur yfir það sem helst mætti laga og þá mátti heyra að samstaða væri um að forgangsraða þyrfti verkefnum, auka nýsköpun, tryggja fjármagn og mönnun á réttum stöðum og síðast en ekki síst fjármagna heilbrigðiskerfið með fullnægjandi hætti. Um það voru allir aðilar sammála. 

Vanfjármögnun heilbrigðiskerfisins viðvarandi 

Í skýrslu OECD frá árinu 2019 má sjá viðvarandi vanfjármögnun íslensks heilbrigðiskerfis borið saman við nágrannaþjóðir. Ísland ver rúmum 8% af vergri landsframleiðslu til heilbrigðismála og er það undir meðaltali OECD ríkja sem telja meðal annars mun fátækari ríki en Ísland. Á hinum Norðurlöndunum er sambærilegt hlutfall mun hærra eða 11% í Svíþjóð og 10% í Danmörku svo dæmi séu tekin. Fjármálaráðherra hefur sagt á kjörtímabilinu að það sé eitthvað að kerfi sem þarf sífellt fleiri fjármuni og forsætisráðherra sagði á dögunum að stóraukið fjármagn hefði verið sett til heilbrigðiskerfisins á kjörtímabilinu. Þess ber að geta að á kjörtímabilinu höfum við líkt og önnur ríki heims þurft að leggja til umtalsvert fjármagn vegna heimsfaraldurs en svo er einnig í tölum ráðherra kostnaður við byggingu nýs Landspítala og annarra bygginga. Við þurfum einfaldlega meira fjármagn til reksturs heilbrigðiskerfisins ef við ætlum að standa undir nafni sem velferðarríki. Hvort sem okkur líkar það betur eða verr þá er það dýrara á hvern landsmann að reka öfluga heilbrigðisþjónustu einmitt vegna fámennis, en ekki er heldur hægt að horfa fram hjá þeirri staðreynd að við erum yngri þjóð en Norðurlandaþjóðirnar og því ætti vel að vera hægt og er nauðsynlegt að gera reka heilbrigðiskerfið með fullnægjandi hætti. Það kostar að reka heilbrigðiskerfi og þegar þjóðin er spurð hvað skiptir hana mestu máli í okkar sameiginlega ríkisrekstri þá er svarið afdráttarlaust, gott opinbert heilbrigðiskerfi.  

Þegar þessi staða blasir við okkur er ekki úr vegi að spyrja hvort núverandi ríkisstjórn Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks sé treystandi fyrir þessu fjöreggi þjóðarinnar. 

Svo virðist vera sem flokkarnir tveir sem helst fara með málin, þ.e. fjármála- og heilbrigðisráðuneyti undir forystu Sjálfstæðisflokks og Vg, séu svo ósamstíga í sinni stefnu að það endar í stefnuleysi. Heilbrigðisráðherra vill að því er virðist meiri miðstýringu í heilbrigðiskerfinu með fjölgun verkefna til drekkhlaðins Landspítala en til að það skili árangri gengur ekki að skrúfa súrefnið fyrir aðra þætti kerfisins því þá lognast sú starfsemi einfaldlega út af. Eins og fyrr hefur verið komið inn á þá hefur Landspítalinn ekkert val um að veita þjónustu sem ekki fæst annars staðar í kerfinu heldur þarf að taka endalaust við. Til að byggja megi upp kröftugt heilbrigðiskerfi, sama hvaða stefnu skal fylgja, þarf að byggja upp eina lausn áður en skrúfað er fyrir aðra eins og því miður hefur verið gert nokkrum sinnum á þessu kjörtímabili. Það eykur einfaldlega á vandann að skrúfa fyrir samninga við sérfræðilækna, talmeinafræðinga, sjúkraþjálfara og neita að horfast í augu við stórkostlegar vangreiðslur til hjúkrunarheimila sem hafa allt kjörtímabilið glímt við verulegan rekstrarvanda eins og opinberaðist í skýrslu Gylfanefndar svokallaðrar.  Fjármálaráðherra og varaformaður fjárlaganefndar, þingmaður Sjálfstæðisflokks, segir heilbrigðisráðherra í raun vera fjármálaráðherra þessa málaflokks. Sjálfstæðisflokkurinn skilar auðu en fjármálaráðherra Íslands segir kerfið stórkostlega gallað fyrst það taki sífellt við meiri fjármunum. Þessi skilaboð í lok kjörtímabils eru ekki til að vekja upp von hjá kjósendum um breytta stefnu ríkisstjórnarflokkanna þegar kemur að traustu og öflugu heilbrigðiskerfi. 

Við vitum hvað við höfum þar og sjáum afrakstur þessarar ríkisstjornar. Við þurfum hins vegar nýja hugsun, nýsköpun í þjónustu, nægt fjármagn til uppbyggingar og pólitískt hugrekki til að ráðast íraunverulega uppbygginguheilbrigðiskerfisins í þágu allra landsmanna. Stöðnun vegna ósamstöðu skilar okkur engu. 

Greinin birtist fyrst á Visir.is 1. júlí 2021

Helga Vala Helgadóttir er þingmaður Samfylkingarinnar og skipar 1. sætið í Reykjavíkurkjördæmi norður. 

Leit um „��“

2360 niðurstöður fundust við leit að „��“

Póstlisti Samfylkingarinnar

Samfylkingin

Flokkurinn

Flýtileiðir

Vertu í bandi:

Leit um „���������������������������“