Meginhlutverk Alþingis er að setja landinu lög og gæta almannahagsmuna gegn sérhagsmunaöflum. Máttur sérhagsmunaafla getur verið mikill og rödd þeirra hávær eins og sjá má á forsíðu Fréttablaðsins í dag 30 mars. Þar birtist framkvæmdarstjóri SA með þann boðskap helstan að Samkeppniseftirlitið sé ekki nægilega leiðitamt við stærstu fyrirtæki landsins. Af þeim sökum verði Alþingi að kalla eftir sérstakri stjórnsýsluúttekt á stofnuninni, en stofnunin telur ríflega 30 manns. Minna mætti það ekki vera.

Tilefni þessa neyðarkalls SA til okkar alþingismanna er sú staðreynd að Samkeppniseftirlitið, ásamt skipuðum kunnáttumanni með samruna Festi og N1 (nú Festi), hefur knúið á um að sátt sú sem fyrirtækið gerði við Samkeppniseftirlitið við samruna félaganna skuli fylgt í hvívetna.

Rannsókn Samkeppniseftirlitsins leiddi til þeirrar niðurstöðu að samruninn hefði veruleg og skaðleg áhrif á samkeppni á matvöru- og eldsneytismörkuðum. Til þess að takmarka eða koma í veg fyrir tjón á samkeppni og til hagsbóta fyrir neytendur, var gerð sérstök „sátt“ á milli Samkeppniseftirlitsins og N1 og Festi.

Samkvæmt sáttinni þarf fyrirtækið að uppfylla tiltekin skilyrði svo koma megi í veg fyrir tjón á samkeppni. Tjón sem almenningur sem verslar við fyrirtækið bæri með hærra vöruverði. Fyrirtækið hefur augljóslega ekki staðið við efni og skilyrði sáttarinnar þar sem Samkeppniseftirlitið hefur ákveðið að taka það til sérstakrar rannsóknar vegna brota á sáttinni.

Þessi ákvörðun um rannsókn stofnunarinnar er tekin á grunni þess eftirlits sem skipaður kunnáttumaður hefur sinnt. Þeim mun meiri mótþrói sem fyrirtækið sýnir því að vinna samkvæmt sáttinni þeim mun meiri þurfa afskipti kunnáttumanns að vera.

Það vekur einnig athygli að lífeyrissjóðir eiga nærri 2/3 hlutafjár í fyrirtækinu. Það er því eðlilegt að þeir séu spurðir um hvort þeir telji þessa hegðun forsvarsmanna fyrirtækisins í samræmi við markmið lífeyrissjóðanna.

Til þess að setja þetta mál í stærra samhengi að þá lætur nærri að hlutabréfaverð í Festi á skipulögðum markaði í Kauphöll hafi tvöfaldast frá því að samruninn var staðfestur árið 2018. Markmiðið um að auka virði hlutafjár hefur tekist svo um munar.

Það er sjaldgæft að hagsmunagæsla í þágu sérhagsmuna skuli birtast jafn grímulaus og með neyðarkalli framkvæmdarstjóra SA í Fréttablaðinu. Sami framkvæmdarstjóri og hefur opinberlega sagt að fátt sé mikilvægara en að verkalýðshreyfingin sýni samhug með fyrirtækjum þegar á móti blæs, svo sem í þeim heimsfaraldri sem nú gengur yfir.

Ástæða þessa neyðarkalls SA er að menn í forsvari tiltekinna stórfyrirtækja eru afar ósáttir við að lögregla markaðarins, Samkeppniseftirlitið, skuli ekki vera nægilega leiðitöm í störfum sínum gagnvart þeim.

Það verður því fróðlegt að sjá og fylgjast með framhaldi málsins. Einkum því hvort Sjálfstæðisflokkurinn muni taka undir kvartanir SA og einnig hvað aðrir stjórnmálaflokkar gera.

Þá munum við sjá hvaða stjórnmálaflokkar eru í raun að gæta almannahagsmuna eða hvort sérhagsmunagæsla endurspegli betur eðli þeirra. Það verður því afar fróðlegt að fylgjast með hvernig stjórnmálaflokkar bregðast við neyðarkalli sérhagsmunagæsluaflanna. Samfylkingin mun ekki taka þátt í ákalli SA um að veikja Samkeppniseftirlitið. Samkeppniseftirlitinu er ætlað að standa vörð um hag almennings í landinu.

Ítrekað hefur verið bent á að of sterk yfirráð fárra aðila yfir fiskveiðiauðlindinni þýði meiri völd til þeirra í þjóðfélaginu en heilbrigt getur talist og staða þeirra sé of sterk gagnvart stjórnvöldum og fjölmiðlum. Völd þeirra og áhrif geti orðið skaðleg og áhrif þeirra á ákvarðanir í stjórnkerfinu og á vettvangi stjórnmála geti unnið gegn almannahag. 

Samþjöppun kemur í veg fyrir samkeppni og hamlar nauðsynlegri endurnýjun. Tilfærsla milli byggða getur skaðað sveitarfélög og tilfærsla milli útgerðarflokka getur leitt til þess að minni útgerðir fara halloka.

Mikil samþjöppun hefur átt sér stað í sjávarútvegi hér á landi á undanförnum áratugum. Tíu  stærstu útgerðirnar fara með meira en helming kvótans og 20 stærstu útgerðirnar ráða yfir meira en 70% kvótans. Ofan á þetta bætist svo eignarhald þessara útgerðarisa í öðrum útgerðum. Stór útgerðarfyrirtæki hér á landi eru í raun rekin sameiginlega og hafa samráð um veiðar, vinnslu og sölu afurða.

Það var þann 12. nóvember 2019 að rannsóknarblaðamennska Kveiks, Stundarinnar, Al Jazeera og Wikileaks var opinberuð um starfsemi Samherja í Namibíu. Umfjöllunin var ítarleg og studd með gögnum um mútugreiðslur, skattsvik og peningaþvætti. 

Með umfjölluninni var dregin upp dökk mynd af starfsemi Samherja, sem er eitt stærsta fyrirtækið á Íslandi og hefur hagnast um meira en 100 milljarða á innan við áratug og teygir arma sína inn í fjölmarga aðra geira en fiskvinnslu á Íslandi.

Tæpu hálfu ári seinna ákveða Samherjahjón að greiða börnum sínum arf, fyrirfram. Sagt er að verðmætið sé um 70 milljarðar króna. Það er há upphæð sem foreldrar ákveða að færa börnum sínum. Auður sem hefur orðið til vegna þess að eigendur Samherja hafa haft aðgang að sameiginlegum auðlindum þjóðarinnar.

Auðlindarentan af fiskveiðiauðlindinni hefur runnið nær óskipt í vasa úrgerðarmanna á Íslandi. Renta sem ætti að renna í ríkissjóð og sveitarsjóði og þaðan til allra barna og velferðarkerfisins, rennur í vasa útgerðarmanna og þaðan beint til barna þeirra.

„Bölvun auðlindanna“ er þekkt hugtak í hagfræði. Spilling er böl sem getur oft verið fylgifiskur skjótfengins gróða sem miklar náttúruauðlindir geta skapað.  Ísland býr yfir ríkulegum sjávarauðlindum og þessi bölvun vofir yfir okkur líkt og Namibíu.

Einn okkar besti rannsóknarblaðamaður Helgi Seljan, vann að fréttaskýringaþætti Kveiks um Samherjaskjölin. Samherji ræðst að starfsheiðri fréttamannsins með áróðri sem fyrirtækið dreifir um netið. Fyrirtækið nýtir mikla fjármuni og sterka stöðu til að sýna okkur hinum að það borgi sig ekki að gagnrýna eigendur þess. Vegna þess að þeir hafa stöðu og efni á að þagga niður í okkur.

Greinin birtist í Morgunblaðinu 27. apríl.

Ef spár ganga eftir verða um tíu þúsund manns án atvinnu hér á landi eftir fimm ár. Í stað þess að útfæra frekari aðgerðir til að fleyta fólki, fyrirtækjum og hagkerfinu í heild í gegnum efnahagsvandann leggur ríkisstjórnin ofuráherslu á að miða við ákveðið skuldahlutfall árið 2025 með tilheyrandi niðurskurði á ríkisútgjöldum.

Auk þessarar fjármálareglu sem ríkisstjórnin hefur sett sér sjálf eiga fjármálareglur laga um opinber fjármál að taka gildi árið 2026. Öll önnur ríki sem við viljum bera okkur saman við hafa vikið fjármálareglum til hliðar nú á óvissutímum og hafa ekki sett sér nýjar líkt og ríkisstjórnin íslenska hefur gert í miðri efnahagslægðinni.

Fjármálaráð, sem hefur það lögbundna hlutverk að skrifa álitsgerð um fjármálaáætlanir sem ríkisstjórnir leggja fram, hefur uppi varnaðarorð um þetta í álitsgerð sinni um fjármálaáætlunina fyrir árin 2022-2026. Ráðið bendir réttilega á að bæði afkomureglan og skuldalækkunarreglan í lögum um opinber fjármál, geti orðið stór biti að kyngja eftir viðlíka efnahagshremmingar og nú er tekist á við. Skuldalækkunin verði mest íþyngjandi á fyrsta ári skuldalækkunarinnar á sama tíma og enn gæti áhrifa faraldursins í efnahagslífinu.

Og þrátt fyrir stöðvun vaxtar skuldahlutfallsins árið 2025 verði afkoman engu að síður neikvæð um 1,5% af vergri landsframleiðslu það ár og einnig árið 2026. Þannig sé fyrirséð að afkomureglan í lögunum verði íþyngjandi við gildistöku hennar á nýjan leik.

Fjármálaáætlunin gerir ráð fyrir að niðurskurður og skattahækkanir hefjist árið 2023, þegar spáð er 6 - 7% atvinnuleysi. Ábyrga leiðin, leiðin sem við í Samfylkingunni viljum fara, snýst um að beita ekki of hörðum aðgerðum of snemma. Við viljum veita svigrúm og skapa frið um hvernig eigi að skipta tekjum og afla þeirra. Dreifa byrðunum sem koma mjög ójafnt niður og allir sjá hverjir bera, þó stjórnarflokkarnir vilji loka augunum fyrir því.

Fjármálaráð bendir á að fyrir COVID hafi fjármálaáætlanir sýnt svigrúm til nýrra verkefna upp á um 2% af landsframleiðslu á ári. Nú boðar ríkisstjórnin aðgerðir frá árinu 2023 sem ná yfir allt þetta svigrúm. Og þegar fjármálareglurnar koma líka til framkvæmda árið 2026 kalla þær á enn frekari niðurskurð á ríkisútgjöldum. Mikilvægir innviðir munu líða fyrir slíka hagstjórn í langan tíma með tilheyrandi kostnaði. Innviðaskuldir munu hlaðast upp ef áætlanir ríkisstjórnarinnar ná fram að ganga, hvort sem er i vega- og flutningskerfum eða í heilbrigðis- og velferðarkerfinu.

Við í Samfylkingunni munum leggja til að gerðar verði breytingar á fjármálaáætluninni til að forða þeim skaða sem stefna ríkisstjórnarinnar ber með sér, nái hún fram að ganga. Að tekið verði tillit til umsvifa í hagkerfinu þegar ákvörðun um skuldaviðmið verður tekin. Ekki verði einungis miðað við ákveðið ártal í þeim efnum, líkt og ríkisstjórnin leggur til í skammsýni sinni.

Hitt er ljóst að með fjármálaáætluninni til næstu fimm ára hefur ríkisstjórnin markað sér stefnu fyrir næsta kjörtímabil haldi hún velli að loknum kosningum í september. Stjórnarflokkarnir munu að óbreyttu samþykkja stefnu niðurskurðar og ójafnaðar fyrir þinglok í vor.

Samkvæmt fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar til næstu fimm ára er megináherslan á að stöðva hlutfallslegan vöxt skuldasöfnunar en minni metnaður lagður í arðbærar fjárfestingar, opinbera þjónustu, öflugri almannatryggingar og stuðning við fólk sem misst hefur vinnuna.

Eins og flestir vita hefur Ís­land, á­samt Noregi, verið í sam­floti við Evrópu­sam­bandið um inn­kaup á bólu­efni fyrir CO­VID-19. Sitt sýnist hverjum um það og satt best að segja hefur gengið hægar að bólu­setja á því svæði en til dæmis í Bret­landi og Banda­ríkjum, að ekki sé talað um Ísrael, sem keyrði af öllu afli á Pfizer lyfja­fyrir­tækið til að fá bólu­efni fyrir alla lands­menn á undan öllum öðrum. Þrátt fyrir þetta hefur í­trekað komið fram í máli ráða­manna hér á landi að á­kvörðunin að vera í sam­floti við Evrópu­sam­bandið hafi verið rétt á­kvörðun og að Ís­landi hefði ekki verið betur borgið ef það hefði verið eitt á báti að semja um kaup á bólu­efni. Það er lík­lega rétt á­lyktað. Bólu­efnið mun koma og for­ystu­menn sam­bandsins fylgja hags­munum þess – og okkar – eftir af miklum þunga.

Evrópu­sam­bandið er dæmi um að mörg smá­ríki geta komið saman og náð sem heild mun meiri slag­krafti á al­þjóð­legum vett­vangi en þau gætu upp á eigin spýtur. Að sama skapi eru stærri ríkin, sem taka þátt í sam­starfinu, bundin af sam­skipta­reglum þess og geta síður farið sínu fram eftir eigin geð­þótta og án til­lits til smærri ríkjanna. Og afl þeirra verður afl smáu ríkjanna einnig.

Þetta er einn af mestu kostum Evrópu­sam­bandsins. Álfa, sem áður var vett­vangur hrylli­legustu stríðs­á­taka sem mann­kynið hefur farið í gegnum, hefur verið býsna frið­sam­legur staður síðustu 75 árin eða svo. Hér hefur verið gott að búa.

Ís­land sótti um aðild að Evrópu­sam­bandinu 2009. Það ferli rann út í sandinn þar sem um það var engin eining innan ríkis­stjórnarinnar sem leiddi það. Eftir kosningar 2013 tók svo við ríkis­stjórn sem var al­farið á móti aðild að Evrópu­sam­bandinu og við­búið að sú ríkis­stjórn drægi sig út úr aðildar­ferlinu. Síðan tók við hið ó­trú­lega Brexit ferli, sem tröll­reið öllum frétta­tímum áður en kórónu­veirufar­aldurinn yfir­tók allt. Og nú er helsta við­skipta­land Ís­lands, Bret­land, gengið úr Evrópu­sam­bandinu, með miklum harm­kvælum þó.

Það má því kannski segja að undan­farin ár hafi ekki verið aug­ljós tími til taka um­ræðuna um að endur­vekja um­sókn um aðild að Evrópu­sam­bandinu. En af hverju eigum við þá að vera að nefna þetta mál? Eru ein­hver rök eftir fyrir því að Ís­land taki skrefið til fulls og gangi í Evrópu­sam­bandið? Erum við ekki bara í býsna góðri stöðu á hliðar­línunni í EES-sam­starfinu?

Því er til að svara að aðildar­spurningin verður ekki út­kljáð með vísan í dægur­mál. Hún er lang­tíma­mál. Þetta er spurning um hvar Ís­land, sem full­valda ríki, vill stað­setja sig í heiminum. Eigum við að vera hálf­gildings aðili að Evrópu­sam­bandinu, eins og við erum í dag, eða eigum við að vera full­gildur þátt­takandi í á­kvörðunum þess.

Við erum bundin af á­kvörðunum Evrópu­sam­bandsins í mörgum veiga­miklum mála­flokkum og erum þátt­tak­endur í flestum sam­starfs­verk­efnum þess án þess að sitja við borðið þar sem á­kvarðanirnar eru teknar. Þetta kallast lýð­ræðis­halli og er verri í EES-ríkjunum Ís­landi, Noregi og Liechten­stein heldur en í Evrópu­sam­bandinu sjálfu. Það er for­ystu­fólk sem kosið er og skipað til verka af borgurum Evrópu­sam­bandsins sem tekur á­kvarðanir sem varða okkur hér á landi miklu.

Eins er evru­spurningin enn­þá vakandi. Sú spurning er líka lang­tíma­spurning. Til langs tíma er lík­legt að það væri Ís­landi hag­fellt að taka upp evru sem gjald­miðil, þar sem það felst mikill kostnaður í því að halda úti minnstu mynt í heimi, sér­stak­lega fyrir heimilin í landinu, sem reglu­lega fá að finna fyrir hinum kröppu sveif lum sem ör­myntin veldur í kaup­mætti og efna­hags­lífi. Að auki má nefna ýmiss konar inn­viða- og byggða­styrki innan Evrópu­sam­bandsins sem Ís­land gæti fengið að­gang að sem harð­býlt jaðar­svæði og sem voru í undir­búningi í aðildar­ferlinu 2009-13. Og það er ekki eins og veiti ekki af því að stór­bæta vega­kerfið og styrkja lands­byggðirnar hér á landi.

En helsti á­vinningurinn til langs tíma felst í því að full­gildur aðili að sam­fé­lagi þeirra þjóða, sem við eigum mesta sam­leið með, til að takast með þeim sem jafningjar á við þær hnatt­rænu á­skoranir sem fram undan eru. Að búa við það skjól sem þessi stærsti og öflugasti sam­eigin­legi vett­vangur ríkja heimsins veitir. Þar er lofts­lags­váin auð­vitað mest að­kallandi um þessar mundir, en Evrópu­sam­bandið er í for­ystu á heims­vísu þegar kemur að við­brögðum við henni. Og þegar kemur að helstu gildum á al­þjóð­legum vett­vangi um lýð­ræði, al­þjóð­legt sam­starf, þróunar­að­stoð og mann­réttindi, þá fara gildi Evrópu­sam­bandsins og Ís­lands al­ger­lega saman.

Ís­land hefur tengst Evrópu­sam­bandinu æ nánari böndum undan­farna ára­tugi. Við erum innan sam­eigin­lega markaðarins og njótum kosta fjór­frelsisins. Við erum innan ytri landa­mæra Evrópu­sam­bandsins (Schen­gen) og tökum fullan þátt í því merka sam­starfi. Við erum á kafi í rann­sóknar- og vísinda­sam­starfi sam­bandsins og við völdum að vera sam­ferða í bar­áttunni við hina nýju ógn, CO­VID-19, þegar við stóðum frammi fyrir spurningunni þar um. Í flestum málum al­þjóð­lega hefur Ís­land kosið að haga sér eins og Evrópu­sam­bands­ríki. En svarið við spurningunni „er Ís­land Evrópu­sam­bands­ríki?“ er „nei, en …“.

Það er kominn tími til, eftir aldar­fjórðung sem aktífur auka­aðili að sam­bandinu, að skrefið inn í það sé tekið til fulls.

Greinin birtist í Fréttablaðinu 25. mars.

Evrópu­sam­bandið er dæmi um að mörg smá­ríki geta komið saman og náð sem heild mun meiri slag­krafti á al­þjóð­legum vett­vangi en þau gætu upp á eigin spýtur.

Það mynd­að­ist gat á þjóð­ar­reikn­ingnum í fyrra út af COVID en við reynum að halda dampi. Fyrir því er tekið lán. Mikil ánægja var með mögu­leika Seðla­bank­ans að lækka vexti í kreppu, ekki hækka eins og síð­ast og svo oft áður. Af hverju var það hægt? Vegna þess að krónan var ekki í frjálsu falli og verð­bólga því hóf­leg. Krónan veikt­ist nefni­lega „að­eins“ um 11% í fyrra.

Við sitjum á 800 millj­arða króna gjald­eyr­is­vara­forða, stríðskist­unni okkar sem við söfn­uðum í þegar ferða­þjón­ustan var í blóma. Þegar áfallið dundi á ferða­þjón­ust­unni var þarna sjóð­ur, m.a. fyrir til­stuðlan grein­ar­inn­ar, sem við gátum sótt í til að halda aftur af hraðri veik­ingu krón­unnar í fyrra.

Ásamt því að stýra söfnun í gjald­eyr­is­vara­forða var fyrrum seðla­banka­stjóri drif­kraft­ur­inn á bak við reglur um tak­mark­anir á inn­flæði erlends fjár­magns til lands­ins. Á þessum árum mæld­ist mun meiri hag­vöxt­ur, mun minna atvinnu­leysi og mun meiri launa­vöxtur hér en í lönd­unum í kringum okk­ur. Hit­inn var mik­ill í hag­kerf­inu. Heit­ara hag­kerfi, hærri vext­ir. Þetta hefur verið helsta rétt­læt­ing þess að ríg­halda í sjálf­stæðan gjald­mið­il; að þannig höfum við stjórn á vaxta­stigi inn­an­lands.

Munur á vaxta­stigi hér og erlendis laðar aftur á móti að „heitt fjár­magn“. Pen­ing sem stoppar stutt, kemur inn í háa ávöxtun en fer um leið og aðstæður breyt­ast. Svona fjár­magns­flæði felldi krón­una árið 2008. Ákveðið var að setja á höft á skamm­tíma fjár­magnsinn­flæði 2016 til að koma í veg fyrir að ójafn­vægi myndi skap­ast á ný – hér var heitt hag­kerfi, háir vext­ir. Þessi aðgerð var gagn­rýnd, sér­stak­lega af öflum í fjár­mála­geir­anum og ein­staka hags­muna­að­ilum í við­skipta­líf­inu.

Ásamt gjald­eyr­is­forð­anum er þessi aðgerð hins vegar ein stærsta ástæðan fyrir því að krónan veikt­ist „að­eins“ um 11% í fyrra. Hér var ekki mikið erlent fjár­magn sem hljóp út. Það litla sem var til staðar fór að miklu leyti þegar gjald­eyr­is­tekj­urnar hurfu tíma­bundið af sjón­ar­svið­inu. Staðan á gjald­miðl­inum okkar væri lík­lega enn verri ef ekki hefði verið gripið til þess­ara ráð­staf­ana árin fyrir COVID.

Sjálf­stæði í pen­inga­mál­um, getan til að setja eigin vaxta­stig – um það hefur krónu­um­ræðan svo oft snú­ist. Að þegar loks­ins yrði hægt að lækka hér vexti gæti rík­is­sjóður tekið lang­tíma­lán á lágum vöxtum eins og Banda­ríkin og Evr­ópu­löndin gera þessa dag­ana. Aust­ur­ríska ríkið gaf út 100 ára bréf á 0,88% vöxtum í fyrra. En það hafa ekki margir viljað kaupa rík­is­skuldir til langs tíma í íslenskum krónum á lágum vöxtum síð­ast­liðið ár. Eft­ir­spurnin er tak­mörkuð eftir íslenskum krón­um. Líf­eyr­is­sjóðir lands­ins, í eigu okkar allra, eru stærstu fjár­magns­eig­end­urnir í land­inu en fyrir þá eru langar rík­is­skuldir í íslenskum krónum á lágum vöxtum ekki ákjós­an­legur val­kost­ur.

Rík­is­sjóður hefur því und­an­farið ár gripið til þess að fjár­magna sig á víxl­um, eins árs bréfum og undir lok árs­ins á tveggja ára bréf­um. Bank­arnir hafa verið stærstu kaup­endur þeirra bréfa og raunar má rekja meiri­hluta keyptrar útgáfu rík­is­sjóðs í krónum til bank­anna. Krónu­skuldir rík­is­sjóðs virð­ast vera góður staður til að geyma pen­inga í skamman tíma. Lágir vextir sem rík­is­sjóður greiðir nú er því skamm­tíma­staða. Lít­ill hluti af nýjum skuldum rík­is­sjóðs er á lágum vöxtum til langs tíma.

En stærsta lán­takan í þessu ástandi hefur falist í því að sækja meira fé til að verja krón­una. Á vöxtum sem eru ákvarð­aðir af erlendum seðla­banka, ekki þeim íslenska. Rík­is­stjórnin í sam­starfi við Seðla­bank­ann hefur bætt enn við varn­ar­garð­inn um gjald­mið­il­inn með 117 millj­arða króna erlendu láni sem tekið var í jan­úar – þetta er ekk­ert annað en við­bót­ar­veð fyrir krón­una. Rík­is­sjóður fékk lán hjá erlendum fjár­festum ekki í krón­um, heldur í erlendum gjald­eyri. Frá því að COVID hófst hefur erlend lán­taka numið 200 millj­örðum króna. Það er meira en öll hrein lán­taka rík­is­sjóðs á tíma­bil­inu í krón­um. Umtals­verð umfram eft­ir­spurn var eftir þessum skuldum – enda í evr­um. Þessi lán­taka fer bein­ustu leið í forð­ann. Lán á núll pró­sent vöxtum sem liggur svo á nei­kvæðum vöxtum á banka­bók erlendis og bíður örlaga sinna í bar­áttu fyrir krón­una.

Aðal­á­stæðan fyrir því að ekki fór verr fyrir krón­unni í fyrra er sú að hér var sjálf­stæða gjald­miðl­inum stýrt af mjög mik­illi festu – það þurfti höft og risa­gjald­eyr­is­forða, og enn meiri gjald­eyr­is­forða með erlendri lán­töku. Meðan krónan er gjald­mið­ill Íslands er slíkur varn­ar­garður nauð­syn­legur og brýnt að settar séu fyr­ir­sjá­an­legar leik­reglur og skýrar laga­heim­ildir um beit­ingu þess­ara stýri­tækja. En eftir því sem varn­ar­garð­ur­inn stækkar hlýtur að leita á okkur spurn­ing­in: er þetta ekki að verða óþarf­lega flók­ið?

Höf­undur er hag­fræð­ingur og þing­fram­bjóð­andi Sam­fylk­ing­ar­inn­ar.  Greinin britist fyrst í Kjarnanum 18. mars. 

"Ég tel mig geta orðið mjög öflugan talsmann jafnaðarstefnunnar í íslenskum stjórnmálum með áherslu á atvinnumál, jöfnuð og umhverfi. "

Starf:  Sviðsstjóri Viðskiptasviðs Faxaflóahafna

GT - 40 sec.mp4

Ég er sex barna fjölskyldufaðir, Vestfirðingur og verkfræðingur sem brennur fyrir hugsjónir jafnaðarstefnunnar.  

Ég er fæddur á Ísafirði árið 1969 og ólst þar upp við sjávarútveg og fiskvinnslu.  Móðir mín er frá Bolungarvík en faðir minn eitt af síðustu börnum sem fæddust á Hornströndum, nánar tiltekið einum afskekktasta bæ landsins, Þarlátursfirði.  

Ég útskrifaðist frá Menntaskóla Ísafjarðar árið 1989, frá Verkfræðideild Háskóla Íslands árið 1993 og af Raforkuverkfræðisviði Háskólans í Karlsruhe í Þýskalandi árið 1995.  Stundaði sjómennsku með námi á ýmsum bátum og skipum sem gerð voru út frá Ísafirði. Fyrstu starfsárin eftir nám starfaði ég sem verkfræðingur í stóriðjugeiranum, þar af töluverðu leiti erlendis, uns ég vatt mínu kvæði í kross og tók að mér störf á sviði fjármála og stjórnunnar.  Ég hafði starfað á ráðgjafasviði KPMG í nokkur ár þegar Oddný Harðardóttir, þá nýskipuð fjármála- og efnahagsráðherra í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur óskaði eftir því að ég gerðist hennar aðstoðarmaður.  Sá lærdómsríki tími sannfærði mig um að við getum breytt til batnaðar og að ég gæti lagt mitt lóð á vogaskálarnar. Núna er ég sviðstjóri viðskipta hjá Faxaflóahöfnum, stjórnarmaður í Landsvirkjun, formaður áhættunefndar Félagsbústaða auk þess að sinna ýmsum félagsmálum.  

Eignkona mín heitir Úlfhildur Leifsdóttir og er tannlæknir.  Hún er frá Ólafsvík og fjölskylda hennar hefur stundað þar bæði útgerð og fiskvinnslu, en bræður hennar reka þar fiskþurrkunina Klumbu.  Við eigum fjögur börn á bilinu 10-16 ára og ég á tvö uppkomin börn frá fyrra hjónabandi.  Þau eru bæði verkfræðingar og búa og starfa í Berlín og Kaupmannahöfn. 

Ég er útivistamaður, skíðamaður, kæjakræðari, stundum golfari og tefli af og til. 

Afskipti mín af stjórnmálum hófust þegar ég var 17 ára í Æskulýðsfylkingu Alþýðubandalagsins á Ísafirði og sat í stjórn félagsins á þar.  Á háskólaárunum sat ég fyrir Röskvu í Stúdentaráði og í framkvæmdastjórn Alþýðubandalagsins.  Eftir námið í Þýskalandi gekk ég í Alþýðuflokkinn og tók loks þátt í að stofna Samfylkinguna.  Fyrir Samfylkinguna hef ég gegnt ýmsum trúnaðarstörfum og m.a. setið í stjórn hennar. 

Öflugt og fjölbreytt atvinnulíf, aukin jöfnuður og verndun umhverfisins eru mín hjartans mál og ég trúi því í einlægni að þetta geti farið vel saman!  Jafnframt tel ég að ef rétt er að málum staðið geti samfélag okkar dafnað sem aldrei fyrr ef við hugum að þessum grunnþáttum sjálfbærrar þróunar.  Ísland með sínar dreifðu byggðir getur þannig boðið uppá betri lífskjör fyrir næstu kynslóðir.

Áður en að Kórónuveiran skall á voru þau búin að gera Fjármálaeftirlitið að deild í Seðlabankanum og í kjölfarið tóku þau til við að veikja Samkeppniseftirlitið. Við þingmenn Samfylkingarinnar mótmæltum hvoru tveggja og náðum fram umbótum þó að eftir standi breytingar sem ástæða er til að hafa áhyggjur af og þarfnast endurmats hið fyrsta.

Og nú síðast ræðst ríkisstjórnin til atlögu við neytendur. Til stendur að gera Neytendastofu að örstofnun með lagasetningu þann 16. mars. Flutt eru verkefni frá stofnuninni og gefin óljós skilaboð í greinargerð frumvarpsins um að leggja eigi Neytendastofu að fullu niður. Engin vönduð rannsókn eða greining fór fram á neytendamálum eða verkefnum Neytendastofu áður en frumvarpið var lagt fram. Engin hlutlaus úttekt fór fram á starfsemi Neytendastofu eða flutningi verkefna. Íslenskir neytendur hafa löngum verið í veikri stöðu vegna yfirburðastöðu framleiðenda og seljenda vöru og þjónustu og væri full ástæða til að styrkja stöðu þeirra í stað þess að veikja hana.

Hin norrænu ríkin eru með öfluga neytendavernd og mættu stjórnvöld líta þangað eftir fyrirmyndum og skoða vel kosti og galla embættis Umboðsmanns neytenda sem hefur valdheimildir. Neytendaréttarsvið gæti verið undir slíku embætti svo dæmi sé tekið en það svið er það eina sem eftir stendur sem verkefni Neytendastofu. Lögin sem samþykkt voru 16. mars verða til þess m.a. að Húsnæðis- og mannvirkjastofnun mun sinna verkefnum sem eru mörg stór og ólík og með þeim lítil samlegð. Stofnunin veitir húsnæðislán, hefur umsjón með framkvæmd löggildingareftirlits með mælitækjum fyrirtækja og hefur eftirlit með leikföngum og snuðum svo dæmi séu tekin. Stefna stjórnvalda virðist vera að skera niður fjármuni til neytendamála og fækka stofnunum, allt í nafni hagræðingar. Tilfærslunum fylgir augljós hætta á að neytendamálin tvístrist um kerfið og eftirlitið minnki með tilheyrandi skaða fyrir neytendur.

Og áfram skal haldið. Á dagskrá Alþingis á þriðjudaginn 23. mars, er frumvarp um að leggja embætti skattrannsóknarstjóra niður sem sjálfstæða stofnun og gera skattrannsóknir að deild hjá Skattinum.

Til að vinna gegn skattaundanskotum höfum við í Samfylkingunni talað fyrir eflingu skattrannsókna og auknu sjálfstæði skattrannsóknarstjóra. Slíkt mundi skila sér margfalt til baka í auknum skatttekjum. Þegar stór og flókin mál koma upp, líkt og rannsókn á Panamaskjölunum og fjárfestingarleið Seðlabankans hefur embættið liðið fyrir fjárskort og manneklu. Ein leið til að halda embætti niðri er fjársvelti, önnur leið er hreinlega að leggja embættið niður eins og núverandi ríkisstjórn vill gera. Með frumvarpinu eru einnig lagðar til breytingar í þá veru að sekta í stað þess að ákæra í leiri málum. Með því er verið að milda til muna mat á alvarleika brota og gera refsilaus brot gegn skattalögum sem nú sæta refsingum. Og rökin virðast vera að afkastageta hjá ákæruvaldi sé ekki nægileg. Þau rök duga alls ekki fyrir slíkum breytingum.

Í meira en aldarfjórðung hefur reglulega verið vakin athygli á nauðsyn þess að uppræta augljósan tvíverknað í rannsókn á skattsvikum og efnahagsbrotum og útgáfu ákæra á því sviði, jafnt í þingmálum sem og mörgum skýrslum og greiningum. Fyrirkomulagið hér á landi er seinvirkt og kostnaðarsamt og hvorki hinu opinbera né sakborningum í hag. Með löngum málsmeðferðartíma vex auk þess hættan á að réttarspjöll verði sem leiði til mildari dóma en ella eða jafnvel sýknu eins og dæmi eru um.

Í stað þess að sameina embætti skattrannsóknarstjóra og ríkisskattstjóra væri mun árangurríkara og skilvirkara í alvarlegum skattalagabrotum, að efla skattrannsóknir og veita skattrannsóknarstjóra ákæruvald í þeim málum sem embættið rannsakar. Þannig mætti koma í veg fyrir tvíverknað, stuðla að styttri málsmeðferðartíma og skapa um leið betri samfellu í rannsókn alvarlegra skattalagabrota.

Sakamál vegna skattalagabrota krefjast sérþekkingar og sérhæfingar, bæði hvað varðar rannsóknir og saksókn. Það stuðlar að skilvirkni að einn og sami aðilinn annist hvort tveggja. Slík tilhögun er þekkt í öðrum löndum, þar á meðal í Þýskalandi.

Ógjörningur er að koma auga á hvernig hagur almennings er varinn með því að draga tennurnar úr skattrannsóknum hér á landi. Hver græðir á því?

Eitt af einkennum hægristjórna er að ráðast að eftirlitsstofnunum og veikja þá aðila sem standa vörð um almannahag með öllum ráðum. Núverandi ríkisstjórn er þar engin undantekning.

Í ferlinu hefur markvisst verið kallað eftir og hlýtt á fjölbreyttar raddir borgarbúa, samstarfsaðila, hagsmunaaðila, starfsfólks og kjörinna fulltrúa. Markmið stefnunnar er að auka lífsgæði fólks og tryggja að Reykjavík sé fyrir okkur öll. Nú liggja drög að velferðarstefnunni fyrir. Hún er hugsuð sem vegvísir fyrir borgarbúa og er rammi utan um metnaðarfullt og mannvænt velferðarstarf sem hefur það að markmiði að auka lífsgæði og stuðla að því að allir Reykvíkingar eigi kost á að lifa með reisn. Áfram eru til stefnur í einstaka málaflokkum, s.s. í húsnæðismálum, málefnum aldraðra og málefnum fatlaðs fólks. Á velferðarsviði starfa yfir þrjú þúsund manns á rúmlega 100 starfsstöðum víðsvegar um borgina. Sviðið býður upp á margskonar einstaklingsbundna þjónustu, í heimahúsum, í skammtímadvölum, íbúðakjörnum, neyðarskýlum og félagsmiðstöðvum en einnig viðtöl og félagslega ráðgjöf. Kjarninn í velferðarstefnunni er að engin tveir einstaklingar eru eins en það á að vera grundvallarnálgun í velferðarþjónustu borgarinnar. Við viljum tryggja nálægð og aðgengileika, þjónustulipurð og skilvirkni, virðingu og umhyggju. Ennfremur er markmiðið að sýna frumkvæði og bregðast við fjölbreyttum þörfum einstaklinga og fjölskyldna fyrir velferðarþjónustu en það er mikilvæg nálgun í því fjölmenningarlega samfélagi sem Reykjavík er. Loks er mikilvægt að eiga reglubundið samtal og samráð við samfélagið, ekki síst fulltrúa notenda þjónustunnar. Auk greinarhöfundar sem er formaður velferðarráðs og stýrihóps um mótun stefnunnar áttu borgarfulltrúarnir Elín Oddný Sigurðardóttir Vinstri Græn og Egill Þór Jónsson Sjálfstæðisflokki sæti í hópnum, Ásta Þórdís Skjóldal Guðjónsdóttir frá Pepp, samtökum fólks í fátækt, Bergsteinn Þórðarson frá Öryrkjabandalaginu, Ingibjörg Sverrisdóttir frá félagi eldri borgara í Reykjavík, Regína Ásvaldsdóttir sviðsstjóri og Sigþrúður Erla Arnardóttir framkvæmdastjóri þjónustumiðstöðvar Vesturbæjar, Miðborgar og Hlíða. Verkefnisstjóri hópsins var Dís Sigurgeirsdóttir skrifstofustjóri. Um leið og ég færi þeim og þeim hundruðum borgarabúa, samstarfsaðila og starfsmanna sem hafa lagt hönd á plóg bestu þakkir fyrir samstarfið þá hvet ég borgarbúa til að kynna sér stefnudrögin og nota tækifærið til að gera athugasemdir við þau, koma með tillögur um hvernig borgin getur best sannarlega verið fyrir okkur öll. 

Höfundur er formaður Velferðarráðs Reykjavíkurborgar. Greinin birtist á Vísi 17. mars. 

Undanfarna mánuði hefur farið fram víðtækt samráð um mótun velferðarstefnu Reykjavíkurborgar. 

Á kjördæmisþinginu sem haldið verður rafrænt, fer fram val á frambjóðendum á framboðslista til Alþingiskosninga 2021 skv. aðferð 3.3 b. lið í reglum flokksins um val á framboðslista, Aukið kjördæmisþing.

Setning Guðrún Vala Elísdóttir formaður kjördæmisráðs

Ávarp Heiða Björg Hilmisdóttir varaformaður Samfylkingarinnar 

Kosningar, áætlað er að þær hefjist kl. 11.30, þingfulltrúar bera sjálfir ábyrgð á að fylgjast með tímasetningum á kosningum. Áætlað er að hver kosning standi yfir í fimm mínútur hver. 

Formaður kjörstjórnar og uppstillinganefndar tilkynnir niðurstöður

Oddviti listans flytur ávarp og slítur fundi.  

Þrír gefa kost á sér í 1. – 4. sæti

Eins og að ofan greinir gefur aðeins ein kona kost á sér í fyrstu fjögur sætin, en á kjördæmisþinginu 20. febrúar sl. var samþykkt að listinn yrði paralisti og því hefur kjörstjórn samþykkt á fundi sínum í dag að einungis verði kosið um þrjú efstu sætin til að uppfylla þá samþykkt. Uppstillingarnefnd mun raða í sætin þar fyrir neðan á listanum sbr. samþykkt fundarins.

Aukið kjördæmisþing Samfylkingarinnar í Norðvesturkjördæmi verður haldið laugardaginn 27. mars kl 11.

Aukið kjördæmisþing í Norðvesturkjördæmi

Um 80% landsmanna búa á áhrifasvæði höfuðborgarinnar á milli Hvítánna tveggja. Á Norðurlandi eystra búa um 9% landsmanna eða 43% þeirra sem ekki búa á áhrifasvæði höfuðborgarinnar. Segja má að Akureyri sé svæðisborg landshlutans. Þangað sækja íbúar ýmsa þjónustu, hvort sem er háskólanám eða læknisþjónustu, verslun eða menningu.

Eitt þeirra mikilvægu hlutverka sem svæðisborgin Akureyri hefur er á sviði menningarmála. Þrátt fyrir að þjóðarstofnanir séu reknar af ríkinu í Reykjavík, líkt og Þjóðleikhúsið, Listasafn Íslands og Sinfóníuhljómsveit Íslands, þá hafa þær stofnanir, vegna fjarlægðar við landshlutann, ekki náð að sinna sínu hlutverki þar.

Á Akureyri eru Leikfélag Akureyrar, Listasafn Akureyrar og Sinfóníuhljómsveit Norðurlands sem gegna mjög mikilvægu svæðisbundnu hlutverki. Ríkið hefur gert menningarsamning við Akureyrarbæ um rekstur þessara stofnanna sem er okkur mjög mikilvægur. Framlag ríkisins nemur um 30% af kostnaði við rekstur þessara stofnanna en sveitarfélagið ber 70% af kostnaðinum. Þetta framlag ríkisins í gegnum menningarsamning við Akureyrarbæ nemur um 5% af því sem þjóðarstofnanirnar í Reykjavík fá. Í viðræðum um nýjan menningarsamning lögðum við ríka áherslu á að mikilvægt sé að greina svæðisbundið hlutverk menningarstofnanna á Akureyri og horfa til þess hlutfalls þjóðarinnar sem þessar stofnanir þjóna. Í því samhengi ætti framlag ríkisins til menningarsamnings við Akureyrarbæ að nema nær 10% af fjárframlagi þess til þjóðarstofnanana í Reykjavík í stað 5% eins og nú er.

Það gefur auga leið að sveitarfélög í námunda við höfuðborgina þurfa ekki að verja miklum fjármunum til menningarmála þegar Þjóðleikhús, Listasafn Íslands og Sinfóníuhljómsveit Íslands starfa í næsta nágrenni. Þjónustuna er einfaldlega hægt að sækja til Reykjavíkur og njóta þeirrar menningar sem þar blómstrar á kostnað ríkisins. Fólkið á Norðurlandi eystra býr við allt annan veruleika. Akureyrarbær ver árlega um 920 milljónum króna til menningarmála og ríflega helmingur þeirrar fjárhæðar fer til reksturs Listasafnsins á Akureyri, Leikfélags Akureyrar og Sinfóníuhljómsveitar Norðurlands. Til samanburðar ver Garðabær, sem er aðeins fámennara sveitarfélag, um 220 milljónir króna árlega til menningarmála. Það sama á við önnur nágrannasveitarfélög höfuðborgarinnar sem verja að jafnaði um fjórum sinnum minna fjármagni til menningarmála á hvern íbúa en Akureyrarbær.

Ef við höfum raunverulegan vilja til þess að bæta búsetuskilyrði um land allt þá er efling á svæðisbundnu hlutverki Akureyrar gríðarlega mikilvægur þáttur í því stóra verkefni. Þá ber að taka skýrt fram að í mínum huga er svæðisbundið hlutverk Akureyrar ekki einkamál Akureyrarbæjar, heldur sameiginlegt verkefni landshlutans og ríkisstjórnarinnar.

Sveitarfélög á Norðurlandi eystra eru sammála um það í Sóknaráætlun sinni að Akureyri verði opinberlega skilgreind sem svæðisborg, enda eigi slíkt hlutverk að þjóna landshlutanum öllum og því hlutverki fylgi einnig ábyrgð og skyldur.

Nú er að störfum hópur á vegum Samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytisins í samstarfi við Akureyrarbæ og SSNE sem vinnur að greiningu á þessu svæðisbundna hlutverki Akureyrar og innan tíðar leggur hópurinn fram tillögur sínar til eflingar á því hlutverki. Ég bind miklar vonir við að niðurstaða þeirrar vinnu leiði til þess að okkur lánist að efla svæðisbundið hlutverk Akureyrar til heilla fyrir landshlutann og landið allt.

Eitt þeirra mikilvægu hlutverka sem svæðisborgin Akureyri hefur er á sviði menningarmála.

Svæðis­borgin Akur­eyri og menningar­hlut­verk hennar

Leit um „��“

2366 niðurstöður fundust við leit að „��“

Póstlisti Samfylkingarinnar

Samfylkingin

Flokkurinn

Flýtileiðir

Vertu í bandi:

Leit um „���������������������������“