Bílaleigur kaupa meira en 40% af öllum nýskráðum bílum á Íslandi. Hvergi í heiminum er hlutfallið svona hátt. 

Ástæðan er einföld: Ísland er ferðaþjónustuland með veikar almenningssamgöngur.

Ferðamenn fá skýr skilaboð um það strax við komuna á Leifsstöð hversu snubbótt almenningssamgöngukerfið er: inni á flugvellinum eru engar merkingar um að það gangi strætisvagnar á Íslandi! Eða eins og upplýsingafulltrúi Strætó bs orðaði það: „Þetta er eini flugvöllur Evrópu sem ég veit um þar sem er ekki bent á almenningssamgöngur.“ Bílaleigubílar virðast vera augljósi kosturinn fyrir ferðamenn, sá samgöngumáti sem flestir þeirra velja. 

Þetta er vandamál út af fyrir sig því allir bílar treysta á kolefnisfreka innviði og hafa slæm umhverfisáhrif. Loftslagsvandinn kallar á að við fækkum bílum og keyrum minna. En þetta er sérstakt áhyggjuefni í ljósi þess að aðeins brotabrot af bílaflota bílaleigufyrirtækja gengur fyrir hreinni orku. Það eru viðskiptalegar ástæður fyrir þessu: hagkvæmast að kaupa og leigja út litla og ódýra bensínbíla og lítil eftirspurn meðal ferðamanna eftir bílum sem þarf að stinga reglulega í samband á flakkinu um landið. Bílaleigubílar eru 7,3% af bílaflota Íslands en valda 10,6% af losun vegna samgangna á landsvísu. Bílarnir fara svo á eftirmarkað og gefur auga leið að þetta hefur gríðarleg áhrif á það, mörg ár fram í tímann, hvernig bílafloti landsmanna er samansettur. 

Þannig er tómt mál að tala um alvöru rafbílavæðingu á Íslandi nema bílaleigufyrirtækin taki fullan þátt í henni.Það er ekki raunhæft nema hið opinbera stígi inn: styðji af miklu meiri krafti við uppbyggingu hleðsluinnviða, m.a. við Keflavíkurflugvöll og við hótel og gististaði víða um land, og beiti skattaívilnunum jafnt sem tímasettum kvöðum, ákveði að innan ákveðins árafjölda þurfi hlutfall hreinorkubíla í heildarinnkaupum eða heildarflota fyrirtækjanna að vera orðið mun hærra en nú er. 

Með skipulegum aðgerðum og innviðauppbyggingu af þessu tagi getum við bæði gert Ísland að vistvænna ferðaþjónustulandi og hraðað rafbílavæðingu almenna bílaflotans. 

Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur hefur sett markmið um 21% samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda frá vegasamgöngum fyrir árið 2030. Til samanburðar hafa t.d. Finnar einsett sér að draga úr losun frá innanlandssamgöngum um 50% á sama tímabili og Svíar um 70%.

Uppbygging almenningssamgangna og breyttar ferðavenjur eru forsenda alvöru árangurs í loftslagsmálum. Við verðum að gera eftirsóknarvert, einfalt og þægilegt, bæði fyrir Íslendinga og ferðamenn, að ferðast um landið án þess að eiga eða leigja bíl. 

En rafvæðing bílaleiguflotans skiptir líka máli – og gæti orðið lykillinn að því að draga hraðar úr losun frá vegasamgöngum næstu árin heldur en núverandi ríkisstjórn hefur boðað. Kýlum á þetta.

Greinin birtist fyrst í Kjarnanum 10. ágúst 2021. 

Jóhann Páll Jóhannsson skipar 2. sæti í Reykjavík norður. 

Sjávarútvegur er nátengdur sögu og sál íslensku þjóðarinnar. Fiskveiðar og fiskvinnsla hafa lengst af verið okkar mikilvægustu atvinnugreinar og haldið landinu í byggð. Síðustu ár hefur nýsköpun og tækniframfarir breytt greininni og aukið verðmætasköpun með nýjum verðmætum vörum og afurðum úr slori, roði og fiskbeinum, sem áður voru verðlítil eða fleygt í hafið aftur.

Hvað er þá að? Hvers vegna ríkir ekki sátt um greinina? Hvers vegna ríkir langvarandi vantraust og ósætti.

Kvótakerfið og úthlutun kvóta er lokað kerfi. Nýliðun er nánast ómöguleg og kvótinn erfist og helst innan fjölskyldna eða safnast á fárra hendur.

Stórútgerðirnar malar gull, verða of valdamiklar í samfélaginu og teygja arma sína of víða í viðskiptalífinu með fjárfestingum utan greinarinnar.

Veiðigjöldin sem útgerðir greiða fyrir að fá að nýta sér þjóðarauðlindina eru allt of lág. Þjóðin fær ekki réttlátan hlut í arðinum.

Eftirlit með umgengni um fiskveiðiauðlindina er of veikt. Heimildir Fiskistofu eru ekki nægar og lög óskýr og gölluð.

Jafnræði skortir á milli þeirra sem treysta á fiskmarkaði til að kaupa fisk til vinnslu og hinna sem stunda bæði veiðar og vinnslu. Allt of lítill hluti afla sem veiddur er fer á fiskmarkaði.

Sjómenn sjá erlendar útgerðir selja afla sinn á hærra verði en þær íslensku.

Svindl hefur verið upplýst víða þegar ísprósenta í körum er áætluð við hafnarvog og ósamræmi er á milli endurvigtunar afla í vinnslustöðvum og vigtunar á hafnarvog. Endurvigtunin sem er í höndum útgerðanna sjálfra, ræður niðurstöðu og þar með hlut og launum sjómanna. Þá er heimavigtun uppsjávarafla ónákvæm. Útgerðarmönnum er treyst fyrir því sjálfum að segja til um hve mikið að auðlindinni þeir nýta hvort sem er með endurvigtun eða heimavigtun.

Tækni sem nú þegar er um borð í bátum og skipum og á vinnslustöðvum og gefur nákvæmar upplýsingar um magn og þyngd afla er ekki nýtt til eftirlits. 

Brottkast er mikið. Eftirlitið hefur helst verið með smærri bátum en brottkastið er einnig mikið á þeim stóru þó það sé ekki eins sýnilegt.

Næsta ríkisstjórn verður að standa í lappirnar og taka á þessum göllum. Allt umhverfið er stórum útgerðum í hag og þeim sem stunda bæði veiðar og vinnslu á kostnað annarra. Og Fiskistofa er fjársvelt. 

Við í Samfylkingunni ætlum að endurskoða lögin um stjórn fiskveiða og lögin um eftirlit og heimildir Fiskistofu, vinna gegn samþjöppun, stuðla að nýliðun í greininni og hámarka arð þjóðarinnar af auðlindinni. 

Kjósum Samfylkinguna jafnaðarmannaflokk Íslands 25. september!

Greinin birtist fyrst á visi.is 13. ágúst 2021.

Oddný G. Harðardóttir er þingmaður og oddviti Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi

Af hverju er ekki sátt um sjávarútveginn?

Ríkasta 1 prósent landsmanna á samtals 902 milljarða í eigin fé samkvæmt skattframtalsgögnum ríkisskattstjóra.

Þar af eiga 240 heimili – ríkasta 0,1 prósent skattgreiðenda – 293 milljarða.

Raunverulegar eignir fólksins eru reyndar miklu meiri að umfangi, enda eru hlutabréf talin á nafnvirði í gögnum ríkisskattstjóra og fasteignir á fasteignamatsverði.

Í hópnum eru til dæmis eigendur stórútgerðarfyrirtækja sem njóta þeirra forréttinda að fá úthlutaðan fiskveiðikvóta langt undir markaðsvirði. Arðgreiðslur til fyrirtækjanna síðastliðinn áratug eru langt umfram það sem þjóðin hefur fengið í arð af auðlindinni í formi veiðigjalds.

Eigið fé ríkasta 0,1 prósentsins jókst um 10,8 milljarða í fyrra og hefur alls vaxið um 131 milljarð frá 2010. Flestir í hópnum lifa á fjármagnstekjum og borga þannig miklu lægra hlutfall tekna sinna í skatt heldur en almennt launafólk greiðir af sínum tekjum.

Þetta eru engin náttúrulögmál heldur afleiðing af pólitískum ákvörðunum fólksins sem stjórnar Íslandi, flokkanna sem viðhalda gamaldags skattkerfi, standa vörð um óbreytt gjafakvótafyrirkomulag í sjávarútvegi og lögðu áherslu á það í miðjum heimsfaraldri að lækka enn frekar skatta á þau ríku, veikja skattrannsóknir og selja eignarhlut ríkisins í banka á undirverði.

Sama fólkið lætur eins og það séu ekki til peningar til að reka vel fjármagnað heilbrigðiskerfi, starfrækja þjóðarsjúkrahús þar sem sjúklingar hírast ekki á göngum, salernum og í geymslum og bráðamóttöku sem er ekki alltaf einu rútuslysi frá því að fara á hliðina.

Sama fólkið lætur eins og það sé allt á réttri leið þegar það þarf ekki nema þrjár Covid-innlagnir til að setja Landspítalann á hættustig, þegar fjöldi sjúkraplássa á Íslandi miðað við höfðatölu er undir meðaltali OECD-ríkja og þegar hundruð barna þurfa að bíða í meira en ár eftir nauðsynlegri geðheilbrigðisþjónustu.

Við vitum betur. Það er nóg til og það er hægt að forgangsraða öðruvísi – í þágu sterkrar grunnþjónustu og velferðar.

En það kallar ekki aðeins á skipulagsbreytingar og betri ráðstöfun fjármuna heldur einnig aukin útgjöld, meðal annars varanleg rekstrarútgjöld sem skynsamlegast er að mæta með aukinni tekjuöflun.

Það væri óráð að mæta útgjaldaaukningunni með hærri sköttum á almennt launafólk, t.d. hjúkrunarfræðingana, kennarana og afgreiðslufólkið í verslunum sem hafa þurft að færa fórnir í heimsfaraldrinum.

Við skulum miklu frekar sameinast um sanngjörn auðlindagjöld og hærri skatta á allra hæstu eignir og tekjur.

Þannig tökum við heildarhagsmuni samfélagsins fram yfir sérhagsmuni hinna fáu og fjársterku.

Um þetta verður kosið í alþingiskosningum 25. september.

Greinin birtist fyrst á visi.is 6. ágúst 2021.

Auðsöfnun fárra og fjársvelt almannaþjónusta

Samkvæmt lögum er það á ábyrgð ríkisins að veita öllum heilbrigðisþjónustu en eins og við vitum er staðreyndin sú að því lengra sem farið er frá höfuðborgarsvæðinu þeim mun minni verður þjónustan. Þetta þekkjum við landsbyggðafólkið vel. Líklega of vel.

Á síðustu árum hafa sveitarfélög eflt heilbrigðisþjónustu sína, m.a. með aukinni fræðslu og fyrirbyggjandi aðgerðum í skólum og félagsþjónustu. Ríkið hefur eflt geðheilbrigðisþjónustu í gegnum heilsugæsluna og það er vel.

Það er óumdeilt að við erum með öflugt starfsfólk hjá sveitarfélögum og ríkisstofnunum sem sinnir margs konar heilbrigðisþjónustu. Við eigum mikinn mannauð en spurningin er og hefur verið lengi: Erum við að nýta hann til fulls?

Því miður er það svo að stjórnun þessa málaflokks er oft á tíðum ábótavant, svo ekki sé fastar að orði kveðið. Þetta lýsir sér t.d. í takmörkuðum úrræðum og löngum og óskýrum boðleiðum. Þá er oft til staðar sérþekking í landinu sem stendur fólki landsbyggðanna ekki til boða og rauði þráðurinn sem liggur í gegnum þetta allt saman er svo skortur á fjármagni.

Hvergi er þetta jafn greinilegt og þegar kemur að geðheilbrigðisþjónustu. Því miður er það svo – og hefur verið alla tíð – að geðsjúkdómar og meðhöndlun þeirra er ekki litin sömu augum og meðferð annarra meinsemda.

Mikilvægi réttrar greiningar verður ekki ofmetið þegar kemur að meðhöndlun andlegra veikinda, sama má segja um stutta biðtíma og aðgang að réttum úrræðum. Þetta getur einfaldlega verið spurning um líf og dauða og því er skelfilegt til þess að vita að á barna- og unglingageðdeild (BUGL) er átta mánaða bið eftir þjónustu og um 150 börn á biðlista. Þá hafa um 340 börn og ungmenni verið á biðlista hjá Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins og þar er tveggja ára bið. Það er hreinlega ekki boðlegt í litlu og ríku landi sem vill skilgreina sig sem norrænt velferðarríki.

Lýðheilsuvísar, aðgengilegir á heimasíðu landlæknis, eru ágætis mælistika á það hvernig við stöndum okkur þegar kemur að heilbrigðismálum. Hér eru nokkrar staðreyndir um geðheilbrigðismál á Norður- og Austurlandi sem ættu að hringja viðvörunarbjöllum hjá stjórnvöldum:

Notkun þunglyndislyfja er ekki gefin upp í nýjustu gögnunum (frá árinu 2021) en upplýsingar frá árunum 2017 til 2020 sýna að á landsvísu var notkunin mest á Austurlandi og næstmest á Norðurlandi.

Í nýjustu gögnunum (frá árinu 2021) kemur fram að einmanaleiki fullorðinna mældist mestur á Austurlandi.

Á árunum 2019 og 2021 kemur fram að andleg heilsa framhaldsskólanema á Norðurlandi er lakari en annars staðar á landinu.

Árið 2019 var þunglyndislyfjanotkun kvenna mest á landinu á Austurlandi (það sýna einnig eldri gögn) og meðal karla mest á Norðurlandi.

Sem fyrr segir er þunglyndislyfjanotkun ekki gefin upp í nýjustu gögnunum frá landlækni. Því miður hringja ýmsar viðvörunarbjöllur við lestur þessara talna. Flest bendir til að notkun þunglyndislyfja sé óvenjumikil á Austur- og Norðurlandi og það er nauðsynlegt fyrir stefnumótun í þessum málaflokki að öll gögn liggi fyrir og séu aðgengileg almenningi.

En fyrir mikilli lyfjagjöf á Norður- og Austurlandi er mjög líklega ein veigamikil orsök:

Skortur á öðrum geðheilbrigðisúrræðum.

Samfylkingin vill halda uppi sterkri almennri velferðar- og heilbrigðisþjónustu á Íslandi til að uppfylla kröfur okkar og hugsjónir um félagslegt réttlæti. Það er réttlætismál að börn og ungmenni þurfi ekki að borga fyrir geðheilbrigðisþjónustu og það munum við í Samfylkingunni berjast fyrir. Geðheilbrigðismál þarf að taka alvarlega, ekki síst á landsbyggðunum þar sem gögnin benda til að staðan fari versnandi ár frá ári.

Það er gríðarlega mikilvægt að bæta aðgengi að þjónustu sem við eigum öll rétt á og löngu tímabært að þróa og innleiða ný úrræði sem nýtast öllum þeim börnum og fjölskyldum sem á þurfa að halda óháð búsetu.

Eydís Ásbjörnsdóttir er forseti bæjarstjórnar Fjarðabyggðar og skipar þriðja sætið á framboðslista Samfylkingarinnar í Norðausturkjördæmi.

Tónlistarnám er í eðli sínu dýrt. Það krefst hljóðfæra, sérhæfðra kennara, kennslu í tónfræðum, einkatíma og tíma með undirleikara ef vel á að vera. Því er það svo, víða um heim, að tónlistarmenntun er aðeins aðgengileg börnum ríka fólksins. Á Íslandi hefur reyndin verið önnur og tónlistarmenntun verið jafnt á færi barna bænda sem og ráðherra, í þétt- og dreifbýli. Má meðal annars þakka góðan árangur íslensks tónlistarfólks á alþjóðavettvangi þessum jöfnu tækifærum til náms. Óháð árangri fólks á alþjóðavettvangi þá er tónlistarkennsla barna mjög mikilvæg. Rannsóknir hafa sýnt að tónlistarnám styður við annað nám barna, hefur jákvæð áhrif á samhæfingu, minni og hefur auk þess forvarnargildi og veitir mikilvæga lífsfyllingu.

Langtíma stefnumörkun fyrir tónlistarnám hefur þó verið ábótavant, t.a.m. er Aðalnámskrá fyrir tónlistarskóla tuttugu ára gömul og lög um fjárhagslegan stuðning við tónlistarskóla komin til ára sinna og þurfa gagngera endurskoðun.

Mætti jafnvel segja að stjórnvöld hafi sofnað á verðinum þegar kemur að því að hlúa að tónlistarmenntun og nú eru víða alltof langir biðlistar í tónlistarnám auk þess sem kostnaður við námið hefur aukist mjög, sem skapar gífurlegan ójöfnuð. Efnameiri fjölskyldur hafi frekar efni á að greiða fyrir einkatíma á meðan beðið er eftir inngöngu í opinbera tónlistarskóla og skólagjöld í þá opinberu hafa líka hækkað. Algengur kostnaður við fullt nám á grunnstigi í hljóðfæraleik er 100.000-180.000 kr. fyrir skólaárið og hefur nærri tvöfaldast á áratug.

Það er mikilvægt að tryggja að tónlistarskólar geti boðið öllum börnum tónlistarkennslu, um allt land, óháð efnahagsstöðu, uppruna þeirra, fötlun og öðrum þáttum. Kortleggja þarf biðlista um allt land sem og hlutfall nemenda í námi eftir uppruna, en hlutfall barna af erlendum uppruna í tónlistarnámi er mun lægra en í samfélaginu almennt. Tryggja þarf að upplýsingar um námið nái til innflytjenda og ráða þarf kennara sem tala önnur mál en íslensku. Þá þurfa tónlistarskólar að fá stuðning til þess að bjóða upp á nám fyrir nemendur með ólíkar þarfir, t.d. fatlaða nemendur. Þá þarf að tryggja aðgengi nemenda tónlistarskólanna á landsbyggðinni að námi á höfuðborgarsvæðinu þegar þeir fara í nám þar, með fjárstuðningi.

Tónmennt er mikilvægur þáttur í að kynna nemendur fyrir tónlist en skortur er á tónmenntakennurum, sér í lagi á landsbyggðinni. Efla þarf samstarf milli grunnskóla og tónlistarskóla, enda tónmenntakennsla oft fyrsta skref nemenda til að kynnast tónlistarnámi. Gæta þarf þess að tónmenntakennsla komi ekki í stað tónlistarkennslu, þar sem nemendur fá aðgang að sérhæfðu námi á tiltekið hljóðfæri, góða kennslu í tónfræði og tónlistarsögu og einkatíma með kennurum. Á sama tíma og tónmennt á grunnskólastigi er efld má hún ekki draga úr aðgengi barna úr öllum hópum samfélagsins að tónlistarskólum.

Ný ríkisstjórn sem tekur við í haust þarf að fara í gagngera endurskoðun á aðalnámskrá tónlistarskóla, mynda sér stefnu og gera aðgerðaráætlun til þess að takast á við fyrrnefndar áskoranir til þess að Ísland haldi stöðu sinni á heimsvísu í tónlistarmenntun barna og ungmenna.

Greinin birtist fyrst í Kjarnanum 16. ágúst 2021. 

Inga Björk er listfræðingur og baráttukona fyrir réttindum fatlaðs fólks hún skipar 3. sæti í Suðvesturkjördæmi.

Mikil ó­vissa ríkir í Afgan­istan og al­gjört á­fall að talí­banar hafi lagt landið undir sig.

Eins og í öllum stríðum hafa á­tökin síðustu 20 ár bitnað mest á sak­lausum í­búum landsins. Konur og börn eru 80% þeirra tæp­lega 3 milljóna Af­gana sem hafa flúið heimili sín frá því stríðið hófst. Fjöldi Af­gana sem flýja til Evrópu hefur vaxið mikið og sér­stak­lega af­ganskra barna á flótta.

Þátt­taka Ís­lands í Afgan­istan var ein um­fangs­mesta að­koma okkar að verk­efni öryggis­mála, endur­reisnar og eflingu stjórnar­fars í er­lendu ríki. Landið er eitt af okkar á­herslu­löndum í þróunar­sam­vinnu og á­herslan á stuðning við af­ganskar konur og jafn­réttis­mál.

Vegna stuðnings ís­lenskra stjórn­valda við inn­rásina í Afgan­istan og þátt­töku í friðar­gæslu, berum við á­byrgð og skyldu til að sýna Af­gönum stuðning. Ekki bara af því að það er hluti af okkar skyldum á al­þjóða­vett­vangi, heldur af því við tókum þátt í því að byggja landið upp eftir stríðs­á­tök.

Nú þegar bæði fé­lags­mála­ráð­herra og for­sætis­ráð­herra hafa lýst því yfir að skoða þurfi nánar mót­töku af­ganskra flótta­manna, þá er rétt að minna á að þessir ráð­herrar lofuðu 2019 að taka á móti við­kvæmum hópum af­ganskra flótta­manna en þau lof­orð hafa ekki raun­gerst. Eins og lof­orð sömu ráð­herra um mót­töku barna á flótta í Moria-flótta­manna­búðunum sem brunnu til grunna á síðasta ári. Ekkert hefur spurst til þeirra flótta­barna næstum ári síðar. Trú­verðug­leikinn í mál­efnum flótta­fólks er því ekki mikill.

Við þurfum að á­kveða strax hvers konar stuðningur gagnast Af­gönum í neyð sem okkur ber að styðja við, til dæmis mót­taka kvenna og barna og sam­starfs­fólks Ís­lendinga í Afgan­istan. Við verðum að vinna þétt með hinum Norður­löndunum, Flótta­manna­stofnun S.Þ., ESB og taka virkan þátt í um­ræðum á vett­vangi NATO, hjá Sam­einuðu þjóðunum og í Mann­réttinda­ráði S.Þ.

Setjum núna sér­stakan fókus á mál­efni flótta­manna frá Afgan­istan og á­kveðum strax að setja um­sóknir Af­gana sem hafa sótt um hæli hér á landi í for­gang.

Styðjum Af­gana út frá á­byrgð okkar og reynslu.

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 17. ágúst 2021.

Rósa Björk er þing­kona Sam­fylkingarinnar og fyrrv. vara­for­maður Flótta-manna­nefndar Evrópu­ráðs­þingsins - hún skipar 2. sæti í Reykjavík suður í komandi alþingiskosningum. 

Ráðherrar ríkisstjórnarinnar segja að aldrei hafi verið settir eins miklir peningar í heilbrigðiskerfið og nú. Og skilja ekkert í fólki að vera að kvarta undan skorti á þjónustu og löngum biðtíma. En þjónustan er ekki alls staðar góð og fólkið sem þarf á henni að halda finnur fyrir því sjálft á eigin skinni, sama hvað ráðherrarnir segja. 

Heilbrigðisstarfsfólk segir að margir í þeirra röðum séu að bugast undan álagi en fjármálaráðherrann segir þeim bara að hlaupa hraðar. Ráðherrann veit ekkert vitlausara en að fjölga opinberu starfsfólki, þar með heilbrigðisstarfsfólki. Skilningsleysi á starfsaðstöðu heilbrigðisstarfsfólks og þörfum sjúklinga ásamt  misræmi á milli landssvæða, er algjört.

Vegna áhrifa kórónuveirufaraldursins hafa biðlistar eftir nauðsynlegum aðgerðum lengst en biðlistar voru langir fyrir. Biðtími eftir geðheilbrigðisþjónustu hefur einnig lengst bæði hjá börnum og fullorðnum. 

Flestir bíða eftir skurðaðgerðum vegna liðskipta á mjöðmum og hnjám en einnig eru biðlistar langir eftir aðgerðum á augasteini og brennsluaðgerð á hjarta. Lífsgæði fólksins sem bíður eftir aðgerðum daprast á biðtímanum og álag á það og aðstandendur þeirra getur skapað mikla erfiðleika, bæði líkamlega og andlega. Tæplega fjögur þúsund einstaklingar bíða nú eftir þessum skurðaðgerðum og flestir hafa beðið lengi.

Rúmlega eitt þúsund einstaklingar bíða eftir geðheilbrigðisþjónustu hjá LSH og vel á annað hundrað börn bíða eftir þjónustu á BUGL. Allir hljóta að sjá að við þetta ástand verður ekki unað. 

Landsbyggðirnar eru einnig í vanda. Brýnt er að bregðast við vanda heilbrigðisstofnanna á vaxtarsvæðum. Fjármagn til heilbrigðisstofnanna hefur ekki fylgt í kjölfar fjölgunar. Þar skera Suðurnesin og Árborg og nágrenni sig úr. Það hefur orðið til þess að íbúar þessara svæða hafa liðið fyrir ástandið. Að bæta úr þessari stöðu þolir enga bið. 

Það er grátlegt að einu svör núverandi ráðherra við þessu alvarlega ástandi sé að aldrei hafi verið sett jafn mikið fé til heilbrigðisþjónustunnar og nú. Við blasir að nær öll viðbótin hefur farið í byggingu nýs Landspítala og aðrar fjárfestingar, launauppbætur og verðlagsbætur. Og heilbrigðisþjónustan sjálf er svelt með fjárskorti og manneklu.

Sumir flokkar segja að lausnin sé einkarekstur. Það megi setja aukna fjármuni til heilbrigðiskerfisins úr ríkissjóði ef þeir fara í einkarekstur. Einkarekstur getur ekki komið í staðinn fyrir trausta opinbera heilbrigðisþjónustu sem er öllum aðgengileg. Aldrei má minnsti vafi leika á því hvort hagsmunir sjúklinga eða rekstraraðila heilbrigðisþjónustu vegi þyngra. 

Greinin birtist fyrst á visi.is 17. ágúst 2021.

Oddný G. Harðardóttir er þingmaður og oddviti Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi.

Stærsti ótti margra sem nýttu ástandið í fyrra til að kaupa íbúð, stækka við sig eða endurfjármagna eru hækkandi vextir og of þung greiðslubyrði. Fólk tók langtímalán á lágum vöxtum sem komu til vegna efnahagsáfalls. Vaxtaþróun til næstu ára skiptir verulegu máli. Áframhaldandi hiti á fasteignamarkaðnum mun ekki hjálpa. 

Fasteignaverð er stór liður í verðbólgu. Kostnaður við að leigja íbúð eða borga af fasteignaláni hefur mikil áhrif á launakröfur fólks, enda stærsti kostnaðarliðurinn í heimilisbókhaldinu hjá langflestum. Í ofanálag leiðir hærra fasteignaverð til hærri fasteignaskatta fyrir þá sem eru nú þegar á markaðnum. Síhækkandi fasteignaverð, langt umfram eðlilegar verðlagshækkanir, skapar þannig vítahring almennra útgjalda, launahækkana og verðbólgu – og þar með vaxtahækkana. Það er því enginn óhultur þó gluggi hafi myndast í kreppuvöxtum í fyrra. 

Vissulega hækkar núverandi eign í verði, en það gerir líka sú næsta sem þú hefur augastað á. Þá hefjast áhyggjur af börnunum. Því hér á landi er að festast sú krafa í sessi að heimili komi sér upp fasteignasjóði fyrir unga fólkið. 

Fólki er seld sú saga að hver og einn eigi að sjá um sig og sína, það sé ekki til neitt samfélag, aðeins einstaklingar og fjölskyldur. Við eigum hliðstætt dæmi í Bandaríkjunum þar sem eignastaða foreldra ákvarðar hversu góða menntun ungmenni fá og foreldrar byrja að leggja fyrir í háskólasjóð um leið og barnið fæðist. 

Allt venjulegt fólk, óháð því hvort það leigir í dag og ætlar alltaf að leigja, leigir en er að leita að íbúð til að kaupa, eða er komið inn á markaðinn, hefur þannig stórkostlegan hag af því að það dragi úr hröðum verðhækkunum á fasteignamarkaðinum. 

Samt sendir húsnæðisstefna stjórnvalda þau skilaboð til fólks að gríðarlegar verðhækkanir á húsnæðisverði séu almenningi í hag. Húsnæðisúrræðin ganga öll út á að binda sem mest fjármagn í steypu og bíða eftir að eignin hækki og hækki og hækki. Mynda þannig stöðugleika í heimilisbókhaldinu, með auknu eigin fé. Þetta er selt sem núllsummuleikur þar sem ávinningur eins hljóti alltaf að vera á kostnað annars. Fólk er hvatt til að hlaupa út á markaðinn og yfirbjóða í eignir þegar kreppa skellur á og vextir lækka tímabundið. Eðlilegt sé að hópum sé kýtt saman á markaðnum, tekjulágum á móti ungum kaupendum sem dæmi. 

Ótrúlegt en satt þá þarf þetta ekki að vera svona. Stefna sem stillir af hækkanir á lægri enda fasteignamarkaðarins, styður við tekjulága og eykur framboð félagslegs húsnæðis skapar kjölfestu á fasteignamarkaðnum. Kemur í veg fyrir að verðhækkanir leki upp allan markaðinn. Dregur úr fasteignaverðbólgu, launaverðbólgu og heldur þannig vöxtum, vaxtakostnaði og greiðslubyrði allra í skefjum til lengri tíma. 

Þetta er bæði réttlætismál og góð hagstjórn. Gott fyrir heimilisbókhald allra sem líta á fasteignina sína sem það sem hún á að vera: húsaskjól á viðráðanlegum kjörum. Gott fyrir fólk sem nægir eitt þak yfir höfuðið, stórt sem smátt.

Samfylkingin vill að ríkið skapi kjölfestu á fasteignamarkaði með langtímasýn að leiðarljósi, ekki eins kjörtímabils reddingu. Smelltu hér ef þú vilt vita hvernig húsnæðismarkaðurinn raunverulega virkar og hvað er til ráða. 

Greinin birtist fyrst í Kjarnanum 17. ágúst 2021.

Kristrún Frostadóttir er hagfræðingur og leiðir lista Samfylkingarinnar í Reykjavík suður í komandi alþingiskosningum.

Pláss fyrir alla á heilbrigðum húsnæðismarkaði

Hér eru nokkur atriði sem rétt er að hafa í huga þegar ráðherrar skammast út í heilbrigðisstarfsfólk og berja sér á brjóst vegna aukinna fjárframlaga til heilbrigðismála:

Sjúkrarýmum hefur fækkað jafnt og þétt miðað við íbúafjölda undanfarin ár, úr 335 á hverja 100.000 íbúa árið 2007 niður í 227 árið 2019. Þetta er ekki séríslensk þróun og skýrist m.a. af framförum í læknavísindum þar sem meðferðarúrræði færast af legudeildum yfir á dagdeildir. Staðreyndin er samt sú að rúmanýting hefur verið um og yfir 100%, bæði nú og fyrir Covid, langt umfram það sem almennt er talið ásættanlegt á bráðasjúkrahúsum í löndum sem við berum okkur saman við. Auk þess er Ísland í hópi Evrópuríkja þar sem gjörgæslurúm eru fæst miðað við mannfjölda.

Um leið og sjúkrarýmum fækkaði miðað við mannfjölda hélt þjóðin áfram að eldast: landsmönnum fjölgaði um 16% milli 2007 og 2019, en þeim sem eru 65 ára og eldri fjölgaði um 42%. Hlutfall eldra fólks, hópsins sem helst þarf á sjúkrahúsþjónustu að halda, fór þannig úr 11,5% af heildaríbúafjölda upp í 14,2%. Á tímabilinu varð líka sprenging í komu ferðamanna til landsins. Árið 2007 komu 485 þúsund ferðamenn, árið 2019 meira en tvær milljónir. Þetta hefur valdið stórauknu álagi á bráðamóttöku Landspítala, sérstaklega yfir sumartímann.

Þrátt fyrir breytta aldurssamsetningu og aukið álag vegna fjölgunar ferðamanna hafa raunframlög til rekstrar Landspítala miðað við íbúafjölda svo gott sem staðið í staðá kjörtímabilinu sem nú er að ljúka. Það er í takt við stefnuna sem var mörkuð í árdaga stjórnarsamstarfsins.

Samhliða þessari þróun hefur uppbygging hjúkrunarrýma og annarra úrræða fyrir eldri borgara setið á hakanum með þeim afleiðingum að fjöldi fólks með gilt færni- og heilsumat þarf að dvelja langdvölum á hátæknisjúkrahúsi af því það vantar pláss á hjúkrunarheimili. Árið 2019 biðu alls 210 einstaklingar á legudeildum spítalans eftir útskriftarúrræði í að meðaltali 96 daga og enn fleiri þurftu að bíða árið eftir. Þetta er vont fyrir fólkið og vond nýting á fjármagni.

Um leið er rekstur hjúkrunarheimila vanfjármagnaður og fæst þeirra uppfylla lágmarksviðmið landlæknisembættisins um fjölda umönnunarklukkustunda á hvern íbúa og hlutfall hjúkrunarfræðinga og faglærðs starfsfólks af heildarfjölda í umönnun.

Næsta ríkisstjórn verður að setja styrkingu heilbrigðiskerfisins í forgang: ráðast skipulega að rótum útskriftarvandans með markvissri fjölgun hjúkrunarrýma, fjölbreyttari búsetuúrræðum og aukinni heimahjúkrun en jafnframt leita allra leiða til að bæta starfsaðstæður og gera eftirsóknarvert fyrir heilbrigðisstarfsfólk að vinna á Íslandi. Þetta er ekki einfalt verkefni; það krefst samhæfingar margra ráðuneyta og stofnana, það tekur tíma og kostar peninga. En þetta er hægt – með samstíga ríkisstjórn og breyttri forgangsröðun við stjórn landsins.

Greinin birtist fyrst á visi.is 16. ágúst 2021. 

Fimm staðreyndir um heilbrigðiskerfið sem skipta máli

Öll fimmtudagskvöld í ágúst mun Samfylkingin í Kraganum standa fyrir ólíkum viðburðum í húsnæði Samfylkingarinnar í Hafnarfirði við Strandgötu þar í bæ að teknu tilliti til samkomutakmarkanna.

Ungir jafnaðarmenn í Garðabæ, Hafnarfirði og Kópavogi efla til spilakvölds í húsnæði Samfylkingarinnar í Hafnarfirði. Nóg verður um spil á staðnum en einnig hvetjum við fólk til að koma með eigin spil. Nóg af spritti í boði!

Bestu kveðjur, Gunnhildur (UJGBR), Bersinn (UJHFJ) og Rannveig (UJK)

Sjáumst öll á fimmtudagskvöld. Gos, snarl og spritt fyrir öll.

Fimmtudagskvöld í Hafnarfirði - Spilakvöld Ungra jafnaðarmanna í Kraganum 

Leit um „��“

2360 niðurstöður fundust við leit að „��“

Póstlisti Samfylkingarinnar

Samfylkingin

Flokkurinn

Flýtileiðir

Vertu í bandi:

Leit um „���������������������������“