Maísólin

 
Við höfum varla upplifað annað eins ár. Farsóttin kom okkur algjörlega í opna skjöldu og þó að við séum vön býsna miklum hagsveiflum þá eru efnahagsleg áhrif hennar sannarlega fordæmalaus. Sum okkar finna ekki fyrir kórónakreppunni en á stóra afmarkaða hópa samfélagsins leggst hún þungt og ekki öll kurl komin til grafar með það. Náttúruöflin hér á landi minntu líka óþyrmilega á sig þetta árið með ofsaveðri og snjó- og ofanflóðum, nú síðast á Seyðisfirði. Þar gekk kraftaverki næst að enginn mannskaði skyldi verða en eyðileggingin í bænum fagra er átakanleg og íbúar í áfalli. Tjónið verður að bæta og úrbóta er þörf til að tryggja öryggi fólks á Seyðisfirði og víðar.
Þessi áramótin hugsum við til samborgara okkar sem eiga um sárt að binda og allra þeirra sem hafa orðið fyrir barðinu á veirunni eða þurft að færa þungbærar fórnir vegna sóttvarna. Við hugsum til ykkar.
En nú er sólin loksins að rísa og eins og skáldið sagði: „það er maísólin okkar“. Betri tíð er vonandi í vændum. Fyrsti skammturinn af bóluefni kom til landsins á mánudag og við urðum vitni að fyrstu bólusetningunum hér á landi í vikunni. Enn er margt óljóst um það hvernig og hversu hratt bólusetningum verður háttað en framundan er lokarimman í þessum langa og leiðinlega slag við veiruna. Við getum á ný hafið uppbyggingarstarfið. Og þá er nauðsynlegt að velta fyrir sér: Hvaða valkostir standa okkur til boða? Hvernig viljum við haga samfélagi okkar á næstu árum? Hvaða lærdóm höfum við dregið af átökunum við veiruna?
 
Jafnaðarstefna fyrir allt Ísland
Samfylkingin býður fram klassíska norræna jafnaðarstefnu fyrir allt Ísland og alla Íslendinga. Við trúum því að hin gömlu góðu gildi hennar, sem lögðu grunninn að framúrskarandi samfélögum Norðurlanda, sé rétta leiðin fram á við. En við höfum líka lært af reynslunni.

Framtíðarsýn jafnaðarmanna snýst um fulla atvinnu, fjölbreytt tækifæri óháð efnahag og sterkt almennt velferðarkerfi fyrir alla Íslendinga. Hún snýst í grunninn um bætt kjör venjulegs fólks og að við deilum lífsskilyrðum í þessu landi, óháð uppruna og þvert á alla þjóðfélagshópa. Við erum andsnúin misskiptingu á grundvelli auðs, valds, tækifæra og lífsgæða og viljum draga úr vaxandi bili milli borgar og byggða. Síðast en ekki síst hefur Samfylkingin tekið afgerandi forystu á sviði loftslagsmála með áherslu á græna uppbyggingu um land allt og ítarlegri stefnumótun um græna atvinnubyltingu. Það dugar ekkert minna.
 
Gróðahyggja ekki svarið
Æ fleirum verður ljóst að gróðahyggjan á engin svör. Þegar kemur að stærstu áskorunum okkar daga – hvort sem það er efnahagskreppa og ójöfnuður eða heimsfaraldur og hamfarahlýnun – þá skila þau stjórnmálaöfl auðu sem standa fyrir ofuráherslu á ískalda markaðshyggju.
En er það nema von að stjórnmálafólk sem trúir því að markaðurinn leysi allt, eigi erfitt með að eiga við mesta og alvarlegasta markaðsbrest heimssögunnar, sem er hamfarahlýnun af mannavöldum? Eða að hörðustu frjálshyggjumenn, sem hreinlega trúa því ekki að samfélagslegar stofnanir geri gagn, reynist ráðþrota þegar þörf er á að beita afli hins opinbera af festu til að takast á við efnahagslegar afleiðingar heimsfaraldurs og ójöfnuð í samfélaginu? Hugmyndafræðilegur rétttrúnaður má ekki þvælast fyrir heilbrigðri skynsemi.
Staðreyndin er líka sú að stjórnmálaöfl gróðahyggjunnar eiga litla sem enga samleið með þeim gömlu góðu gildum sem íslenskur almenningur aðhyllist upp til hópa: um samstöðu, samábyrgð og samhjálp. Þetta hefur sýnt sig undanfarna mánuði í viðureigninni við veiruna og efnahagsleg áhrif hennar. Því í mótvindi kemur gjarnan í ljós úr hverju stjórnmálafólk er gert, hvaða hagsmunir eru settir í forgang og hvaða gildi ráða ferðinni í raun og veru.
 
Ábyrgðarleysi
Einn stjórnmálaflokkur hefur verið áberandi óábyrgari en aðrir flokkar og úr takti við þjóðina þegar kemur að sóttvarnarmálum. Nær algjör og aðdáunarverð samstaða almennings á Íslandi að undanförnu á sér eins skýra andstæðu og hugsast getur í fullkomnu ábyrgðarleysi Sjálfstæðisflokksins, sem hefur leikið tveimur skjöldum og hlaupist undan ráðstöfunum eigin ríkisstjórnar. Þingmenn flokksins hafa hamast gegn settum sóttvarnarreglum og ráðherraliðið gengið á undan með vondu fordæmi og þverbrotið þær, ítrekað. Allt með tilheyrandi vandræðum fyrir samstarfsfélaga sína og þríeykið góða.
 Eitt er að hlaupa á sig og gera mistök. En það er eitthvað annað og alvarlegra að gera svona mikið, svona markvisst, til að grafa undan trausti og tiltrú almennings á nauðsynlegum aðgerðum í þágu almannavarna. Ábyrgðartilfinningin virðist lítil sem engin og lítið hugsað til þeirra sem leggja á sig mikið í framlínustörfunum, þeirra sem misst hafa lífsviðurværið vegna sóttvarna, þeirra sem þurft hafa að sæta einangrun og vera í sóttkví eða þeirra sem glíma við heilsubrest eða ástvinamissi.
Þetta eru  ekki viðhorf sem við þurfum á að halda þegar uppbygging samfélagsins hefst á ný. Þegar við ákveðum hvernig við viljum haga okkar málum á næstu árum, hvernig við ætlum að skapa sterkara og heilsteyptara samfélag á Íslandi fyrir okkur sjálf, hvert annað og komandi kynslóðir.
 
Samhljómur með Samfylkingunni
Því miður var sama hugmyndafræðin uppi á teningnum við stjórn efnahagsmála á árinu. Úreltar kennisetningar réðu för þegar betur hefði farið á að beita almennri skynsemi. Í stað þess að létta undir með þeim sem lentu verst í kórónukreppunni var ráðist í ómarkvissa lækkun fjármagnstekjuskatts og erfðafjárskatts, auk þess sem milljörðum var ausið í uppsagnastyrki. Tugir þúsunda misstu vinnuna en engin áætlun hefur enn verið sett fram af hálfu stjórnvalda um fjölgun starfa. Bætur atvinnuleysistrygginga mátti ekki hækka vegna hættu á „letjandi áhrifum“ og það var ekki gert fyrr en seint og um síðir þegar þrýstingur Samfylkingarinnar og samtaka launafólks reyndist ríkisstjórninni ofviða.
Efnahagsáætlun okkar jafnaðarmanna til næsta árs, sem birtist í Ábyrgu leiðinni – úr atvinnukreppu til grænnar framtíðar, mæltist vel fyrir víða í samfélaginu og á eftir að reynast gott leiðarljós. Lykilorðin þar eru vinna, velferð og græn uppbygging um land allt. Grunnforsenda þess að hér sé hægt að halda uppi sterku velferðarkerfi er hátt atvinnustig. Yfir tuttugu þúsund manns vilja vinnu en fá ekki, með tilheyrandi tekjufalli og erfiðleikum. Samt er Samfylkingin eini stjórnmálaflokkurinn sem hefur lagt fram heildstæða áætlun hvernig á að ná niður atvinnuleysi og fjölga störfum.
 
Val almennings
Auðvitað skiptir það ekki mestu máli sem er búið og gert heldur hljóta verkefnin framundan að eiga hug okkar allan. Og þau eru ærin. Vinstri grænum og Framsóknarfólki er vorkunn að standa frammi fyrir svo brýnum úrlausnarefnum með óábyrgum samstarfsflokki í ríkisstjórn sem skilur ekki gildi samstöðu, samábyrgðar og samhjálpar. Þá mættu þau hafa hugfast að aðrir valkostir eru í boði við stjórn landsins.
            Það vita kjósendur líka þegar að kosningum dregur á nýju ári, hvort sem þær verða í haust eða þeim verður flýtt fram á vor vegna vandræða í stjórnarsamstarfinu. Sólin rís og smám saman blasa skýrir valkostir við okkur. Almenningur getur brátt valið um það hvort hér verði mynduð græn félagshyggjustjórn sem reisir Ísland við úr veirukreppunni á forsendum jafnaðarstefnunnar: þar sem við byggjum á félagslegu réttlæti, ábyrgri hagstjórn og heilbrigðum vinnumarkaði – og ráðumst um leið í græna uppbyggingu um land allt. Forsendan fyrir slíkri stjórn er sterk Samfylking.

Kæru landsmenn, gleðilegt nýtt ár!

 

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 31. desember 2020 
Mynd: Morgunblaðið/Eggert