Skrifum nýjan kafla

Tími sóttvarnatakmarkana er loks að baki og hefðbundin verkefni stjórnmálanna aftur á dagskrá. Grimmdarleg innrás Rússlands í Úkraínu breytti heimsmynd okkar á augabragði og staða efnahagsmála er gjörbreytt. Kaupmáttur rýrnaði tilfinnanlega á árinu eftir samfelldan vöxt síðan 2010. Nú þarf aftur pólitíska stjórn og stefnu fyrir Ísland.

Núverandi ríkisstjórn hefur setið í rúmlega fimm ár. Það má segja að ráðherrarnir hafi notið sín vel í góðærinu framan af og reyndar líka í glímunni við heimsfaraldurinn, sem tókst heilt yfir með ágætum þrátt fyrir afdrifarík hagstjórnarmistök sem ég hef oft vakið athygli á. En nú blasir við breytt mynd.

Vaxtahækkanir og verðbólga útheimta pólitískar ákvarðanir af öðrum toga en ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur hefur treyst sér í til þessa. Það þýðir ekki lengur að velkjast áfram í stefnuleysi og stöðugu viðbragði. Nú þarf einbeitta forystu sem endurspeglar vilja fólksins í landinu um framfarir. Þar með eru ráðherrarnir komnir í klemmu og ríkisstjórnin öll.

Efnahagsvandinn bætist ofan á velferðarvandann sem hefur safnast upp á áratug og virðist nú vera að nálgast vendipunkt. Um land allt sér fólk sífellt betur að velferðarkerfið og innviðirnir mæta hvorki kröfum almennings né atvinnulífs. Breytinga er þörf.                                                        

Hvernig verður hinn nýi kafli sem nú fer í hönd í íslenskum stjórnmálum? Getum við skrifað hann sjálf að einhverju marki eða er allt komið undir utanaðkomandi þáttum? Er pólitík óumflýjanleikans alls ráðandi eða glittir í von um breytingar?

Fyrst breytum við Samfylkingunni

Það urðu tímamót á árinu í Samfylkingunni, flokki jafnaðarfólks á Íslandi. Okkar ágæti formaður frá árinu 2016, Logi Einarsson, sagði af sér formennskunni og kallaði um leið eftir breyttu leikskipulagi og öðruvísi forystu. Ný forysta var svo kjörin á landsfundi Samfylkingarinnar í haust. Guðmundur Árni Stefánsson var kosinn mér við hlið sem varaformaður, skömmu eftir að hafa leitt sterka endurkomu jafnaðarfólks í Hafnarfirði í vor. Og Arna Lára Jónsdóttir tók við sem ritari flokksins, en hún varð bæjarstjóri í Ísafjarðarbæ fyrr á árinu eftir mikilvægan sigur Í-listans fyrir vestan.

Landsfundurinn markaði tímamót hjá jafnaðarfólki því að við völdum ekki bara nýja forystu heldur líka breyttar áherslur. Ég bauð mig fram til að leiða breytingar — fyrst í Samfylkingunni og svo í ríkisstjórn. Hin nýja forystusveit er samhent í því verkefni og með sterkt umboð. 

Við ætlum að fara aftur í kjarnann og leggja ofuráherslu á kjarnamál jafnaðarfólks. Við ætlum að einfalda málflutninginn og sameinast um mál sem við treystum okkur til að ráðast í strax á næsta kjörtímabili — sem við vitum að er traustur meirihluti fyrir hjá þjóðinni. Og þegar fólk spyr sig hvaða flokkur það er sem passar upp á kjörin og velferðina og efnahag venjulegs fólks — þá er það Samfylkingin sem á að koma fyrst upp í hugann. Við höfum þegar hafist handa, eins og sést á breyttu vinnulagi og áherslum á Alþingi.

Til þess að geta breytt samfélaginu

Þetta er nýtt leikskipulag jafnaðarfólks. Við höfum hlustað á fólkið í landinu og litið í eigin barm eftir lakan árangur í landsmálunum á undanförnum áratug. Við erum að innleiða breytingar í Samfylkingunni til að ávinna okkur traust almennings — því að aðeins þannig getum við leitt breytingar til hins betra í íslensku samfélagi. Risaverkefni blasir við; endurreisn velferðarkerfisins um land allt eftir áratug hnignunar og stórefling innviða til atvinnuuppbyggingar. 

Mín sýn mótast mjög af þeim samtölum sem ég átti við yfir 1000 manns á 50 opnum fundum um land allt á árinu. Ég fór af stað í febrúar og byrjaði í Alþýðuhúsinu í Borgarnesi. Þar var fólk hissa að ég væri komin alla þessa leið til að hlusta, stuttu eftir kosningar. Þó það sé ekki nema um klukkutíma keyrsla þangað frá Háaleitishverfinu mínu í Reykjavík. Mér eru minnistæð orð skipverjanna á ferjunni Baldri eftir að ég þurfti að fresta næstu fundum á Snæfellsnesi vegna ófærðar: „Það er ágætt að hún upplifi okkar veruleika á eigin skinni.“ Ég rétt náði nefnilega Baldri, áður en hann bilaði, til að komast á sunnanverða Vestfirði.

Þetta var einstök ferð sem veitti mér mikinn innblástur og efnivið í þingstörfin. Fundirnir voru jafn ólíkir og þeir voru margir. Sá fámennasti var á Kirkjubæjarklaustri þar sem við vorum ekki nema sex manns. Plakötin til að auglýsa fundinn höfðu víst ekki komist lengra en í Vík — en það kom ekki að sök. Á fámennum fundum næst oft betra samtal og það er mikilvægt að gefa kost á sér. 

Í fundaferðinni teiknaðist upp mjög skýrt mynstur eftir því sem samtölunum fjölgaði. Rauði þráðurinn er sá að fólkið í landinu vill breytingar. Og sömu kjarnamálin komu upp á hverjum einasta fundi. Það er traustur meirihluti hjá þjóðinni fyrir styrkingu velferðarkerfisins og atvinnuinnviða með auknu réttlæti í skattheimtu. Þetta eru mál sem sameina þjóðina — og það merkilega er að það væri meira að segja meirihluti fyrir slíku á Alþingi ef stjórnarsamstarfið og ráðherrastólarnir væru ekki ofar öllu. Heilbrigðismálin komu alls staðar upp og húsnæðismálin líka. Aðrir málaflokkar sem mætti nefna eru öruggar samgöngur og kjör öryrkja og eldra fólks sem reiðir sem á almannatryggingar.

Allt eru þetta kjarnamál jafnaðarfólks. Ég leyfi mér því að fullyrða eftir öll samtölin á árinu að jafnaðartaugin finnst mjög víða.

Í þágu fólksins í landinu

Fólkið sem hér býr má ekki við áframhaldandi ráðleysi í stærstu málaflokkum. Stefnuleysið birtist landsmönnum einna best í hringli ríkisstjórnarinnar með eigin fjármálaáætlun, fjárlög og svo breytingartillögur við eigin fjárlög á þessu ári. Það þurfti neyðaróp frá fangelsum, lögreglu og heilbrigðisstofnunum víða um land fyrir jól til að ríkisstjórnin rankaði við sér og skaffaði rétt nægilegt fjármagn til að þurfa ekki að loka mikilvægum stofnunum um áramótin. 

Um leið höfum við séð að einbeitt stjórnarandstaða skilar árangri fyrir fólkið í landinu — til dæmis þegar ríkisstjórnin lét undan og samþykkti hluta þess kjarapakka sem Samfylkingin kynnti fyrir jól. Það eru breytingar sem hafa áhrif á heimilisbókhaldið hjá þúsundum fjölskyldna strax á nýju ári. Þannig vinnur Samfylkingin áfram á Alþingi samhliða því sem við fundum með fólkinu í landinu til að halda jarðtengingu.

Því miður er það svo neitunarvald eins flokks í ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur kemur í veg fyrir að vilja fólksins í landinu sé fylgt eftir. Á því bera allir flokkarnir í ríkisstjórn ábyrgð. Til að breytingar eigi sér stað í íslenskum stjórnmálum, til að stjórnarfarið endurspegli vilja meirihluta almennings hér á landi, þarf Samfylkingin að verða aftur forystuafl. Á næsta ári halda breytingarnar í flokknum áfram, breytingar til að vinna að þessu markmiði í þágu þjóðar.

Á flokksstjórnarfundi í mars tekur Samfylkingin upp nýtt merki — rós, sem er alþjóðlegt tákn jafnaðarfólks. Á fundinum verður einnig blásið til umfangsmikils málefnastarfs sem verður nú með breyttu sniði. Við förum af fullum þunga í lykilmálaflokka og ráðumst í víðtækt samtal við fólkið í landinu með opnum fundum í öllum landshlutum. Útkoman verður skýr verklýsing fyrir nýja ríkisstjórn í veigamiklum málum.

Þannig skrifum við nýjan kafla í íslenskum stjórnmálum

Um land allt er fólk farið að sjá glitta í von, glitta í stjórnarfar sem gæti endurspeglað hugmyndir þess um gerlegar framfarir hér á landi. Jafnaðarfólk ætlar vera boðberar nýrra tíma og endurvekja von og trú almennings á að það sé hægt að breyta og gera betur.

Það er kominn tími á uppgjör við pólitík óumflýjanleikans — þau skilaboð sem berast frá forystufólki ríkisstjórnarinnar um að það sé einfaldlega ekki hægt að stjórna með öðrum hætti. 

Við eigum mikið verk fyrir höndum enda tekur það tíma að ávinna sér traust til að leiða breytingar. Ég sendi því út ákall til fólksins í landinu, til allra með jafnaðartaug, um að taka þátt í virku samtali með okkur í Samfylkingunni. Þannig getum við í sameiningu skrifað nýjan kafla í íslenskum stjórnmálum.

Ég óska landsmönnum öllum farsældar á nýju ári og þakka samfylgdina á því liðna.

Greinin birtist í Morgunblaðinu 31. desember 2022.