Hvammsvirkjunarklemman

Þar gerðu stjórnarandstaðan lokatilraun til þess að færa orkukostinn Hvammsvirkjun í biðflokk áætlunarinnar ásamt Urriðafoss- og Holtavirkjun. Meiri hluti Vinstrigrænna, Framsóknar- og Sjálfstæðiflokks felldi breytingartillögu um að færslu Hvammsvirkjunar í biðflokk en lagði þó til að Holta- og Urriðafossvirkjanir færu í biðflokk. Það hefði verið borðleggjandi að láta kostina þrjá fylgjast að enda allir kostir í byggð. Í staðinn lagði meiri hlutinn í umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis það til að Hvammsvirkjun yrði höfð til hliðsjónar  við sérstaka úttekt á áhrifum framkvæmdanna þriggja í nærsamfélagi þeirra. Niðurstaða þeirrar skoðunar liggur enn ekki fyrir en hitt er alveg ljóst að áformaðar virkjanir í byggð hafa klofið samfélögin við Þjórsá í tvo áratugi. Í dag er reiðin og sorgin vegna Hvammsvirkjunar áþreifanleg.

Hlutverk sveitarstjórna

Á dögunum bárust fréttir af því að sveitarstjórn Skeiða- og Gnúpverjahrepps hefði samþykkt að veita Landsvirkjun framkvæmdaleyfi fyrir Hvammsvirkjun. Mun það hafa verið samþykkt með fjórum atkvæðum gegn einu. Sveitarstjórn Rangárþings ytra hefur enn ekki afgreitt framkvæmdaleyfi virkjunarinnar fyrir sitt leyti. Það hefur mátt skilja á sumum sveitarstjórnafulltrúum á svæðinu að fyrst kosturinn hafi verið afgreiddur í nýtingarflokk á Alþingi þá sé þeim nauðugur einn kostur að veita framkvæmdaleyfið. Það er fjarri öllum sanni og sveitarstjórnafólk veit auðvitað betur. Hver sveitarstjórn fer með skipulagsvaldið og leggur sjálfstætt mat á veitingu framkvæmdaleyfa. Þá hefur einnig heyrst að sveitarstjórnum finnist þær fá lítið fyrir sinn snúð þegar reist er virkjun í sveitarfélaginu. Á því sjónarmiði hef ég meiri skilning. Í fljótu bragði finn ég ekki annan beinan fjárhagslegan ávinning af Hvammsvirkjun í Skeiða- og Gnúpverjahreppi en rammasamning við Landsvirkjun sem skilaði hreppnum 70 milljónum króna árið 2008. Það getur varla talist mikill fjárhagslegur ávinningur.

Í hvað fer orkan?

Í ljósi sögu áforma um virkjanir í neðri Þjórsá er ekki nema von að fólk reki upp stór augu og spyrji réttilega í hvað orkan eigi að fara. Nýlega vakti Snæbjörn Guðmundsson jarðfræðingur athygli á því að orkusala til rafmyntagraftar væri jafnmikil þeirri orku sem seld er til allra heimila hér á landi og spurði hvort þau 90MW sem eiga að fást úr Hvammvirkjun verði seld til rafmyntagraftar. Það er eðlileg spurning sem stjórn og stjórnendur Landsvirkjunar þurfa að svara. Það skiptir nefnilega máli í hvers konar verkefni takmarkaðar náttúrulegar orkuauðlindir Íslands eru seldar.

Greinin birtist í Morgunblaðinu 16. júní 2023.