Þegar ég las fyrir nokkru að Morgunblaðið væri farið að kalla 71. gr. þingskapa „kjarnorkuákvæði“ var mín fyrsta hugsun að það væri takmörkuð þekking á kjarnorku á þeim bænum. Áróðurinn trompar allt.

Þetta ákvæði þingskapa fjallar sem sagt um það að forseti Alþingis eða níu þingmenn geta kallað fram atkvæðagreiðslu um að ljúka umræðu um tiltekið mál. Það er reyndar áskilið að ekki sé hægt að takmarka hana við minni tíma en þrjár klukkustundir.

Fyrir áhugafólk er ákvæðið nákvæmlega svona, (aðrir geta hoppað bara beint í millifyrirsögnina): Er þetta nýtt?

„Ef umræður dragast úr hófi fram getur forseti úrskurðað að ræðutími hvers þingmanns skuli ekki fara fram úr ákveðinni tímalengd. Forseti getur stungið upp á að umræðum sé hætt og einnig getur forseti lagt til, hvort heldur í byrjun umræðu eða síðar, að umræðum um mál skuli lokið að liðnum ákveðnum tíma.

Eigi má þó, meðan nokkur þingmaður kveður sér hljóðs, takmarka ræðutíma við nokkra umræðu svo að hún standi skemur en þrjár klukkustundir alls. Tillögur forseta skulu umræðulaust bornar undir atkvæði og ræður afl atkvæða úrslitum.

Sömuleiðis geta níu þingmenn krafist þess að greidd séu atkvæði um það umræðulaust hvort umræðu skuli lokið, umræðutími eða ræðutími hvers þingmanns takmarkaður.

Nú hefur verið samþykktur takmarkaður umræðutími eða ákveðinn ræðutími hvers þingmanns og skal þá forseti skipta umræðutímanum í heild sem jafnast á milli fylgismanna og andstæðinga máls þess sem er til umræðu, án þess að hann sé bundinn við í hvaða röð þingmenn hafa kvatt sér hljóðs, eða milli flokka ef hentara þykir. Ákvæði þessarar greinar ná einnig til ræðutíma ráðherra.“

Ákvæðið í 71. gr. þingskapanna er sannarlega ekki nýtt. Þvert á móti er það að stofni til frá 1875 í þeim bráðabirgðaþingsköpum sem Danakonungur lagði fram með stjórnarskránni sem hann færði Íslendingum (einsog það var orðað) sama ár. Þjóðþingið hélt ákvæðinu óbreyttu í þingsköpum sem samþykkt var eftir yfirlegu árið eftir, 1876. Ákvæðið í núverandi mynd er frá 1936 og þá bættist við að óheimilt væri að takmarka umræður með ákvæðinu nema þær hefðu þegar staðið í að minnsta kosti þrjár klukkustundir. Í þingtíðindum má lesa að þingmenn úr öllum eða nær öllum flokkum hafa fært rök fyrir gildi ákvæðisins á síðustu öld. Þeirra á meðal Stefán Jóhann Stefánsson fyrrv. forsætisráðherra Alþýðuflokksins, Hermann Jónasson fyrrv. forsætisráðherra Framsóknarflokksins, Benedikt Sveinsson faðir Bjarna Benediktssonar eldri og aðrir forystumenn Sjálfstæðisflokksins.

Ljóst er af lestri umræðna á Alþingi frá síðustu öld að búist var því að greinin yrði meira notuð en raunin hefur orðið. Það er þó ekki svo að hún hafi ekki verið notuð. Fyrst árið eftir að hún varð til í núverandi mynd, árið 1937 í umræðu um Slíldarverksmiðjur ríkisins. Árið 1947 í umræðu um dýrtíðarráðstafanir (verðbólgu) sem staðið hafði í átta klukkustundir. Árið 1949 í umræðu um aðildina að Atlantshafsbandalaginu var umræðan takmörkuð við þrjár klukkustundir í upphafi umræðunnar með atkvæðagreiðslu á grundvelli greinarinnar. Árið 1959 í umræðu um fjármálaráðstafanir sem staðið höfðu fram á nótt. Að endingu var greininni beitt árið 1989, einnig að næturlagi, en þá gætti forseti þess ekki að bera tillögu sína undir atkvæði og baðst í kjölfarið afsökunar.

Öll þjóðþing nágrannaríkja okkar hafa sambærilegar greinar (og okkar er uppruna dönsk). Slíkar greinar eru þó notaðar sjaldan eftir því sem ég kemst næst. Ástæðan er sú að fyrir margt löngu hefur verið tekið á skipulagi þingstarfa þannig að umfjöllun þingsins er skipulögð fram í tímann en ekki frá degi til dags, einsog það hefur verið fram á þennan dag á Alþingi Íslendinga. Það hefur satt best að segja verið merkilegt að kynnast því að vita ekki að kvöldi hvernig dagskrá morgundagsins er líkt og áratuga hefð er fyrir á Alþingi. Þó mætti ætla að þingmenn þyrftu að undirbúa sig vel fyrir mikilsverðar umræður. Allir sem fylgjast með umræðum á þingi vita að í málþófi fer skipulag og innihald veg allrar veraldar og stjórnarandstaðan einokar jafnan ræðustólinn.

Alþingi hefur verið hikandi að beita þessu ákvæði og kannski hefur það ekki þurft. Það er líklega vegna þess að undir yfirborði þeirra átaka sem jafnan hefur einkennt lokadaga hvers þings þá hefur búið sameiginlegur skilningur á því að þingræðisreglan er sú að stjórnarmeirihlutinn eigi að geta komið sínum málum til atkvæða en stjórnarandstaðan hefur aftur á móti ríkt málfrelsi og getur þannig haft áhrif á framgang mála. Ég kann þess þó engin dæmi að stjórnarandstaðan hafi gefið skýrt til kynna að stöðvaður verði framgangur allra þingmála vegna andstöðu stjórnarandstöðunnar við eitt mál. Nú er uppi af hálfu stjórnarandstöðu ófrávíkjanleg krafa um að frumvarp um veiðigjöld þurfi að draga til baka eða breyta. Það er ólýðræðislegt. Það er ekki í samræmi við niðurstöðu síðustu Alþingiskosninga. Það er ekki í samræmi við þingræðið. Þetta er staðan nú og því er að mínu mati algjörlega eðlilegt að beita ákvæðinu þótt það hafi ekki verið planið. 71. gr er í núverandi stöðu er eðlilegur hluti þingskapa til að tryggja framgang lýðræðisins frekar en að ógna því á nokkurn hátt enda hefur allt verið reynt áður en til hennar er gripið.

Hver verða áhrifin af því að beita 71. gr?

Fyrstu áhrifin af því að beita 71. gr. er að Veiðigjaldamálið gengur til atkvæðagreiðslu. Loksins. Vilji þingsins kemur þar með fram. Það mun án efa taka einhvern tíma og kalla á umræðu. Það er eðlilegt. Framhaldið varðandi afgreiðslu annarra mála getur ráðist af frekari viðræðum stjórnar og stjórnarandstöðu eða það verður gripið til þess að skipuleggja frekari þingstörf á grunni þingskapa næstu vikur. Ég hef lýst þeirri skoðun áður að fyrstu kynnin af Alþingi hafa verið góð. Það er hins vegar augljóst að það er mikið verk að vinna í markvissara skipulagi þingstarfa, líkt og innleitt hefur verið á Norðurlöndum og Bretlandi og miklu víðar undanfarin ár og áratugi. Ásýnd Alþingis og virðing ber alltaf hnekki í málþófi og þeim átökum sem því fylgir. Ræður þingmanna sl. öld bera þess merki að það er langt síðan allir hafa gert sér grein fyrir því. Gott væri að ná breiðri samstöðu um að breyta þessu til hins betra. Það væri hægt að gera með því að skipuleggja hverja viku á grundvelli 71. gr. á fundi forseta Alþingis með þingflokksformönnum á hverjum mánudegi. Eða skipuleggja veturinn í heild í í meiri smáatriðum í upphafi hans að norrænni fyrirmynd. Hvorugt hefur eitthvað með kjarnorku að gera heldur myndi fyrst og fremst leiða til betri og markvissari vinnubragða. Hvoru tveggja væri til byltingakenndra bóta og myndi bæta starfsaðstæður þingsins, þingmanna, almennings og fjölmiðla. Allt hefur þetta verið gert og oft fyrir margt löngu í nágrannalöndunum. Allir aðrir vinnustaðir á Íslandi eru líka löngu komnir inn í nútímann að þessu leyti. Þar á meðal borgarstjórn og sveitarstjórnir. Það er löngu kominn tími til þess á Alþingi.

Höfundur er þingmaður Reykvíkinga. Greinin birtist fyrst á Vísi.is 11. júlí 2025.

Dagur B. Eggertsson skrifar um 71. gr. þingskapa.

Ungt jafnaðarfólk á Akranesi bíður í alvöru partý barsvar í Samfylkingarsalnum á Akranesi. Stillholti 16, í kvöld!

Húsið opnar kl. 20 og á slaginu 20:30 byrja spyrlar kvöldsins að þylja upp spurningar.

Drykkir í boði Samfylkingarinnar á Akranesi, vinningar fyrir efstu sætin og almenn stemming. Tilvalin upphitun fyrir Írska daga!

Hlökkum til að sjá ykkur! Kostar ekkert að taka þátt og öll velkomin!

Stjórnmálaskóli Ungs jafnaðarfólks fer fram laugardaginn 30. ágúst kl. 12-18 á Hallveigarstíg 1, 101 Reykjavík.  

Dagskrá 👇
12:00 Skólasetning
12:15 Saga jafnaðarstefnunnar á Íslandi - Guðmundur Árni Stefánsson, varaformaður Samfylkingarinnar
12:35 Að skapa sér persónuleika í fjölmiðlum - Þórður Snær Júlíusson, framkvæmdastjóri þingflokks Samfylkingarinnar
13:00 Matarhlé
13:30 Örnámskeið: Skýr skilaboð, öryggi og útgeislun í ræðupúlti - Sirrý Arnardóttir, stjórnendaþjálfari, fjölmiðlakona og háskólakennari
14:00 Úr fátækt í félagsmálaráðuneytið - Inga Sæland, félags- og húsnæðismálaráðherra
14:20 Pallborð: Á Ísland heima í Evrópusambandinu? - Dagur B. Eggertsson þingmaður Samfylkingarinnar, Snorri Másson þingmaður Miðflokksins, Finnbjörn Hermannsson forseti ASÍ og Trausti Hjálmarsson formaður Bændasamtakanna. Kristín Ólafsdóttir aðstoðarmaður forsætisráðherra stýrir umræðum.
15:15 Vinnustofa: Hvernig vinnum við kosningar aftur? Og aftur? - Ólafur Kjaran Árnason aðstoðarmaður forsætisráðherra stýrir vinnustofunni
16:00 Heimsókn í Alþingi - Guðmundur Ari Sigurjónsson þingflokksformaður Samfylkingarinnar sér um leiðsögnina
17:00 Skálað á Port 9 

SKRÁNING: https://forms.gle/A2FffB9ahqJfi8ws6

Gangverk hversdagsleikans hefst í vikunni fyrir margar fjölskyldur Í Reykjavík eftir sumarfrí. Háskólarnir byrja í dag, framhaldsskólarnir seinna í vikunni, grunnskólinn í lok hennar, skipulagt íþrótta og tómstundastarf víða farið af stað og starfsfólk mætt til vinnu. Vegagerðin birti frétt nýlega þar sem fjallað var um aukningu dagsumferðar á höfuðborgarsvæðinu milli ára í júlímánuði, sem var 2,1% eða um 3.800 ökutæki. Dagsumferðin hefur aukist mismikið það sem af er ári en mest í janúar en þá var aukningin 7,2% eða um 11.800 ökutæki. Þannig keyrðu tæplega 12 þúsund fleiri bílar um höfuðborgarsvæðið á dag í janúar í ár en á sama tíma í fyrra. Við viljum draga úr umferð, minnka ferðatímann og bæta loftgæðin. Þar koma fjölbreyttir ferðamátar sterkir inn eins og strætó og hjólreiðar. 

Stórbætt þjónusta strætó skapar raunhæft val

Í gær tóku gildi umfangsmiklar bætingar á þjónustu Strætó með því að auka tíðni vissra leiða á annatíma, lengja þjónustutímann og þar með auka aðgengið að almenningssamgöngum á höfuðborgarsvæðinu. Nú mun helmingi íbúa á höfuðborgarsvæðinu standa til boða ferðir með 10 mínútna tíðni á háannatíma í innan við 400 m fjarlægð frá heimili sínu í stað 18% áður. Það er stórt skref í átt að markmiðum Samgöngusáttmálans að um sjö af hverjum tíu verði í göngufjarlægð frá hágæða almenningssamgöngum þegar Borgarlínan verður að fullu innleidd. Ný forgangsakrein fyrir strætó um Kringlumýrarbraut mun líka bæta ferðatíma um 4-5 mínútur óháð annarri umferð. Þetta er ekki bara betri þjónusta heldur líka risa loftslagsmál og um leið bætt lífsgæði fyrir íbúa - bjóða upp á raunverulegan valmöguleika að skilja bílinn eftir heima - hoppa upp í strætó í vinnunna eða skólann. Það eru lífsgæði.

Net hjólastíga hefur vaxið mikið síðustu 14 árin undir forystu Samfylkingarinnar og samstarfsflokka en heildarvegalengd þeirra er orðnir 45 kílómetrar. Með hjólastíganetinu hefur opnast nýr heimur fyrir þau sem elska að hjóla, bæði til heilsubótar en líka í formi samgönguhjólreiða, þá til og frá vinnu eða skóla. Svo er það rafhjólabyltingin en þessi tegund reiðhjóla hefur opnað á ný tækifæri til framtíðar til að auðvelda mun breiðari hópi fólks á fjölbreyttum aldri til að stunda samgönguhjólreiðar og samhliða létta á umferð. Svo sýna rannsóknir konur eru líklegri til að hjóla á rafhjólum en venjulegum reiðhjólum, rafhjólaeigendur hjóla bæði oftar og lengri vegalengdir í einu. Þannig að með tilkomu rafhjóla er komið raunverulegt val um að skilja fjölskyldubílinn heima, hjóla út í hversdaginn, jafnvel í kjól og háum hælum. Það er geggjað en best er samt að frelsið sem fylgir því að hjóla, skynja og hlusta á náttúruna í kringum sig, lyktina, litina og veðrið. Tæma hugann og vera í núinu. Það eru lífsgæði. 

Það eru mörg sem vilja ferðast til vinnu eða skóla á öðrum fararskjótum en einkabíl - til þeirra vil ég segja að tækifærið er núna. Kynnið ykkur bætta þjónustu Strætó á annatíma, kannski er aukin tíðni við þitt næsta strætóskýli, veljið einn dag í vikunni til að taka strætó, kannski annan til að hjóla. Ef vel gengur er hægt að bæta öðrum strætódegi við eða hjóladegi. Léttum saman á umferðinni. Það er góð tilfinning að skilja fjölskyldu bílinn eftir heima, það er áhyggjulaust að ferðast um í strætó og frelsandi að hjóla inn í hversdaginn. Við erum öll í sama liðinu enda ávinningurinn mikill, minni umferð, betri loftgæði, minni útblástur, fjármunir sparast og lífsgæðin aukast. Og um leið verðum mikilvægar fyrirmyndir fyrir komandi kynslóðir.

Sara Björg Sigurðardóttir er varaborgarfulltrúi Samfylkingarinnar, rafjólaeigandi og elskar að skilja fjölskyldu bílinn eftir heima.

Í gær tóku gildi umfangsmiklar bætingar á þjónustu Strætó með því að auka tíðni vissra leiða á annatíma, lengja þjónustutímann og þar með auka aðgengið að almenningssamgöngum á höfuðborgarsvæðinu. Nú mun helmingi íbúa á höfuðborgarsvæðinu standa til boða ferðir með 10 mínútna tíðni á háannatíma í innan við 400 m fjarlægð frá heimili sínu í stað 18% áður.

Verið velkomin á opinn félagsfund Samfylkingarinnar í Mosfellsbæ fimmtudaginn 4. september í Þverholti 3.

Við ætlum að hefja málefnastarf félagsins og undirbúning fyrir vetrarstarfið.

Heitt á könnunni - komdu og hafðu áhrif!

Rann­sókn­ir sýna að þau sem nýta al­menn­ings­sam­göng­ur hreyfa sig meira og spara pen­inga. Meira að segja strætó­ferðin sjálf, ásamt stutt­um göngu­túr út á stöð, get­ur verið gæðastund.

Hvað gerðist í þjón­ustu Strætó? Tíðni fjölda leiða jókst á mánu­dag­inn og hlut­fall íbúa sem búa inn­an 400 metra frá stoppistöð með 10 mín­útna tíðni á há­anna­tíma fer úr um 18% í rúm­lega 50%. Það þýðir að helm­ing­ur íbúa höfuðborg­ar­svæðis­ins get­ur gengið út á stöð, án þess að hafa áhyggj­ur af því hvenær næsti vagn mæt­ir. Hann kem­ur alltaf nokkuð veg­inn „bráðum“. Skipt­ing­ar milli vagna, í þeim til­vik­um sem þær þarf, verða líka miklu lipr­ari.

Rétt er að vekja at­hygli á því að stærri vinnustaðir, eins og Há­skóli Íslands og fleiri, hafa gert samn­inga við Strætó um sér­stök af­slátt­ar­kjör fyr­ir starfs­fólk. Það mættu fleiri gera. Náms­menn fá einnig 50% af­látt af hag­stæðum mánaðar- og árskort­um. Árskort í strætó kost­ar minna en mánaðarleg­ur rekst­ur á bíl.

Efl­ing Strætó er hluti af sam­göngusátt­mála höfuðborg­ar­svæðis­ins, tíma­móta­sam­komu­lags rík­is­ins og sveit­ar­fé­lag­anna á höfuðborg­ar­svæðinu. Hann fel­ur í sér fram­kvæmd­ir og rekst­ur Borg­ar­línu og brýr verða byggðar yfir Foss­vog og Elliðaár­vog. Mikla­braut fær­ist í göng frá Grens­ás­vegi að Land­spít­ala og Sæ­braut í stokk á móts við hina nýju Voga­byggð svo nokkuð sé nefnt. Heild­stætt hjóla­stíga­net fyr­ir allt svæðið verður klárað og val um virka ferðamáta verður auðveld­ara og frjáls­ara.

Sam­göngusátt­mál­inn fel­ur í sér arðbær­ustu sam­göngu­fram­kvæmd­ir á Íslandi, skv. arðsem­is­mati. Aðeins Sunda­braut reikn­ast sam­bæri­leg en þá þarf að hafa í huga að kostnaðaráætlan­ir henn­ar hafa ekki verið upp­færðar.

Þeir sem hafa lýst efa­semd­um um Borg­ar­línu hafa marg­ir kallað eft­ir efl­ingu Strætó. Þeir geta nú glaðst því verk­efn­in eru sam­tengd og munu sam­an mynda heild­stætt nýtt leiðakerfi sem mun gera al­menn­ings­sam­göng­ur að frá­bær­um val­kosti fyr­ir meg­inþorra íbúa höfuðborg­ar­svæðis­ins. Borg­ar­lína og strætó fá for­gang á öll­um mik­il­væg­um leiðum og það mun einnig nýt­ast sjúkra­flutn­ing­um og viðbragðsaðilum í neyðarakstri.

Meg­in­skila­boðin þessa dag­ana eru að hvetja fólk til að prófa strætó. Það er hægt að borga með korti eða síma í öll­um vögn­um snerti­laust eða með Klapp-app­inu. Góð af­slátt­ar­kjör eru á mánaðar- og árskort­um. Það er líka ljúft að renna fram hjá bílaröðunum á for­gangs­rein­um. Um leið er mik­il­vægt að muna að eft­ir því sem fleiri nota al­menn­ings­sam­göng­ur, þá geng­ur líka þeim sem nota bíl bet­ur að kom­ast leiðar sinn­ar. All­ir njóta góðs af betri Strætó!

Höf­und­ur er alþing­ismaður Reyk­vík­inga. dag­ur@alt­hingi.is

Þjón­ustu­bylt­ing varð hjá Strætó í byrj­un vik­unn­ar. Á hár­rétt­um tíma. Rétt áður en skól­ar fara á fullt og þegar fjöl­marg­ir velta fyr­ir sér hvernig tryggja megi hreyf­ingu og heil­brigðan lífs­stíl í vet­ur. 

Framsóknarflokkurinn og Sjálfstæðisflokkurinn í borgarstjórn Reykjavíkur lögðu fram tillögu gegn auknum tekjum í borgarsjóð. Hvers vegna er þeim svo umhugað um að rýra einn helsta tekjustofn sveitarfélagsins um tæpa tvo milljarða á ári – eða heila átta milljarða á einu kjörtímabili? Fyrir hverja vill Framsóknarflokkurinn og Sjálfstæðisflokkurinn niðurgreiða húsnæði?

Tekjuöflun sveitarfélaga er takmörkuð á meðan ríkið hefur miklu meira svigrúm til að afla tekna. Reglulegar tekjur sveitarfélaga koma aðallega úr þremur áttum; frá fasteignaeigendum í sveitarfélaginu, frá vinnandi íbúum sem búa í sveitarfélaginu og frá Jöfnunarsjóði sveitarfélaga.

Í borginni okkar er gjaldtaka hófleg í samanburði við sveitarfélögin í kringum okkur en hlutfall fasteignagjalda er lægra í Reykjavík en það var fyrir áratug og er með þeim lægstu á landinu. Raunar eru bara eitt sveitarfélag sem er með lægra hlutfall fasteignaskatts á íbúðarhúsnæði en Reykjavík, Kópavogur. Í því sambandi má nefna að Kópavogur fær tæplega 1,2 milljarða í framlög í ár til grunnskóla og með börnum af erlendum uppruna í gegnum Jöfnunarsjóð sveitarfélaga á meðan Reykjavíkurborg eitt sveitarfélaga á landsvísu hefur ekki fengið þetta framlag með sínum grunnskólum né börnum af erlendum uppruna. Það myndi heyrast hátt í bæjarstjóra Kópavogs ef sá tekjustofn yrði tekinn af Kópavogi, vegna þess að tekjur skipta máli fyrir sjóðstreymi sveitarfélaga - líka Reykjavík.

Miklir afslættir fasteignagjalda fyrir tekjulága

Það hefur lengi verið pólitískur vilji meirihlutans í Reykjavík að koma til móts við tekjulægstu hópa samfélagsins, líka þeirra sem eiga fasteignir, einmitt til að tryggja húsnæðisöryggi. Um er að ræða mótvægisaðgerðirfyrir eldra fólk og örorkuþega, að vissum skilyrðum uppfylltum. Um er að ræða afslátt á bilinu 50-100% af fasteignagjöldum og ráða tekjur fólks hve mikinn afslátt er hægt að fá. Einstaklingar með undir 5,7 milljónir króna í árslaun og hjón með samanlagðar tekjur undir 8 milljónum greiða engin fasteignagjöld, fá 100% afslátt. Í ár er áætlað að 600 milljónir króna fari í þennan stuðning, eða samtals tæplega 2,2 milljarðar króna á kjörtímabilinu.

Heilt yfir þá eru fasteignaskattar ekki háir í Reykjavík. Að halda öðru fram lélegur áróður til að reyna að breiða yfir þá skýru staðreynd að Reykjavík er vel rekið sveitarfélag með sanngjarnar álögur, sem sinnir félagslegri þjónustu langt umfram önnur sveitarfélög.

Fyrsta kosningaloforð Framsóknar og Sjálfstæðisflokksins er komið í loftið núna 11 mánuðum fyrir kosningar. Þeir virðast ætla að róa í sömu hugmyndafræðilegu átt, niðurgreiða húsnæði fyrir efnameira fólk á kostnað þeirra tekjulægri og hafna tekjum í borgarsjóð upp á tæplega tvo milljarða króna. Fyrrum borgarstjóri og oddviti Framsóknar ætti að vita betur. Vita hversu mikilvægur tekjustofn kemur inn til borgarinnar af fasteignum. Það er mikið hægt að gera fyrir tæplega tvo milljarða króna á ári, 8 milljarða á kjörtímabili, eins og að koma betur til móts við viðkvæmustu hópana í samfélaginu

Í þessu kristallast að þessir flokkar vilja auka á ójöfnuð í Reykjavík. Það er líka mikil hræsni fólgin í því að á meðan Sjálfstæðisflokkurinn talar gegn uppbyggingu óhagnaðardrifin húsnæðis og vill alls ekki að samneyslan tryggi húsnæði fyrir tekjulægri hópa, mæli flokkurinn á sama tíma fyrir niðurgreiðslu á húsnæðiskostnaði fólks sem hefur efni á því að borga hóflegt gjald í samneysluna.

Það er áhugavert að Framsóknarflokkurinn virðist kominn á sama stað, stokkinn hugmyndafræðilega um borð í bát Sjálfstæðisflokksins. Eða er bara um að ræða popúlískar beitur stjórnmálaflokks sem rær sinn lífróður í skoðanakönnunum ?

Sara Björg Sigurðardóttir, varaborgarfulltrúi Samfylkingarinnar í Reykjavík

Fast­eigna­gjöld eru lág í Reykja­vík

Þar á meðal eru mörg mál sem fyrri ríkisstjórn tókst ekki að hreyfa til, sem sátu ýmist föst við ríkisstjórnarborðið, í þingflokkum þáverandi stjórnarflokka eða í nefndum þingsins. Þar á meðal eru líka mörg risastór hápólitísk réttlætismál fyrir þjóðina, mál sem þarf þor og dugnað til að takast á við. Kyrrstaðan hefur verið rofin.

Það er skiljanlegt að margir landsmenn og þingmenn þeirra flokka sem nú mynda stjórnarandstöðu hafi verið búnir að gleyma því hvað samstiga ríkisstjórn getur gert, hvað hægt er að áorka miklu þegar gengið er í takt, þegar áhersla er lögð á að þjóna en ekki bara stjórna. Nú er það í höndum okkar þingmanna að klára þá þinglegu meðferð sem eftir er og sýna þjóðinni um leið hvers stjórnmálin eru megnug ef þau eru með skýr markmið um að starfa að almannahag.

Eitt af stóru verkefnum þessa vorþings er afgreiðsla rammaáætlunar og einföldun, stytting og hröðun leyfisveitingaferla. Þannig setjum við kraft í orkumálin eftir áralanga pattstöðu þar sem gömlu ríkisstjórnarflokkarnir voru ekki sammála um hvaða verkefni skyldi farið í eða um að fara af stað yfirhöfuð. Orka og innviðauppbygging er forsenda þess að við byggjum upp samkeppnishæft atvinnulíf um allt land. Með því sköpum við verðmæti sem verða grunnur að aukinni velferð. Mikilvægt er að stuðla að jafnvægi náttúruverndar og orkunýtingar en það kallar á skýra stefnu sem tekur tillit til beggja sjónarmiða.

Uppsöfnuð innviðaskuld ríkisins er ein af stóru áskorununum stjórnmálanna. Eftir aðgerðaleysi þeirrar ríkisstjórnar sem sat hér að völdum síðustu kjörtímabil er hún metin á 680 milljarða kr. Í henni felst skortur á viðhaldi þjóðvega, skortur á fjárfestingu í flutningskerfi raforku, fráveitu og höfnum, skortur á viðhaldi á opinberum byggingum, skortur á lögreglumönnum, skortur á fjárfestingu í mennta- og heilbrigðiskerfinu, sumarlokanir meðferðarstofnana o.s.frv. Þetta er hinn raunverulegi landsbyggðarskattur sem síðasta ríkisstjórn lagði á.

En ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur ætlar að ráðast gegn þessu og uppbyggingin er þegar hafin. Þegar hafa verið stigin örugg skref með því að setja 3 milljarða til viðbótar í viðhald vega strax á þessu ári. Á því næsta verða viðbótarmilljarðarnir orðnir 7 og áður en kjörtímabilið verður liðið munu þeir vera orðnir 9. Auk þess ætlar ríkisstjórnin að koma á fót innviðafélagi sem mun ráðast í stærri samgönguframkvæmdir með aðkomu stofnfjárfesta. Jarðgöng verða boruð aftur á Íslandi eftir áralangt stopp, brýr byggðar og stórir vegkaflar endurbættir. Þannig látum við verkin tala.

Það liggur fyrir að það kostar peninga að fjárfesta í samfélagi og velferð, sem hefur verið vanrækt árum saman. Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar kemur skýrt fram að það verður ekki gert með sífellt hærri yfirdrætti heldur með öruggum skrefum í átt að efnahagslegum stöðugleika. Sá stöðugleiki birtist okkur nú í öllum hagtölum. Vextir og verðbólga hafa lækkað, það mældist góður hagvöxtur á fyrstu mánuðum ársins, atvinnuleysi er lítið og með uppgjöri ÍL-sjóðs lækkar skuldahlutfall ríkisins verulega. Ríkissjóður mun verða hallalaus árið 2027. Ríkisstjórnin seldi almenningi eftirstandandi hlut sinn í Íslandsbanka í útboði sem var gegnsætt, naut trausts og skilaði ríkissjóði miklum fjármunum sem munu nýtast til að greiða niður skuldir og lækka vaxtakostnað. Þar sparast milljarðar á hverju ári sem hægt er að nota í að byggja upp samfélagið.

Það hefur alltaf verið skýrt að sitjandi ríkisstjórn ætlar að innheimta réttlát auðlindagjöld til að standa undir uppbyggingu innviða og að þau renni að hluta til nærsamfélaga. Fyrsta skrefið í þeirri vegferð er sanngjörn leiðrétting veiðigjalda. Um það er algjör og óhagganleg samstaða stjórnarflokkanna og meðal mikils meiri hluta þjóðarinnar.

Kæru landsmenn. Okkur er alvara. Við erum mætt hingað til að sýna það í verki. Við ætlum að stækka kökuna. Við ætlum að auka velferðina. Við ætlum að sýna ábyrgð í ríkisfjármálum og dreifa byrðunum með sanngjörnum hætti. Innviðir verða bættir. Við ætlum að stjórna á grunni þess að hér sé samfélag sem vinnur saman að heildarhag, ekki bara hópur einstaklinga eða fjölskyldna sem búa á sama svæði. Við ætlum að vinna fyrir ykkur og við skynjum það sterkt að þjóðin finnur það. — Góðar stundir.


Virðulegur forseti. Góðir landsmenn. Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur hefur nú setið í 173 daga. Við erum þegar farin að sjá skýr merki þess. Það gengur vel á Íslandi. Þótt þing hafi komið saman síðar en venja er tókst ríkisstjórninni að koma fram með 90% af þingmálum sínum fyrir 1. apríl.

Umræða og atkvæðagreiðsla um húsnæðisáætlun Reykjavíkurborgar var í borgarstjórn Reykjavíkur í vikunni. Sjálfstæðisflokkurinn í borginni kaus gegn henni. Þau eru á móti húsnæðisuppbyggingu, á móti borgarlínu, á móti þéttingu byggðar og vilja ekki að samfélagið greiði niður húsnæði fyrir þau sem þess þurfa.

Sjálfstæðisflokkurinn í borginni er eins og veðrið – óútreiknanlegur, stendur stundum þétt saman en svo koma tímar þar sem hann er sundurtættur og þríklofinn. Einn daginn er hann fylgjandi uppbyggingu en svo koma tímar þar sem hann situr hjá og talar jafnvel gegn henni. Sá armur sem virðist vera hlynntur þéttingu byggðar fór í uppbyggingu á þéttingarreit við Valhöll, þar sem höfuðstöðvar flokksins eru. Þar mátti byggja fyrir fólk.

Á Valhallarreitnum eru byggðar tugir íbúða í fjölbýlishúsum, skrifstofuhúsnæði og bílakjallari. Samtals seldi Sjálfstæðisflokkurinn þéttingareiti þar fyrir 564 milljónir króna á tveimur árum. Til viðbótar er fasteignamat fasteigna og lóða í eigu flokksins rúmlega milljarður króna. Fyrir vikið er Sjálfstæðisflokkurinn miklu ríkari en allir aðrir flokkar á Íslandi. Vegna þéttingar á byggð.

Það má hins vegar ekki byggja annars staðar í borginni. Sjálfstæðisflokkurinn talar gegn þéttingu í Grafarvogi, vinnur gegn þéttingu í Breiðholti og situr hjá við uppbyggingu í Skerjafirði. Þar má ekki byggja fyrir fólk.

Sjálfstæðisflokkurinn á móti húsnæðisuppbyggingu

Sjálfstæðisflokknum virðist ekki vera annt um mannlífið í borginni, vilja ekki sporna gegn einmanaleika með fjölbreyttum búsetuformum, virðast hafna því að maður er manns gaman, fólk laðist að öðru fólki – að blómleg borgarbyggð eykur bæði lífsgæði, fjárfestingu og atvinnustarfsemi. Fulltrúar flokksins átta sig ekki á fjárhagslegum ávinningi af þéttingu byggðar fyrir borgarsjóð, bara kosningasjóð Sjálfstæðisflokksins.

Flokkurinn er á móti því að nýta sem best sameiginlega innviði og afneitar því að nýfjárfestingar takmarki möguleika á annarri fjárfestingu á meðan þeir básúna í öllum fjölmiðlum um hversu slæm fjárhagsstaða borgarsjóðs er, að borgin sé á barmi gjaldþrots. Þau notast við orðið ofurþétting, orð sem flokksfélagar þeirra eru farnir að nota víðar, ekki bara í borginni heldur á þingi og fjölmiðlum í neikvæðum tilgangi.

Sjálfstæðisflokkurinn á móti betri loftgæðum og vistvænum ferðamátum?

Svo virðist vera að kjörnum fulltrúum Sjálfstæðisflokks, bæði í sveit og á þingi, virðist vera slétt sama um loftgæði borgarbúa. Þeir virðast ekki vilja tryggja sömu gæði til næstu kynslóða. Það er grátlegt að horfa um þríklofinn borgarstjórnarflokk Sjálfstæðisflokksins í afstöðu sinni til Borgarlínu og hágæða almenningssamgangna með hliðsjón af uppbyggingu í borginni.

Hluti er á móti Borgarlínu, hluti sat sjá og hluti var hlynntur henni. Hluti kjörinna fulltrúa innan Sjálfstæðisflokksins afneitar hreinlega þeirra staðreynd að Reykvíkingum muni halda áfram að fjölga. Það mun samt sem áður gerast. Fleira fólk þýðir fleiri bílar. Spár gera ráð fyrir að bílunum muni fjölga um 70 á viku, 3.640 á ári eða 14.560 á einu kjörtímabili.

Hvernig sér Sjálfstæðisflokkurinn sér fyrir sér að leysa úr vanda tengdum þessari auknu umferð, húsnæðisskorti og loftgæðum, því svarar hann ekki.

Dapurleg framtíðarsýn Sjálfstæðisflokksins á Reykjavík

Framtíðarsýn Sjálfstæðisflokksins fyrir Reykjavík er dapurleg. Hvernig er hægt að vera á móti uppbyggingu húsnæðis í þágu fjölbreyttra hópa, hópa sem mörg eru í brýnni húsnæðisþörf, á móti þéttingu byggðar, á móti Borgarlínu, á móti hreinu lofti, á móti betri nýtingu samfélagslegra innviða, á móti betri ráðstöfun borgarsjóðs?

Fyrir hvað stendur Sjálfstæðisflokkurinn í Reykjavík?

Höfundur er varaborgarfulltrúi Samfylkingarinnar í Reykjavík.

Greinin birtist á visir.is 6. júní 2025

Sjálfstæðisflokkurinn í borginni er eins og veðrið – óútreiknanlegur, stendur stundum þétt saman en svo koma tímar þar sem hann er sundurtættur og þríklofinn. Einn daginn er hann fylgjandi uppbyggingu en svo koma tímar þar sem hann situr hjá og talar jafnvel gegn henni.

Þéttur eða þríklofinn Sjálf­stæðis­flokkur

Mikil umræða hefur átt sér stað um frumvarp ríkisstjórnarinnar um leiðréttingu veiðigjalda, jafnt á þingi sem og úti í samfélaginu. Sjávarútvegsmál hafa alltaf kallað fram sterkar skoðanir og réttlætiskennd hjá þjóðinni, hvort sem er í umræðum um kvótakerfið, veiðigjöld, eða strandveiðar.

Þjóðin á fiskinn í hafinu og í umboði hennar geta stjórnvöld ráðstafað aflaheimildum og lagt á gjald fyrir nýtingu þessarar verðmætu eignar. Um það er sem betur fer ekki lengur neitt vafamál í umræðunni.

Leiðrétting veiðigjalda er stórt sanngirnismál fyrir þjóðina og hún á að fá réttláta hlutdeild í arði af eigin auðlind, í samræmi við lögin.

Staðreyndin er sú að þjóðin hefur verið hlunnfarin. Hún hefur ekki fengið þann arð af greininni sem mælt er um í lögum um veiðigjald. Það er þess vegna sem lagt er til að leiðrétta veiðigjöldin.

Veiðigjald er lagt á í þeim tilgangi að mæta kostnaði ríkisins við rannsóknir, stjórn, eftirlit og umsjón með fiskveiðum og fiskvinnslu og til að tryggja þjóðinni í heild beina og sýnilega hlutdeild í afkomu við veiðar á nytjastofnum sjávar.

Sanngjörn veiðigjöld sem renna til uppbyggingar innviða geta því stuðlað að sátt um stjórn fiskveiða. Áratuga ágreiningur hefur staðið um kvótakerfið og hvað sé réttlátt og sanngjarnt afgjald af notkun þessarar verðmætu eignar þjóðarinnar. Hækkun veiðigjalda snýst ekki um að breyta kvótakerfinu heldur að leiðrétta veiðigjöld á þann hátt að þau miðist við verð á markaði en ekki verð sem fundið er út með öðrum hætti.

Þetta er sanngjörn og réttlát leiðrétting sem atvinnugreinin ræður mjög vel við og mun leiða af sér hraðari uppbyggingu innviða á Íslandi. Litlum og meðalstórum útgerðum verður hlíft og ávinningurinn fer í uppbyggingu innviða.

Sjávarútvegurinn er og hefur um áratugaskeið verið burðarás í íslensku efnahagslífi. Hann er ein af stoðgreinum samfélagsins, ekki aðeins hvað varðar verðmætasköpun og útflutning, heldur líka þegar kemur að byggðafestu, atvinnuöryggi og tækniþróun. Íslenskur sjávarútvegur er í dag meðal þeirra öflugustu og sjálfbærustu í heiminum og það er ekki sjálfgefið. Það er árangur áratuga vinnu, umbóta og mikilla fjárfestinga í nýsköpun, tækni og þekkingu. Þessi árangur er líka sprottinn vegna þessa ramma sem íslensk stjórnvöld hafa mótað þeim.

Góður árangur greinarinnar birtist skýrast í hagtölum. Arðsemi útgerða hefur verið gríðarleg á síðustu árum og fjárfestingar hafa verið umfangsmiklar, bæði í skipum, tækjabúnaði og vinnslu. Þessi velgengni hefur gert fyrirtækjum í greininni kleift að auka við sig, bæði hér heima og erlendis, og eflt stöðu sína sem alþjóðlegir leikmenn á sviði matvælaframleiðslu. Það má vel fullyrða að Ísland sé fremst meðal þjóða þegar kemur að sjávarútvegi.

Undanfarin ár hefur íslenskum útgerðarfyrirtækjum gengið afar vel og eigendur margra þeirra notið verulegs fjárhagslegs ávinnings. Þessi mikli hagnaður hefur hins vegar ekki einvörðungu verið nýttur til að efla grunnrekstur fyrirtækjanna heldur hafa eigendur beint fjármagni í fjölbreytta starfsemi sem á sér enga beina tengingu við sjávarútveg. Með öðrum orðum hafa tekjur sem orðið hafa til með nýtingu sameiginlegra fiskistofna verið nýttar til að kaupa eignarhluti í alls kyns öðrum atvinnugreinum. Má þar nefna stærstu einkareknu fjölmiðlafyrirtæki landsins, fjármálastofnanir, verslunarkeðjur sem selja matvörur, eldsneyti og aðrar nauðsynjar, flutningafyrirtæki, innflutningsfyrirtæki, fiskeldisfyrirtæki, heilbrigðis- og velferðarþjónustu, fyrirtæki á sviði matvæla- og landbúnaðarframleiðslu, skyndibitastaði, sósu- og majónesframleiðslu og þetta er aðeins brot af því sem mætti telja upp. Þess utan hefur þessi hópur verið stórtækur í fasteignakaupum og þróun fasteignaverkefna, og við bætast fjárfestingar erlendis sem aldrei hafa verið skráðar eða greindar með heildstæðum hætti.

Leiðrétting veiðigjalda mun lenda þyngst á stærstu útgerðunum sem hafa sannarlega til þess bolmagn. 10 stærstu útgerðirnar greiða 69% af veiðigjöldunum, 30 stærstu fyrirtækin borga 90% af veiðigjöldunum.

Stjórnvöld sem hlusta – komið til móts við minni útgerðir

Frumvarpið hefur tekið veigamiklum breytingum eftir að hafa farið í samráðsgátt þar sem kallað var eftir athugasemdum. Þær snerust að miklu leyti um áhyggjur af afkomu minni útgerða og auk þess var kallað eftir frekari greiningum.

Það bárust líka fjölmargar umsagnir sem sýndu mikla ánægju með frumvarpið. Stjórnvöld hlustuðu á framkomnar athugasemdir og hafa komið til móts við minni útgerðir með því að hækka frítekjumarkið verulega. Þessi breyting er metin á 1,5 milljarð króna til lækkunar á væntum tekjum af hækkun veiðigjalds.

Bættir innviðir styrkja samkeppnisstöðu og bæta lífskjör

Af hverju er verið að hækka veiðigjaldið? Þetta er fyrst og fremst réttlætismál fyrir þjóðina að fá leiðrétt afgjald fyrir eignina sína og það er verið að sækja tekjur til að vinna á innviðaskuldinni.

Eitt það árangursríkasta sem stjórnvöld geta gert til að styrkja samkeppnishæfni sjávarútvegsfyrirtækja er að bæta innviði, laga vegi, lengja vetrarþjónustu, bora göng og byggja brýr.

Góðir innviðir bæta lífskjör. Það er brýn þörf á að lækka innviðaskuldina þar sem við höfum ekki náð að byggja upp innviði í takti við þarfir atvinnulífs og landsmanna.

Veiðigjöldin munu skila sér í innviðauppbyggingu. Gefin hafi verið skýr fyrirheit þess efnis og birtist það m.a. í nýkynntri fjármálaáætlun þar sem gert er ráð fyrir miklum fjármunum í t.a.m. vegakerfið.

Uppbyggingu og viðhald innviða þarf að setja í forgang. Góðir innviðir eru forsenda samkeppnishæfs atvinnulífs og bættra lífskjara. Til þess þurfum við tekjur og þær þarf að sækja til breiðustu bakanna.

Það er gott að finna þennan mikla stuðning við frumvarpið, hvort sem er á fundum eða í heitum pottum. Þjóðarviljinn er líka skýr í þeim í könnunum sem hafa verið gerðar á afstöðu fólks sem birtist síðast í könnun sem birtist í gær sem sýnir að 69% segjast vera hlynnt frumvarpinu um breytingar á veiðigjöldum en 18% andvíg. Stuðningurinn hefur aukist eftir því sem málið fær meiri umræðu og eftir birtingu taktlausra auglýsinga frá SFS. Fólki er misboðið.

Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur dæmist fyrst og fremst af verkum sínum en þá er óneitanlega gott að finna þennan mikla stuðning meðal almennings.

Greinin birtist í Skessuhorni 9. maí 2025.

Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum

Leit um „��“

2823 niðurstöður fundust við leit að „��“

Póstlisti Samfylkingarinnar

Samfylkingin

Flokkurinn

Flýtileiðir

Um Samfylkinguna

Vertu í bandi:

Leit um „���������������������������“

2823 niðurstöður fundust við leit að „���������������������������“